Ijodkor o‘qituvchi jurnali

IJODKOR O‘QITUVCHI JURNALI
 
5 YANVAR / 2022 YIL / 14 – SON 
133 
«Nasliyu zoti yomon, hasadchi, gina-kek saqlovchi, qora ko'ngilli kishilarga zinhor vazirlik 
lavozimi berilmasin» (75-bet).Amir Temurning fikriga ko'ra, ayniqsa, moliya, mulkiy ishlar 
bilan shug'ullanuvchi vazir nihoyatda pok, adolatli bo'lishi kerak. Chunki, u to'g'rilik bilan 
vazirlik ishiga kirishib, davlatning moliya ishlarini diyonat, savob bilan, nafsi buzuqlik qilmay, 
omonatga xiyonat etmay bajarar ekan, unday vazirni eng oliy martabalarga ko'tarish zarur. Va 
aksincha, buzuqlik ishlari bilan vazirlikni boshlasa, ko'p o'tmay, unday saltanatdan xayri 
baraka ko'tariladi. Dono vazir shuldirki, deb hisoblaydi Amir Temur, o'z o'rniga qarab, goh 
qattiqqo'llik, gohida esa muloyimlik bilan ish yuritadi, gohida esa ortiqcha qattiqqo'llik ham 
qilmaydi, muloyimlik ham. Ana shunday ish tutgan vazir saltanat ishlarini to'g'ri yuritadi, deb 
hisoblaydi. 
Amir Temur muhim masalalardan bo'lgan davlatning uch belgisi to'g'risida juda aniq o'z 
fikrini bildiradi: «...davlatu saltanat uch narsa bilan: mulk, xazina va lashkar bilan tig'dir» (76-
bet). Bundan aniq ko'rinib turibdiki, Amir Temur davlat saltanatini xazinasiz, lashkarsiz 
tasawur qilolmaydi. Har qanday mustaqil davlat ana shu yuqoridagi belgilarga ega bo'lishi 
shart, aks holda esa unday davlat mustaqil bo'la olmaydi, deydi u va vazirlarni raiyatga, elga, 
vatanga xizmat qilishda halollik, poklik, adolatlilik tamoyillariga amal qilishga da'vat etadi. 
Sohibqiron 
vazirlar 
kabi 
amirlarga 
ham 
katta 
e'tibor 
bilan 
qarab, 
ularni asosiy jang maydonlarida sinab tanlaydi. U o'zining amirlarini asli toza, pok naslli, aql-
farosatli, bahodir, dovyurak, tadbirkor, sergak, ehtiyotkor, oldini va orqasini o'ylab ish 
ko'radigan bahodirlar deb ta'riflaydi. U shunday tizim o'rnatadiki, birining o'rniga ikkinchisi, 
boshqacha qilib aytganda, biri bo'lmasa, boshqasi ishni boshqarib ketavergan. Masalan, 
amirlar to'g'risidagi tuzuklarda, agarda amirlardan jangda birortasi halok bo'lsa, uning o'rnini 
o'rinbosari egallaydi va uni «amirlikka nomzod» («muntazir ul-amorat») deb ataganlar. 
Amirlarning eng kattasi — amir ul-umaro, ya'ni amirlarning amiri bo'lib, shohning 
yo'qligida uning vazifasini bajarib, sipohga buyruq bera oladigan darajadagi shaxsdir. Amir 
Temur uch yuz o'n uch kishidan to'rt nafarini beklar begi etib, bir kishini esa, amir ul-umaro 
etib tayinlaydi. G'ayratli, or-nomusli bo'lgan yana o'n ikki kishiga ushbu tartibda yuqori daraja 
berganligini aytadi. 
Bundan tashqari, Amir Temurning qayd etishicha, o'sha uch yuz o'n uch amirdan 
yuztasi - o'n boshi, yuztasi — yuzboshi, yuztasi — mingboshi bo'lgan. Jang paytlarida amir ul-
umaro — amirlarga, amirlar - mingboshilarga, mingboshilar - yuzboshilarga, yuzboshilar - o'n 
boshilarga boshliq degan buyruq ham berilgan. Shu bilan bir vaqtda o'nboshining ishini 
yuzboshiga, yuzboshining ishini mingboshiga, mingboshining ishini amirga, amirnikini esa, 
amir ul-umaroga buyurmasligi ham tayin etiladi. Ana shunday temir zanjir timsolida tashkil 
qilingan sipohning jangovarligi doimo yuqori darajada bo'lgan. Amir Temur davlatning 
belgilari, bayroqlari, nog'ora-tug'lariga ham jiddiy e'tibor bergan. Ularni amirlarga taqdim etish 
qoidalari ham qat'iy qilib belgilab qo'yilgan. Uning farmoniga binoan o'n ikki katta amirlarning 
har biriga bitta bayroq (alam) va bir nog'ora berilgan. Amir ul-umaroga esa bayroq va nog'ora, 
tuman tug'i va chortug'i taqdim etgan. Mingboshiga esa bir tug' va karnay (nafir) berilgan. 
Yuzboshi va o'nboshilarga esa har biriga bittadan burg'u taqdim etilgan. To'rt beklar begining 
har biriga bittadan bayroq, nog'ora, chortug' va burg'u berilgan. 

---