Ииршишнивп ■l/fl w eb-dizflyn ■

Savol  va  topshiriqlar
1.  Home  Site  dasturi qanday  afzalliklarga ega ?
2.  Home  Site  dasturining asosiy  oynasini  tushuntirib  bering.
3.  Home  Site dasturining  Project  menyusi qanday  buyruqlarni о ‘z ichiga  oladi
 
va  ularning  vazifalari  nimalardan  iborat?
4.  Yaratilayotgan  web-savtning sxemasi  qanday  ко ‘riladi?
5.  Home  Site  dasturida  kodlarni  kiritishning  avtomatlashgan  imkoniyatlarini
 
tushuntiring.

---

V III 
BOB 
D R EA M W EA V ER   D A S T U R IN IN G  
IM K O N IY A T L A R I
D ream w eaverning  M X  versiyasida  bu  nafaqat  interfeysning 
tashqi  k o ‘rinishi,  balki  radikal  texnologik  yangilangan,  gipermatnli 
belgilash tili  imkoniyatlari kengaytiriladi.  Unda  Web-sahifa  maket- 
larini yaratish uchun yangi ashyolar paydo boMdi. Jum ladan,  tizimga 
Flash  obyektlarni  q o ‘yish  buyruqlari  qo'shilgan  va  W eb-uzellar 
bilan boshqarish  va turli jamoaviy  ishlarni lovihalashda  rivojlanishga 
imkon  beradi.  Endi  Dreamweaver  bilan  batafsil  tanishib  chiqamiz.
Belgili  kodlar bilan  ishlash vositalari sezilarli darajada  rivojlandi. 
MX-versiyasi  bu  ixtiyoriy  murakkablikdagi  dastlabki  m atn  bilan 
ishlash  uchun  kuchli  bazaga ega b o ig a n  gipermatnli  dasturlashning 
to ‘laqonli  qobig'idir.  Asosiy  imkoniyatlarini  sanab  chiqam iz  [10, 
23,  43]:
1)  hujjatning  oynasi  endi  har  xil  rejimlarda  ishlashi  mumkin. 
Design View  (Режим  планировки)  rejimida, foydalanuvchi  H T M L  
sahifa  m aketini  taxm inan  shunday  ko'rinishda  ko'rish  mumkin. 
Code  View  (Режим  разметки)  rejimida  esa  hujjatning  oynasida 
belgili  m a tn   sahifasining  b archa  deskriptorlari,  ssenariylari  va 
sharxlari  tasvirlanadi.  D asturning  bu  rejimlari  orasida  kichik  koor- 
dinatsiya  mavjud.  Kodlarni  o'zgartirish  maker  modifikatsiyasiga, 
vizual  rejimda  rejalashtirish  yoki  formatlashga  o ‘zgartirish  kiritish 
imkonini  beradi;
2)  Dreamweaver  tizimi  qobig‘iga  barcha  zaruriv  qurilmalarga 
ega  b o ‘lgan  t o i a q o n l i   k o d la r  ta h rirla g ic h id a n   ib o ra t  d a stu r 
integratsiya qilingan.  U nda  H T M L  hujjatlarining dastlabki  matnlari 
bilan  ishlashni  yengillashtiruvchi  vositalar:  kiritilgan  teglarning 
sarlavhalari, turli kodlarni  rangli belgilash, tez qidirib topish vositalari 
aks  etgan.  Sintaktik  noto'g'ri  loyihalarni  aniqlash,  uzun  qatorlarni 
avtomatik ko'chirish,  avtokorreksiya rejimi yo'lga q o ‘yilgan.  Dastur 
vositalari  yordamida  nafaqat  gipermatnli  sahifalarni,  balki  matnli
189

