Ijodkor o‘qituvchi jurnali

IJODKOR O‘QITUVCHI JURNALI
 
5 YANVAR / 2022 YIL / 14 – SON 
75 
tilla kokilli bola uning farzandi ekanligini aytgan), podsho (ikki xotinini vas hum kampirni 
otning dumiga bog‘lab o‘ldirgan), shum kampir va boshqalar. ―Bitta dev tishini kavlasa, biror 
odamning soni chiqibdi‖ degan mubolag‘a ham shu ertakda uchraydi ), Husniyabonu (ertak 
qahramonlari: Gardanshoh, Nodirai davron, Husniyabonu va boshqalar.Ertakda 
Husniyabonu o‘g‘rilarning boshlig‘I eshon ekanligini aytganda, podsho darg‘azab bo‘lib, uni 
osishga buyuradi, lekin vazirining maslahatiga ko‘ra Husniyabonu va uning doyasini dashtu 
biyobonga tashlab kelishadi, daraxt ostidan topib olgan xazinani Husniyabonu yetim-yesirlarga 
shahar qurish uchun sarflaydi.) , ―Guljamol‖ 
3.Hayotiy-maishiy ertaklar (Malikai Husnobod) 
Voqelikka hajviy yondashish orqali aks ettirish jihatidan o‘zbek xalq ertaklari hajviy va 
hajviy bo‘lmagan ertaklar kabi turlarga bo‘linadi.Ishqiy-sarguzasht ertaklarda sevgida 
vafodorlik kuylanadi.Ertaklarni yozib olish va nashr qildirish, asosan XIX asr oxiri va XX asr 
boshlaridan boshlandi. 
LOF
– biror voqeani o‘ta bo‘rttirib aytish, hazil-mutoyibaga asoslangan janr. 
LAPAR
- xalq qo‘shiqlarining bir turi, asosan, iki kishi tomonidan yoki ikki taraf 
tomonidan aytiladi.Lapar aytishuv deb ham yuritiladi. 
TERMALAR
– pand-nasihat,odob-axloq,soz va so‘z haqida yaratilgan ijtimoiy hayotdagi 
turli hodisalar, shaxs va jonivorlarning ta‘rifi va tanqidiga bag‘ishlangan baxshilar tomonidan 
kuylanadigan 10-12 satrdan 150-200 , ba‘zan undan ham ortiq misralargacha bo‘lgan lirik,liro-
epik she‘rlar. 
DOSTON
- xalq og‘zaki ijodining eng murakkab,yirik va keng tarqalgan janrlaridan 
biri.Doston so‘zi qissa,hikoya,shonu shuhrat,sarguzasht,ta‘rif va maqtov ma‘nolarida 
ishlatiladi.Dostonlar lirik doston (Mirtemirning ―Surat‖,A.Oripovning ―Yuzma-yuz‖ 
dostonlari), epik doston (Oybekning ―Davrim jarohati, M.Shayxzodaning ―Toshkentnoma‖, 
E.Vohidovning ―Istanbul fojeasi‖ dostonlari) , dramatic doston (Fitratning ―Shaytonning 
tangriga isyoni‖, A.Oripovning ―Jannatga yo‘l‖ dostonlari) kabi uch turga bo‘linadi. 
Xalq dostonlarini do‘mbira jo‘rligida ijro etuvchi va kuylovchi san‘atkor shoir yoki 
baxshi 
deb 
atalgan. 
Xalq 
dostonlarini 
ijro 
etish 
uslubiga 
ko‘ra 
Bulung‘ur,Shahrisabz,Sherobod,Janubiy Tojikiston va Xorazm dostonchilik maktablari 
mavjuddir. 
Fol‘klorshunoslar tomonidan o‘zbek xalq baxshilarining aytib turishi asosida 150 dan 
ortiq (variantlari bilan 400 dan ortiq) dostonlar yozib olingan bo‘lib, ularning ko‘pchiligi kitob 
holiday nashr qilingan.Bu dostonlar quyidagi turlarga bo‘linadi: 
1.Qahramonlik dostonlari: bunday dostonlar urug‘chilik zamonlari bilan, xalqning 
ko‘chmanchilik hayoti bilan bog‘liq. ―Alpomish‖, ―Yodgor‖. 
2.Jangnoma dostonlar: bunday dostonlarda o‘zaro jangu jadallar, afsonaviy yoki tarixiy 
urushlar, bunday urushlardagi qo‘shin yoki yakka shaxsning jasoratlari tasvirlangan. ―Yusuf va 
Ahmad‖, ―Alibek bilan Bolibek‖, ―Xoldorxon‖. 
3.Ishqiy-romantik dostonlar : bunday dostonlarda sevgi romantikasi va fantastic 
sarguzashtlar uyg‘unlashib ketadi. Murodxon, Rustamxon, Kuntug‘mish,Malikai ayyor 
4.Tarixiy dostonlar: bu turdagi dostonlarda tarixda bo‘lib o‘tgan voqea-hodisalar,ayrim 
tarixiy shaxslarning faoliyati ifoda etilgan. Edega, Shayboniynoma, Oychinor. 

---