Ijtimoii pedagogika

Madaniyat — bu shunday ijtimoiy institutki, insoniyat o‘zi uchuy yaratilgan moddiy va ma’naviy boyliklarni tanlaydigan maskan. Bolaga upish shakllanish jarayonida adabiyot, musiqa, raem, ommaviy axborot vositalari va boshqalarning ta’siri tegadi.

Din — ijtimoiy institut sifatida murakkab ijtimoiy ko‘rinishga ega. Bir bugunicha shzimda alohida tasavvur, sezgi, ibodat harakatlari, tashkilotlar va siginuvchilarning turli xil birlashmalari mavjud. Doimiy axloqiy qadriyatlar, islom, xristian (yaqinlarga sevgi va g‘amxo‘rlik, halollik, chidamlilik, yaxshilik, mexr-muruvvatlilik va b), diniy bayram va an’analar, diniy musiqa va boshqalar bolaning jamiyatdash ahtoqiy me’yorlari ta’sir etishi mumkin.

Mazkur kurs bevosita pedagogika va psixologiya fakultet- larining o‘kuv rejalariga kiritilgan. Sotsiologiya fani pedagogika uchup qimmatli baza yoki material tayyorlab bera oladi. Ammo pe- dagoglar uchup o‘sha jamiyatdagi hodisa, jarayonlar va munosa- batlarning inson onshga, insonlarning ma’naviy hayotiga, odob- axloqme’yorlariga bo‘lgan ta’siri muhimrokdir. Shupish uchup ham uni ijtimoiy hayot pedagogikasi, jamiyat va jamoa tarbiyasi, kun- dalik hayot tarbiyasi desak mubolag‘a bo‘lmaydi.

Fan faoliyatning bir sohasi sifatida yansh ob’ektiv bilim va ko‘nikmalarni yaratadi. Insonning rivojlanishi juda qiyin va murakkab jarayon hisoblanadi. Rivojlanish har qanday tirik organizmga, shu jumladan insonga ham xosdir. Rivojlanish tashqi va ichki faktorlar ta’siri ostida bo‘ladi.

'Gashqi faktorlarga: Insonni o‘rab turgan tabiiy va ijtimoiy muhit, bolalarda ma’lum shaxsiy jihatlarni shakllashtirishga qaratilgan maqsadli yo‘naltirilgan faoliyat kiradi.

Ichki faktorlarga: biologik faktorlar kiradi. Insonning rivojlanishiga ta’sir qiladigan faktorlar boshqariladigan va bosh- qarilmaydigan bo‘ladi. Bolaning rivojlanishi jarayonida turli faoliyatlarga luch keladi: o‘yin, o‘qish, mehnat, sport va boshsalar, turli kishilar bilan muloqotda bo‘ladi: ota-onasi, aka-ukasi, qarindoshlari, do‘stlari va boshqalar bilan.

Turli faoliyatlarda turli insonlar bilan muloqotga kirishish natijasida bolada ijtimoiy ko‘nikmalar hosil bo‘la boshlaydi. Bolaning normal rivojlanishi uchup muloqotning ahamiyati juda kattadir.

Bolaning ijtimoiylashuviga ekologik faktorlar: suv, havoning ifloslanishi ham ta’sir ko‘rsatadi. Bugungi kup da salbiy ekologik faktorlar tayanch apparatining buzilishini, shizofreniya, qon kasalliklari kabi kasalliklarga olib kelmoqda, bolani ijti- moi ilia in i in jarayonida bularning hammasini hisobga olish talab qilinadi.

Umuman olganda, bolaning Shaxssifatida rivojlanib, kamol topishida 3 turdagi faktorlar ta’sir qiladi: mikro faktorlar, makro faktorlar, mezofaktorlar.

Sotsializatsiya — uzluksiz va ko‘p qirrali jarayon. Bu jarayon ayniqsa, bolalik va o‘smirlikda jadal kechadi. Agar bu jarayonni obrazli qilib uy qurilishi deb tasavvur qilsa, unda aynan bo- lalikda butun binoga poydevor qo‘yiladi va quriladi. Keyinchalik butun umr davomida faqatgipa pardozlash ishlari olib boriladi.

Bola sotsializatsiyasi jarayoni, Shaxssifatida upish shakllanishi va rivojlanishi atrof-muhit bilan o‘zaro ta’sirda sodir bo‘ladi.

Shaxssotsializatsiyasining makro (grekcha macros «kapa»), mezo

• 
  (rnesos «o‘rga») va mikro (micros «kich i k») omillarini farq- laydilar.