Ijtimoiiy fanlar


"Ч А Р Х П А Л А К" технологиясининг жавоби



Download 1,93 Mb.
Pdf ko'rish
bet215/370
Sana29.12.2021
Hajmi1,93 Mb.
#77906
1   ...   211   212   213   214   215   216   217   218   ...   370
Bog'liq
Публикация2

 
"Ч А Р Х П А Л А К" технологиясининг жавоби 
 
 
 
 
5-мавзу. IX-XII асрларда ўзбек 
давлатчилиги: ижтимоий-сиёсий ва 
иқтисодий ҳаёт
Саволлар 
Жавоблар 

10 







13 





6,11,16,20 


10 

11 
30 
12 
17 
13 
18,28 
14 
23 
15 
21 
16 
22 
17 
27 
18 
24 
19 
25 
20 
32 
21 
31 
22 
12 
23 
29 
24 
26 
25 
19 
26 
14 
27 

28 
15 
239 
 
Kimki o’zbek nomini, o’zbek millatining kuch-qudratini, adolatparvarligini, cheksiz 
imkoniyatlarini, uning umumbashariyat rivojiga qo’shgan hissasini, kelajakka ishonchini 
anglamoqchi bo’lsa, Amir Temur siymosini eslashi kerak. 
Islom Karimov 
 
XIV asr o’rtalarida CHingizxon egallab olgan yerlar uning merosxo’rlari qo’l ostida bo’lsa 
ham,  bu  yerlar  mayda  bo’laklarga  bo’linib  ketib,  ularda  toju  taxt,  hokimiyat  uchun  o’zaro 
nizolar kuchayib ketgan edi. 1348 yilga kelib SHarqiy Turkiston yerlarida Mo’g’uliston feodal 
davlati  tashkil  topdi,  uning  xoni  etib  CHig’atoy  avlodidan  Tug’luq  Temur  ko’tarildi.  Tug’luq 
Temur dastlabki davrlardanoq o’z yerlarini kengaytirish maqsadida Movarounnahr yerlariga bir 
necha  harbiy  harakatlar  uyushtirdi.  Mana  shunday  ichki  o’zaro  urushlar  avj  olib,  ijtimoiy, 
iqtisodiy,  siyosiy  inqiroz  kuchayib  borgan  davrda  tarix  maydoniga  mo’g’ul  bosqinchilariga 
qarshi kurashda nom chiqargan buyuk sohibqiron, mohir sarkarda Amir Temur kirib keldi. 
Amir  Temur  SHahrisabz  yaqinidagi  Xo’ja  Ilg’or  qishlog’ida  Barlos  beklaridan  Muhammad 
Tarag’ay oilasida 1336 yil 8 aprelda dunyoga kelgan. Uning amakisi Hoji Barlos Kesh shahrining 
hokimi  edi.  Temur  yoshligidanoq  harbiy  mahoratga  ega  shaxs  bo’lib,  u  o’z  atrofiga  barlos 
urug’idan  chiqqan  yosh  jangchilarni  to’plagan  edi.  1360-1361  yillarda  Tug’luq  Temur  hech 
qanday qarshiliksiz Movarounnahr yerlariga bostirib kirganida Hoji Barlos Xurosonga qochadi. 
Vatanparvarlik, milliy Qurur va iftixor hissiyoti kuchli bo’lgan yosh Temur esa amakisi hokimlik 
qilib  turgan  yerlarini  dushman  qo’liga  bermaslik  uchun Tug’luq Temur  xizmatiga  kiradi  va  tez 
orada uning ishonchini oqlab, Kesh viloyati yerlariga hokimlik qilish uchun yorliq oladi. 
Amir  Temurning  bu  ishi  Movarounnahrda  siyosiy  tarqoqlik,  o’zaro  kurashlar  va 
boshboshdoqlik  hukm  surgan  davrdagi  birdan-bir  to’g’ri  yo’l  edi.  CHunki  Movarounnahr 
amirlarining  Tug’luq  Temurga  qarshi  bosh  ko’tarib  chiqishi  mo’g’ul  bosqinchilarining 
Movarounnahr yerlarini yana bir bor vayron etishiga olib kelishi muqarrar edi. 
Tug’luq  Temur  1361  yilda  Movarounnahr  yerlarini  boshqarishni  tajribasiz  o’g’li 
Ilyosxo’jaga  topshiradi.  Lekin  Temur  Ilyosxo’jaga  xizmat  qilishdan  bosh  tortib,  o’sha  vaqtda 
Balx hokimi bo’lib turgan Amir Qozog’onning nabirasi Amir Husayn bilan ittifoq tuzadi. Temur 
o’z  hokimiyatini  mustahkamlash  maqsadida  mo’g’ullarga  qarshi  kurash  boshlaydi.  Mahalliy 
hokimiyat uchun bo’lgan janglarning birida, aniqrog’i Seyistonda turkmanlarga qarshi bo’lgan 
janglarda o’ng qo’li va o’ng oyog’idan yaralanib bir umrga oqsoq bo’lib qoladi. 
1363 yilda Tug’luq Temurning vafoti Movarounnahr uchun bo’lgan kurashlarni kuchaytirib 
yuboradi.  Lekin  mo’g’ul  bosqinchilari  osonlikcha  Movarounnahr  yerlarini  bermasliklari 
ma’lum  edi.  SHu  munosabat  bilan  Amir  Temur  va  Tug’luq  Temur  vafotidan  so’ng 
Movarounnahrdan  haydalgan  Amir  Husaynning  birlashgan  qo’shinlari  1365  yilda  Ilyosxo’ja 
qo’shinlariga  qarshi  ittifoqlikda  kurash  boshlaydilar.  Toshkent  va  CHinoz  oralig’ida  bo’lgan 
mashhur «loy jangi» ittifoqchilar o’rtasidagi kelishmovchilik tufayli mag’lubiyat bilan tugaydi. 
Ushbu voqealardan so’ng Amir Husayn va Amir Temur o’rtasida dastlabki ixtilof boshlanadi. 
«Loy jangi»da g’alabaga erishgan Ilyosxo’ja uchun Movarounnahrga keng yo’l ochilgan edi. 
U katta qo’shinlar bilan Samarqandga yurish boshlaydi. Bu paytda Samarqanddagi Mavlon-
zoda va Abu Bakr Qalaviy boshliq sarbadorlar Ilyosxo’jaga qarshi chiqadilar. Mahalliy aholin-
ing  vatanparvarlik  namunalarini  ko’rsatib  qarshilik  qilganliklari  tufayli  Samarqandni  bir  oz 
qamal qilib turgan mo’g’ul qo’shinlari Movarounnahrni butunlay tark etishga majbur bo’ladilar. 