---

k o ‘rin is h g a   eg a  h a r   q a n d a y   h u jia tla r n i,  d a s tu r la r ,  s s e n a riy la r, 
o d d iy   m a t n l a r ,   X M L   b elg ili  h u jja tla r   va  b o s h q a la r n i  ta h lil  qilish 
m u m k i n .
3)  g ip e rm a tn la rn i  belgilash  kodlari  bilan  ish lash n in g   m a ’lu m o t 
p a n e li  a n c h a   so d d a la sh tira d i.  Bu  d a s tu r  ichiga  q u rilg an   interfaol 
m a ’l u m o t n o m a   g i p e r m a t n l i   b e lg ila s h   ti lin i n g   b a r c h a   s t a n d a r t 
loyihalarini  va  u   b ilan   b o g 'la n g a n   v ositalarni:  d isk re p to rlar,  atri- 
b u t l a r ,   iy e ra rx ik   s tild a g i  o ‘z ig a   x o s lik l a r n in g   d e k la r a ts iy a l a r i 
(C a s c a d in g   Style  S h e e t),  Java  S cript  tilining  sin ta k tik   loyihalarini 
q isqa  va  lo ‘n d a   sh ak ld a  tavsiflaydi.
T ajrib ad an   m a ’lu m k i,  h a tto   e n g   tajribali,  H T M L   tilini  c h u q u r  
b ilad ig an   W eb-ustasi  h a m   b u   til  stan d artig a  kiruvchi  y u zlab   k o d lar 
va  a trib u tla r n i  eslab   q o lis h g a   q o d i r   e m a s.  M a ’l u m o t l a r   p an eli 
d eskriptorni a n iq  va  ravshan tavsiflab beradi,  u n in g  atributlari h a m d a  
k o ‘rib chiqish  d a s tu rin in g  tu rli versiyalari b ila n   m o s tu sh ish i  h aq id a 
m a ’lu m o t  beradi.
4 )  Java  Script  d astu rlash   tilid a  yozilgan  ssenariylardagi  yashirin 
x ato larn i aniqlash   im k o n in i b erad i.  Bu vosita n afaq at  hozirgi vaqtda 
w e b -d a s tu rla s h   s o h a s id a   q o i l a n i l a d i g a n   k o ‘p  sonli  a n a liz a to rla r 
u c h u n   q iy in   b o 'l m a g a n ,   s in ta k s is   x a t o l a r n i   a n i q la s h g a   q o d ir . 
K o d la rn i  tu z a tis h   v aq tid a  d a s tu r   ichiga  q u rilg an   n a z o ra t  n u qtalari 
va  q a d a m - b a   q a d a m   b a ja rila d ig a n   d a s tu r   k o 'r s a t m a l a r i   h a m d a  
o 'z g a ru v c h ila rn in g   h o la tin i  n a z o r a t  qilish  m e x a n iz m la rig a   ega.
D o i m o   s e z ila rli  p o t e n s i a l g a   eg a  b o 'l g a n   v iz u a l  lo y ih a la s h  
ta h r ir la g ic h in in g   u s k u n a la ri  y a n a   b ir   v o sita  b ila n   b o y itild i.  Bu 
g ip erm atn li  sahifalarni rejalashtirish va yaratish  u c h u n   m o ija lla n g a n  
m axsus  d a s tu r  ishchi  rejim idir.  U  sahifan i  aks  ettirish n in g   m axsus 
rejimi  (L ay o u t  Viev) va  ikkita u s k u n a  k o ‘rin ish id a am alg a oshirilgan 
b o i i b ,   u la r  y o rd a m id a   m a k et  e le m e n tla rin i  ch izish   m u m k in .
T a h rirla g ic h n in g   oldingi  versiyalari  vektorli  an im atsiy a lash g an  
tasvirlar  so h asid a  b irin c h ila r  q a to rid a   b o i g a n   F lash   d astu ri  bilan 
j u d a   yaxshi  o ‘z a ro   a lo q a d a  b o ‘lishi  b ilan  ajralib tu rg a n .  D a stu rn in g  
j o r i y   v e r s iy a s ig a   a n i m a t s i y a l a s h g a n   o b y e k t l a r n i   g e n e r a t s i y a  
q ilish n in g   ikkita asosiy b u y ru g ‘i  integratsiya  q ilingan.  E n d i  bevosita 
d a s tu r o y n asid a  in terfao l tu g m a  yoki  «jonli  m a tn »  y aratish  m u m k in . 
B u n g a   o ‘x s h a s h   o b y e k t l a r n i   k i r i t i s h n i n g   t e x n i k   t o m o n i   o ‘ta  
s o d d a la s h tir ilg a n   va  lo y ih a la s h tir is h d a n   k o ‘ra  k o ‘p r o q   a n k e t a -
190

