“Ижтимоий аҳамиятга молик масалаларни, шунингдек норматив-ҳуқуқий ҳужжатлар, давлат органларининг бошқа қарорлари лойиҳаларини оммавий муҳокама қилиш жамоатчилик муҳокамасидир

Тавсиявий жамоатчилик назорати деганда, бирор-бир ижтимоий фойдали анъанани жамоа аъзолари орасида ташвиқот қилиш ва жорий этиш назарда тутилади.

• Англанган жамоатчилик назорати деб унинг жамият томонидан режа асосида, маълум муддат давомида амалга оширилишига айтилади. дейилади.

• Жамиятда мавжуд урф-одатлар, миллий ёки диний анъаналар воситасида амалга ошириладиган назорат англанмаган жамоатчилик назорати

• Давлат институтлари томонидан қабул қилинган расмий меъёрлар воситасида амалга ошириладиган назорат жамоатчилик назоратининг расмий шакли бўлса, жамоа аъзолари ёки маҳалла етакчилари томонидан танқид, салбий ижтимоий фикрни шакллантириш орқали амалга ошириладиган фаолият норасмий назорат дейилади.

Ижтимоий ислоҳотларни амалга ошириш ва натижаларини турли тарбиявий воситалар ёрдамида тарғиб қилиш жараёнида жамоатчилик назоратининг конструктив моҳияти намоён бўлади. Цензуранинг турли усуллари, пўписа билан амалга ошириладиган назорат бузғунчи кўринишга эга бўлади.

• Сунъий назорат деганда, шахс ёки гуруҳнинг жамият аъзоларининг тавсиясисиз амалга оширадиган хатти-ҳаракати тушунилади. Бундай назорат ўзини ўзи назорат қилиш ҳам дейилади.

• Жамият томонидан мажбурий равишда, қўрқув ёки уят ҳиссини туйдириш орқали амалга ошириладиган назоратда унинг табиийлиги намоён бўлади

Давлат органлари устидан амалга ошириладиган жамоатчилик назоратининг умумий жиҳатлари қуйидагилар:

Жамоатчилик назоратининг ўзига хос жиҳатлари ҳам мавжуд:

Кўплаб ривожланган демкоратик мамлакатларда жамоатчилик назорати қуйидаги шаклларда амалга оширилади:

• давлат ҳокимияти ва маҳаллий ўзини ўзи бошқариш органларига петициялар билан мурожаат қилиш (фуқароларнинг индивидуал ва жамоа тартибида мурожаатлари);
• ҳокимият фаолияти тўғрисида ахборотнинг фуқаролар учун очиқлиги (фуқаролар учун давлат органларининг ахборот жиҳатдан очиқ-ошкоралиги);
• маҳаллий ўзини ўзи бошқариш, фуқаролар йиғилишлари ва йиғинлари орқали фуқароларнинг жамият ишларини бошқаришда иштироки;
• ошкоралик тарзида эшитишувлар;
• қонун лойиҳалари ва давлат ҳаётининг бошқа муҳим масалаларининг жамоат муҳокамалари;
• қонунчилик ҳужжатлари лойиҳаларининг жамоат экспертизаси;
• журналистик текширувлар ва бошқалар.