Ijtimoiiy fanlar

O'zbek xalqi me'morchiligi 
Mustaqillik  yillarida  me'morchilik  san'ati  yanada  rivojlanib,  takomillashib  bormoqda. 
Me'morchilikda ikki asosiy tamoyil ko'zga tashlanadi. Ulardan biri sharqona me'morchilikning 
an'anaviy qonun-qoidaiariga rioya yetishdir. Bu tamoyil Temuriylar tarixi davlat muzeyi, Turk-
iston saroyi, Oliy Majlis, Senat, Toshkent shahar hokimiyati binolari timsolida o'z aksini top-
gan. 
Me'morchilikdagi  ikkinchi  tamoyil  esa  O’zbekistonning  jahon  tiamjamiyatidan  munosib 
o'rin  olish  sari  intilishini  namoyish  etuvchi  jahon  me'morchiligining  eng  yaxshi  yutuqlaridan 
foydalanishda  namoyon  bo'lmoqda.  Bunday  binolar  jumlasiga  «  Meridian»,  «Afro-
siyob»  (Samarqand),  «Buxoro»  «Interkontinental»,  «Sheraton»  meh-monxonalari, 

---

300 
 
Ma'naviy-ma'rifiy  sohadagi  yutuqlarimiz  ta'lim  tizimidagi  tub  o'zgarishlarda  yaqqol  na-
mayon bo'lmoqda. Xalq ta'limini isloh qilish, kadrlar tayyorlash tizimini mustahkamlash soha-
sida muhim chora-tadbirlar amalga oshirildi. Yangi oliy o'quv yurtlari tashkil etilib bilimlarning 
yangi  tarmoqlari  bo'yicha  kadrlar  tayyorlash  yo'lga  qo'yildi.  Oliy  ta'lim  tizimidagi  16  univer-
sitetning  12  tasi  mustaqillik  yillarida  tashkil  etildi.  Mustaqillik  yillarida  eng  zarur  zamonaviy 
mutaxassisliklar  bo'yicha  o'nlab  yangi  oliy  o'quv  yurtlari  -  Mudofaa  vazirligi  qoshida  Harbiy 
akademiya, Ichki ishlar vazirligi qoshida Ichki ishlar akademiyasi, Bank-moliya akademiyasi, 
Jahon iqtisodiyoti va diplomatiyauniversiteti, Toshkent aviatsiya instituti, Navoiy tog'-konchilik 
instituti, Toshkent Moliya instituti va boshqalar tashkil etildi. 
Prezidentimiz  Islom  Karimov  tashabbusi  bilan  ta'limni  tubdan  isloh  qilish  yo'llari  ishlab 
chiqildi.  1997-yil  27-avgustda  Oliy  Majlisning  IX  sessiyasida  O’zbekiston  Respublikasining 
«Ta'lim to'g'risida» Qonuni va «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» qabul qilindi. Milliy dasturn-
ing maqsadi ta'lim sohasini tubdan isloh qilish, uni o'tmishdan qolgan mafkuraviy qarashlar va 
sarqitlardan to'la xalos etish, rivojlangan demokratik davlatlar darajasida, yuksak ma'naviy va 
axloqiy talablarga javob beruvchi yuqori malakali kadrlar tayyorlash milliy tizimini yaratishdan 
iboratdir. 
Milliy dastur ro'yobga chiqmoqda. Yoshlar umumiy o'rta ta'limni 9 yillik maktablarda oladi-
lar,  yana  uch  yil  davomida  yangidan  tashkil  etilgan  akademik  litseylar  va  kasb-hunar  kolle-
jlarida o'rta maxsus bilim va kasb-hunar o'rganadilar. 
Kadrlar tayyorlash milliy dasturida belgilangan vazifalarni bajarish umumxalq, umummillat 
ishiga  aylandi.  2001-yilda  Kadrlar  tayyor-lash  milliy  dasturini  amalga  oshirishning  birinchi 
bosqichi yakunlandi. 
2001-yilda respublikamizda 6742 ta maktabgacha ta'lim muassasalarida 608500 nafar o'g'il-
qizlartarbiyalandi.  Ularda  65862  nafar  pedagog,  tarbiyachi  va  boshqa  xodimlar  xizmat  qildi. 
9727 ta umumta'lim maktablarida 440762 nafar o'qituvchi 6,3 mln. o'quvchiga ta'lim bermoqda. 
Umumiy o'rta ta'lim bo'yicha barcha o'quv fanlaridan Davlat ta'lim standartlari ishlab chiqildi 
va ular 346 ta maktabda tajribadan o'tkazildi, ta'lim jarayoniga joriy etildi. Davlat ta'lim stan-
dartlariga mos o'quv dasturlari va darsliklari yaratildi. 
Kadrlar tayyorlash milliy dasturini eng muhim, O’zbekistonga xos xususiyati yangi turdagi 3 
yillik  o'rta  maxsus,  kasb-hunar  ta'limi  tizimini  yaratishdir.  1998-2004-yillar  davomida 
zamonaviy o'quv-laboratoriya uskunalari bilan jihozlangan 54 ta akademik litsey va 533 ta kasb
-hunar kolleji barpo etildi. Bu maqsadlar uchun 135 mlrd. so'm mablag' sarflandi. O'rta maxsus 
o'quv yurtlariga zarur bo'lgan jihozlar sotib olish uchun jalb qilingan chet el investitsiyalarining 
miqdori 150 mln. AQSH dollarini tashkil etdi. Davlat ta'lim standartlari, o'quv dasturlari ishlab 
chiqildi, amaliyotga kiritildi va darsliklar yaratildi. 2003-2004 o'quv yilida akademik litseylarda 
26,2 ming, kasb-hunar kollejlarida 531,6 ming o'quvchi ta'lim oldi. 
Oliy  ta'lim  tizimida  katta  o'zgarishlar  qilindi.  Oliy  ta'lim  ikki  bosqichdan  -  bakalavriat  va 
magistrattiradan iborat etib qayta tashkil etildi. 62 ta oliy o'quv yurtlarida ta'lim olayotgan bo'la-
jak bakalavr va magistrlar soni 2003-2004-o'quv yilida 254400 nafarni tashkil etdi. 18486 nafar 
professor-o'qituvchilar  mehnat  qilmoqdalar,  ularning  1462  nafari  fan  doktori,  7201  nafari  fan 
nomzodidir.  O'tgan  4  yil  davomida barcha  yo'nalishlar  bo'yicha  bakalavr  va  magistrlar  uchun 
qo'yiladigan  talablarni  o'zida  mujassamlashtirgan  Davlat  ta'lim  standartlari,  o'quv  dasturlari 
yaratildi.  Oliy  ta'lim  uchun  1129  nomdagi  darslik  va  o'quv  adabiyotlari  nashr  etildi  va  Oliy 
39 
 
8