Ijtimoiiy fanlar

MAVZUGA OID MUSTAQIL ISH MAVZULARI: 
1.  Sovet davrida O’zbekistonning iqtisodiyoti va uning markazga qaramligi. 
2.  Sovet davrida O’zbekiston madaniyati va uning ma’naviy qashshoqligi. 
3.  Fashizmni tor-mor keltirishda O’zbekiston xalqlarining qo’shgan hissasi. 
4.  Maorif, ilm-fan va kadrlar tayyorlashdagi yutug’lar va nuqsonlar. 
 
TAVSIYA ETILADIGAN ADABIYOT VA MANBALAR: 
1.  Karimov I.A.  O’zbekistonning  o’z  istiqlol  va  taraqqiyot  yo’li.  Asarlar.  I-jild.  Toshkent. 
«O’zbekiston», 1996. 
2.  Karimov I.A.  O’zbekiston-bozor  munosabatlariga  o’tishning  o’ziga  xos  yo’li.  Toshkent. 
«O’zbekiston», 1993. 
3.  Karimov I.A. Tarixiy xotirasiz kelajak yo’q. Toshkent. «O’zbekiston», 1998. 
4.  Karimov I.A. Barkamol avlod orzusi. Toshkent. «O’zbekiston», 1999. 
5.  O’zbekiston Respublikasi. Ensiklopediya. Toshkent. «O’zbekiston», 1997. 
6.  Ahmedov E.,  Saydaminova Z.  O’zbekiston  Respublikasi.  Qisqacha  ma’lumotnoma. 
Toshkent. «O’zbekiston», 1995. 

---

286 
 
qilinib, o’zlarining tabiiy burchlarini bajarish hamda sharqona fazilatlaridan mahrum bo’ldilar. 
Madaniy-ma’rifiy muassasalar kompartiyaning g’oyalarini, sotsialistik mafkurani omma o’r-
tasida keng tarqatish yuzasidan faol ishlar olib bordi. 
Fashizmga  qarshi  urush  yillari  izdan  chiqqan  ta’lim-tarbiya  ishlari,  madaniy-oqartuv  muassa-
salari urushdan keyingi yillarda qayta tiklandi va kengaytirildi. 1970 yili respublikada 2977 ta klub 
muassasalari, 5822 ta kutubxonalar, 26 ta muzey, 3988 ta kinoqurilmalar ishlab turdi. Lekin, amalda 
bu muassasalarning bir qismi statistik axborotlarda oshirib ko’rsatilgan, boshqa qismi har xil sabab-
larga ko’ra qoniqarsiz bo’lib, moliyaviy yordamga muhtoj, ayniqsa, qishloq joylarda tashlandiq ah-
volda  edi.  Qanday  bo’lmasin  bu  muassasalar  marksizm-leninizm  soxta  g’oyalarini,  sotsialistik 
qurilish amaliyotini tashviqot-targ’ibot qilishning quroli bo’lib xizmat qildi. 
Urushdan keyin majburiy 7 yillik, 1959 yildan 8 yillik, 1970 yildan boshlab 10 yillik ta’lim 
amalga oshirila boshlanadi. 1980 yillarda o’rta va oliy ta’lim tarmoqlari kengayib bordi. 1990 yil 
O’zbekistonda  maktablar  soni  9.000  ga  yetdi,  lekin  ulardan  1.700  tasi  vayrona  ahvolda  bo’lib, 
kapital  ta’mirlashni  talab  qilar  edi.  1978-79-o’quv  yilida  respublikada  43  ta  oliy  o’quv  yurti 
bo’lib, bularning kunduzgi, sirtqi, kechki bo’limlarida 26.000 talabalar o’qidi. Respublika Fanlar 
Akademiyasida ilmiy-tadqiqot institutlarining qatori kengayib, ularda yirik olimlar ilmiy izlanish 
ishlarini olib bordilar. 
Talabalar,  oliy  ma’lumotli  mutaxassislar,  ilmiy  xodimlarning  soni  jihatdan  10.000  kishiga 
hisoblaganda  O’zbekiston  ilg’or  mamlakatlar  qatorida  tursa  ham  kadrlar  tayyorlash  tizimida 
qo’pol nuqsonlar bor edi. Oliy o’quv yurtlariga viloyatlardan qat’iyan reja asosida qabul qilish: 
qanday  o’qimasin,  ularni  bitirtirib  chiqarish  natijasida  ko’pincha  malakasi  yetarli  bo’lmagan 
mutaxassislarga diplom berishga to’g’ri keldi. 
Ta’lim-tarbiya, ilmiy-tadqiqot ishlarining miqdoriy ko’rsatkichlari qanchalik yuqori bo’lma-
sin, ular Markazga qaramligi sababli o’zlarining ish faoliyatida kompartiya mafkuraviy tazyiqi-
dan  chetga  chiqolmadilar.  O’quv  dasturlari,  ayniqsa  ijtimoiy  fanlar  haddan  tashqari  siyosat-
lashtirildi. O’tmishda dunyoga mashhur bo’lgan, jahon fanining rivojlanishiga katta hissa qo’sh-
gan  ajdodlarimiz  nomi  esga  olinmadi,  millatimizning  boy  tarixi  va  adabiyoti  o’qitilmadi. 
CHunki, maktab, oliy ta’lim tizimining asl maqsadi O’zbekiston misolida butun jahonga sovet 
davlati milliy siyosatining tantanasini ko’rsatishdan boshqa hech narsa emas edi. Bu tizim re-
spublikaning Markazga qaramligini yana ham kuchaytirdi. 
Markazning  baynalmilalchilik  siyosati  aslida  mamlakatda  istiqomat  qiluvchi  120  dan  ortiq 
millatlar va elatlardan yagona sovet xalqini shakllantirish siyosatini ro’yobga chiqarish uchun 
jadal ishlarni olib bordi. SHu maqsadda rus tilini hayotga kiritish faollashdi. 1969 yildan bosh-
lab O’zbekistonning barcha bolalar bog’chalarida rus tilini o’rgatish boshlandiki, butun harakat 
yagona baynalmilal til yaratishga qaratildi. Bunday siyosatning oqibatida o’zbek tilining jami-
yatdagi o’rni, milliy, diniy qadriyatlari yo’qola bordi. 
Sovet  hukumati  dastlabki  kunlardan  boshlab  dinga,  diniy  tashkilotlarga  qarshi  keng 
miqyosda  kurash  olib  borib,  ateistik  jamiyat  qurish  tomon  yo’l  tutgan  edi.  Machit  va  ma-
drasalarni yopib, ularning binolaridan boshqa maqsadlarda foydalanildi. Navro’z kabi umumx-
alq bayrami, diniy marosimlar bekor qilindi. Haj safariga boradigan musulmonlarning soni har 
yili butun O’zbekistonda ikki-uch kishidan oshmasdi. Ruhoniylarning ko’pchiligi har xil baho-
nalar  bilan  qamoqqa  olindi,  surgun  qilindilar.  Din  va  diniy  tashkilotlarni  ta’qib  qilib,  dindor-
larga  nisbatan  ko’r  ko’rona  munosabat  qanchalik  faol  olib  borilmasin,  ularning  e’tiqodini 
53 
 
