Ижтимоий соҳаларни молиялаштиришнинг устувор йўналишлари

“Iqtisodiyot va innovatsion texnologiyalar” ilmiy elektron jurnali. № 3, may-iyun, 2019 yil 
11 
3/2019 
(№
 
00041)
 
 
http://iqtisodiyot.tsue.uz
 
Бутунжаҳон Соғлиқни сақлаш ташкилоти маълумотларига кўра юзага келаётган 
касалликларнинг 50 фоизи кишиларнинг яшаш тарзи сабабли бўлса, 15-20 фоизи эса 
тиббиёт муассасаларининг фаолиятига боғлиқ ҳолда юзага келмоқда[7].
Фикримизча, соғлиқни сақлаш тизимини молиялаштиришга нисбатан берилган 
ёндашувларнинг ўзаро фарқлари кўринса-да, уларнинг ғоявий жиҳатлари ўзаро 
уйғунликни акс эттиришини қайд этиш мумкин. 
Мазкур масала О.Райимбердиеванинг тадқиқот ишида соғлиқни сақлаш 
муассасалари молиявий ресурслари таркиби ва манбаларини шакллантириш тартиби, 
уларни режалаштириш, сарфланишини ташкил қилишнинг ўзига хос хусусиятлари 
таҳлил қилинган ҳамда соғлиқни сақлаш тизимини молиявий жиҳатдан 
таъминлашнинг истиқболли йўналишлари аниқланган
1
. 
Г.Қосимова ишида эса, давлат бюджетидан ижтимоий-маданий тадбирларини 
молиялаштириш жараёнида соғлиқни сақлаш соҳаси харажатларини қоплаш 
масалалари тадқиқ этилган
2
.
А.Султонова илмий тадқиқотида соғлиқни сақлаш тизимини молиялаштиришда 
давлат бюджети маблағлари ўрни хусусида халқаро тажрибалар ўрганилган. Яъни, 
тизим молиялаштирилишини бошқаришнинг хорижий тажрибалари жорий этилиши 
масалаларига алоҳида эътибор қаратилган
3
.
Ў.Ражабов томонидан ўрганилган ижтимоий хизматлар соҳасида, жумладан, 
соғлиқни сақлаш тизимида хусусий тадбиркорликни ривожлантиришнинг назарий 
жиҳатлари таҳлил қилинган ва соҳани молиялаштиришда бюджетдан ташқари 
маблағлар манбаларини кенгайтиришга устуворлик бериш асосланган
4
.
М.Туртаев илмий ишида аҳолининг тиббий хизматлар билан таъминланишида 
тиббиёт муассасаларининг бирламчи бўғинлари томонидан кўрсатиладиган тиббий 
хизматларни шакллантириш ҳамда уларни молиявий таъминлаш масалаларини ҳал 
этишда маркетингни ташкил этишнинг муҳим жиҳатлари асослаб берилган
5
. 
Соғлиқни сақлаш тизимини молиялаштиришда институционал ва иқтисодий 
стимулларнинг эволюцион ўзгариши натижасида юқори мақсадларга эришишда 
молиявий ресурсларни самарали тақсимлаш зарурати келиб чиқмоқда. Ўз ўрнида 
соғлиқни сақлаш муассасаларини молиялаштириш амалиётининг давлат маблағлари 
ҳисобидан амалга оширилишида унинг мақсади, функциялари, тамойиллари ва 
маблағларни тақсимлаш методларини аниқ тарзда назарий жиҳатдан асослаш муҳим 
аҳамият касб этади.
Соғлиқни сақлаш тизими ижтимоий соҳанинг бир бўғини сифатида, ўз 
функцияларини амалга оширишда муассасаларининг иқтисодий муносабатлари ва 
молиявий таъминотининг қай даражада шаклланганлиги билан унинг истиқболи ва 
ривожланиши акс эттирилади. Демак, соғлиқни сақлаш соҳасини молиялаштириш 
1
Райимбердиева О.Р. Соғлиқни сақлаш муассасаларини молиявий таъминлашни ташкил қилиш: и.ф.н. ... дис. автореф. – 
Тошкент, 2001. – 21 б. 
2
Қосимова Г.А. Ижтимоий-маданий соҳаларни ривожлантиришда бюджет сиёсатининг роли (Ўзбекистон Республикаси 
мисолида): и.ф.н. ... дис. автореф. – Тошкент, 2001. – 22 б. 
3
Султонова А.Ў. Соғлиқни сақлашни бозор муносабатлари орқали тартибга солишнинг ҳалқаро амалиёти: и.ф.н. ... дис. 
автореф. – Тошкент, 2001. – 21 б. 
4
Ражабов Ў.Д. Ижтимоий хизматлар соҳасида хусусий тадбиркорликни ривожлантиришнинг назарий жиҳатлари ва устувор 
йўналишлари: и.ф.н. ... дис. автореф. – Тошкент, 2008. – 26 б. 
5
Туртаев М.Р. Маркетинг медицинских услуг в условиях рыночных реформ и пути его совершенствования: автореф. дис. … 
к.э.н. – Тошкент, 2005. – 23 с. 

---