238 
 
Botu va Saroy Berke, Eronda Sulaymoniya kabi yangi shaharlar barpo etildi. Ularni qurishda 
mahalliy aholining hissasini yoddan chiqarmaslik zarur. Mo’ng’ul xonlari Movarounnahrga ke-
lib fan va madaniyatdan bahramand bo’ldi. Ular xat savodni shu yerdan o’rgandi. Chunki tash-
kil topayotgan davlatni boshqarish uchun savodli kishilar zarur edi. Shu yerda ma’ruzachi Mo-
varounnahrni yana bir karra madaniyat markazi ekanligini «Nur Sharqdan chiqishini» ta’kidlab 
o’tishi lozim bo’ladi. 
Bu  davrda  Movarounnahrda  ko’plab  maqbaralar,  me’moriy  ansambillar  «ma’suriya  va 
Xoniya» kabi madrasalar barpo etildi. bu davrda fors-tojik poeziyasining yirik namoyondalari 
Jaloliddin Rumiy, Sa’di-Sheroziy, Amir Xisrav Dehlaviy kabi buyuk siymolar yashab ijod et-
ganlar. 
Shunday  qilib  XIII-XIV  asrning  I-yarmi  vatanimiz  tarixida  eng  og’ir  davr  bo’ldi.  Chunki 
Mo’ng’ullar istilosi va zulmi o’lkamiz xalqlari hayotida og’ir iz qoldirdi. Mamlakatimiz hayoti 
taraqqiyotini  bir  necha  un  va  yuz  yillab  orqaga  surib  yubordi,  ammo  uni  to’xtatib  qololmadi. 
Ozodlik,  xurlik  va  mustaqillikga  tashna  bo’lgan  avlodlarimiz  mo’ng’ullar  zulmiga  qarshi  ku-
rashdilar, va nihoyat mo’ng’ul bosqinchilarini mamlakatimiz tuprog’idan uloqtirib tashladilar. 
Bu ozodlik kurashi ulug’ bobomiz Amir Temur faoliyati bilan chambarchas bog’liqdir. 

Download 1,93 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   211   212   213   214   215   216   217   218   ...   370




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish