«Ижтимоий педагогика»

3. ПЕДАГОГИК ЧЕКИНИШ – бу педагогика ва ижтимоий педагогика фанида кам қўлланиб келинган тушунчадир. Педагогик чекиниш деганимизда объектив ва субъектив сабабларга кўра таълим-тарбия ола олмаган ўқувчилар тушунилади. Бунга ДТС талаблари даражасида билим ола олмаган ёки ўз истиқболи, келажаги учун ҳаракат қилмаган ўқувчилар, уларнинг индивидуал ривожланиш меъёрлари киради. Педагогик чекинишга биринчи навбатда ўқувчиларнинг умумий урта таълимга эга була олмаслиги киради. Бундай болалар категориясига маълум сабабларга кўра ўқишга бормаган, фақат бошланғич таълим олиш билан чекланган болалар киради. Бундай хислатларни кўплаб (объектив ва субъектив) сабаблари мавжуд. Масалан, ўқувчилар ёки талабаларнинг дарслардан қочиши, материални ўзлаштира олмаслик, ўқишдан безиши, дангасалик, оиладаги носоғлам муҳит, болаларнинг пул топиш илинжига тушиб кетиши, экологик ёки ижтимоий катаклизмалар натижасида болаларнинг ота-оналаридан айрилиши ва бошқалар. Бундай сабабларни кўплаб келтириш мумкин. Кўпчилик ҳолатда педагогик чекиниш болаларнинг қандай шароитда яшашига боғлиқ: ўқиш билан қизиқадиган оиладанми ёки аксинча, ўқишни иккинчи даражада деб хисоблайдиган оиладанми ва ҳоказо.
4. ИЖТИМОИЙ ЧЕКИНИШ. Ижтимоий чекиниш тушунчаси ижтимоий меъёр тушунчаси билан боғлиқ. Ижтимоий меъёр – бу жамият ривожининг маълум боскичида инсонлар ёки ижтимоий гурухлар фаолияти ва хулк-атворидаги йўл қўйилган ёки мумкин бўлган қоидалар, ҳатти-харакатлар андозасидир. Ижтимоий чекиниш ёки оғишларнинг олдини олиш ва тартибга солиб бориш учун қадимда турли афсоналар, анъаналар ва диний маросимлар яратилган.
Ижтимоий меъёр иккита гурухга ажратилади:
1. Универсал, яъни жамиятдаги барча инсонларга хос.
2. Хусусий, яъни жамиятдаги маълум гурух ёки маълум касб эгаларига хос меъёрлардир.
Ижтимоий меъёрларни, шунингдек, ҳуқуқий, маънавий, сиёсий, диний ва хоказо деб ҳам гурухларга ажратиш мумкин.
Ижтимоий меъёрлар ва инсонларнинг улардан огиши ёки чекиниши улар яшаб турган жамиятнинг ажралмас фактори булиб хисобланади. Болалар орасидаги ижтимоий огиш эса унинг уша жамиятда салбий сифатлар таъсирида тарбияланиши, салбий ижтимоий гурухга кириши, ижтимоий ролни эгаллаб, ижтимоий тажрибаларни ўрганиши сифатида характерланади. Педагогикада буни «Тарбияси оғир болалар» деб юритишади. Яъни, бу болаларнинг ҳатти-харакатлари, ҳулқ-атворлари жамият тан олган меъёрларга зиддир. Ижтимоий педагогнинг иш фаолияти эса шундай оғишларни профилактика ҳамда реабилитация қилишга қаратилгандир.