«Ижтимоий педагогика»

Шахсдаги ижобий фазилатларга таяниш ақидаси келиб чиқади.

Жазога ҳукм этилганлар билан қайта тарбиялаш ишларини олиб боришда ундаги камчилик ва қусурлар билан бирга ижобий томонларни ҳам кўра билиш жуда катта аҳамиятга эга. Бу шундай бир иттифоқдош ёрдамчики, унга таяниб тарбияланувчи кучини фаолият қилишга, ўзини намоён этишга ва охир-оқибатда эса уни қайта тарбияланишини фаолллаштиришга эришиш мумкин. Бу ижтимоий педагог, тарбиячи учун жуда мураккаб ишдир. Чунки, жазога ҳукм этилган шахснинг салбий хислатлари яққол кўриниб туради ва шу билан бирга у ўз шахсининг моҳиятини акс эттирувчи характер сифатларини, ижобий томонларини ўз атрофидагилардан яшаради, уларни юзага чиқармайди, сабаби, у бошқалар томонидан мазах қилиниш, масхараланиш объектига айланишдан жуда қўрқади, баъзан эса у ўзидаги ижобий сифатларни ўзи ҳам англаб етмайди.
Қайта тарбиялаш жараёнида фарқлаб, табақалаштириб ёндашиш принципи. Жазога ҳукм этилган ўз жинси, ёши, маълумоти, миллати, диний эътиқоди ва ижтимоий-гуруҳий ўзига хослиги, индивидуал-психологик таснифи, ижтимоий-педагогик жиҳатдан қай даражада қаровсиз қолгани, қамоққа тушганига қадар кечирган ҳаёт тарзи, содир этган жиноят тури ва бошқаларга қараб бир-биридан фарқ этадилар. Мана шуларни барчаси маълум бир гуруҳга ва айнан шу шахсга нисбатан ўзига хос тарзда ёндашиш лозимлигини талаб этади. Фарқлаш, табақалаштириш (дифференциация) – бу ходисалар, предметлар, объектларнинг бошқалардан ажратиб турадиган типик белгиларини ажратиб олиш ва шунга кўра анча-мунча умумийликда бир гуруҳни ёки бир неча гуруҳларни аниқлаб олишдир. Ушбу принцип жазо муддатини ўтаётган шахсни қайта тарбияланишини у қайси гуруҳга тегишли бўлса, ўша гуруҳнинг ўзига хос томонларини ҳисобга олган холда ёндашишини талаб этади. Махсус муассасадаги махбусларни табақалаштириш учун, олдин гуруҳларга ажратиб олиб, кейин ўша гуруҳларнинг ўзига хос томонларини ҳисобга олиш лозим бўлади. Мана шундай гуруҳлар:

1. 
   Содир этилган жиноятларнинг характерига кўра (ғаразли мақсадда, зўравонлик амалга оширилган, ғаразли-зўравонлик билан);
   
2. 
   Судланишларнинг сонига қараб (биринчи марта, кўп марта судланганлар);
   
3. 
   Жиноий ишга берилганлик даражаси бўйича (глобал, порциал, криминал олди);
   
4. 
   Ижтимоий ҳавфлилик даражасига кўра (ўта ҳавфли рецидивист деб тан олинганлиги ёки тан олинмаганлиги);
   
5. 
   Ёшига кўра;
   
6. 
   Маълумотига кўра;
   
7. 
   Жинсига кўра;
   
8. 
   Тузалиш, тўғри йўлга кириш даражасига кўра; ижтимоий фаоллик характерига кўра (фаол, фаоллик захирасида, пассив (суст), «ботқоқ», фаолликка қарши ва нихоят,
   
9. 
   Махбусларнинг ноформал ўрнига кўра бирликнинг ўз ичида (бош ўғрилар, «паханлар», «мужиклар», «ранжиганлар») ва бошқалардан таркиб топиши мумкин.
   

Мана шундай тарзда табақалаштириш жазога ҳукм этилган киши шахсидаги энг муҳим, унинг билан тарбиявий иш олиб боришда ҳисобга олишни талаб этадиган хусусиятларни ажратиб олишга имкон беради.

•