2003. 
50. Sharafiddinov O. Istiqlol fidoiylari. -T.: CHo‘lpon, 1993. 
51. Shoniyozov K. O‘zbek xalqining shakllanish jarayoni. -T., Fan, 2001. 
52. Sharifxo‘jayev M., Rahimov F. Davrni belgilar bergan inson. -T.: Sharq,2004. 
53.  Shihobiddin  Muhammad  an-Nasaviy.  Sulton  Jaloliddin  Manguberdihayoti  tafsilotlari. -
T.: Yozuvchi, 1999. 
54. Eshov B.J. Sivilizatsiya tizimida ilk shaharlar. Toshkent, Zar qalam,2004. 
55.  Eshov  B.  Qadimgi  davlatchilik  va  urbanizatsiya  (tarixiy  lavhalar).  -T.:Mumtoz  so’z, 
2010. -B.108. 
56. Shomiy Nizomiddin. Zafarnoma. -T.: O‘zbekiston, 1996. 
57. Yusuf Xos Hojib. Qutadg‘u bilig. -T.: Yulduzcha, 1990. 
58. Yunusova X.E. O‘zbekistonda sovet davlatining milliy siyosati va uning 
oqibatlari (XX asr 80-yillari misolida). -T., Zar qalam, 2005. 7, 75. 
59. Yunusova X.E. O‘zbekistonda millatlararo munosabatlar va ma'naviyjarayonlar (XX asr 
80-yillari misolida). -T., Abumatbuot-konsalt, 2009.10,23 b.t. 
60. Yazdiy Sh. Zafarnoma. -T.: Sharq, 1997. 
61. O‘zbekiston davlatchiligi tarixi ocherklari -T.: Sharq, 2001. 
62. O‘zbekiston Respublikasi: Mustaqil davlatning bunyod bo‘lishi. -T.:O‘zbekiston, 1992. 
63. Qoraqalpog‘iston tarixi (1917-1994 yy.). Nukus, 1995. 
64. Qurbonov I. Qatag‘on qurbonlari. -T.: O‘zbekiston, 1992. 
65. Hasaniy M. Turkiston bosqini. -T.: Nur, 1992. 
66. Haydarov M., Rajabov Q. Turkiston tarixi. -T., Universitet, 2002. 
67.  Hayitov  Sh.  O‘zbek  muhojirligi  tarixi  (1917-1991  yy.).  -T.:  Abu-MATBUOT  KON-
SALT. 2008. -B. 208. 
68. Xojaniyozov G‘. Qadimgi Xorazm mudofaa inshootlari (mil.avv. VIasrdan IV asrgacha). 
-T., 2007. 
69. Xudoyberganov Q. Xiva xonlari tarixidan. -T., 2007. 
70.  Xoliqova  R.  Rossiya-Buxoro:  tarix  chorrahasida  (XIX  asrning  ikkinchiyarmi  -  XX  asr 
boshlari). - Toshkent. 2005. - B. 240. 
71. Abulqosim Firdavsiy. Shohnoma. Uch jildlik. -T.: G‘afur G‘ulom, 1984. 
72. Ibn Arabshoh. Amir Temur tarixi. Ikki jildlik. -T.: Mehnat, 1992. 
73. Ipak yo‘li afsonalari. -T.: Fan, 1993. 
74. Yo‘ldoshev N. Bahovuddin Naqshband. Buxoro, 1993. 
75. Muhammadjonov A. Qadimgi Toshkent. -T.: Fan, 1988. 
76. Muhammadjonov A. Qadimgi Buxoro. -T.: Fan, 1991. 
77.  O‘zbekiston  milliy  ensiklopediyasi.  T.1-12.  -T.:  O‘zME  davlat  ilmiynashriyoti,  2000-
2006. 
78. Hasan Ato Abushiy. Turkiy qavmlar tarixi. -T.:CHo‘lpon, 1993.