---

Iashtirishga  o ‘x s h a b   k etad i.  F o y d a la n u v c h id a n   F la sh -te x n o lo g iy a  
sohasida  c h u q u r  b ilim la r  talab  q ilin m a y d i,  u  faqat  m u lo q o t  o y n asi 
so h a s in i  t o 'l d i r i s h i   k e ra k .  Z a m o n a v iy   d a s tu r l a r n in g   k o ‘p c h ilig i 
a n im a ts iy a la s h g a n   F la s h -g ra fik a n i  a n i q   a k s   e ttira d i.  Bu  tip d ag i 
o by ek tlar a ’lo d a rajad a  m asshtab lan ish i b ilan  ajralib turad i va ta r m o q  
b o 'y la b   u z a tis h d a   h a m   d isk d a  s a q la s h d a   j u d a   k am   resu rs  ta la b  
qiladi.  D a stu rg a   kiritilgan  yan g ilik larni  q is q a c h a   san ab   o 'ta m iz :
—  iyerarxik stildagi  o ‘ziga xosliklar ( C S S )   b ilan   ishlash  vositalari 
sezilarli  d a ra ja d a   ta k o m illash tirilg an ;
—  M a c r o m e d ia   firm asi  to m o n id a n   ishlab  chiqilgan  Fire  w oks 
g ra fik   m u h a r r i r i  b ila n   D r e a m w e a v e r   d a s t u r i n i n g   in te g ra ts iy a s i 
y a n a d a   rivojlantirildi;
— 
yangi  Assets  (resurslar)  p alitrasi  y aratild i.  U  d a s tu rd a   b itta 
W E B -tu g u n n in g   b ir   n c c h a   sahifasi  t o m o n i d a n   birgalikda  ishlatila- 
digan turli xildagi  m a 'lu m o tla r n in g  o m b o r x o n a s i vazifasini bajaradi. 
B ular  tasvirlar,  a n im a ls iy a   ro lik lari,  ra n g la r,  ssen ariy lar,  k u tu b -  
x o n a la r  va  b o s h q a la r   b o ‘lishi  m u m k in .  S a q la n a y o tg a n   resu rslarn i 
turli  sah ifa la rn in g   ta la b   q ilin ad ig an   s o h a la rid a   jo y in i  o ‘zgartirish 
(yoki  surish)  y o ‘li  b ila n   jo y lash tirish   m u m k in .
Site  R e p o rt  ( О т ч е т   о  с а й т е )  b u y ru g ‘i  loy ih a  holati  h aq id ag i 
batafsil  h is o b o tn i  hosil  q ilad i.  H is o b o t  o ‘ziga  k o ‘p  so n li  g ip e r-  
b o g ‘lan ish li  h u jjatlarn i  biriktiradi:
—  tah rirlag ich g a  versiyalarni  va  d a stu riy   t a ’m in o tn i  y a n g ilash n i 
b o sh q arish n i  n a z o ra t  q ilish nin g   y e ta k c h i  d a s tu riy   vositasi  b o ‘lgan 
M icro so ft  S o u rc e   Safe  p ak etli  in te g ra ts iy a   vositalari  q o 's h ilg a n . 
Bu  narsa  D r e a m w e a v e r  tizim in i  I n te r n e t  u c h u n   m u ra k k a b   lo y ih a- 
la rn i  is h la b   c h i q u v c h i   j a m o a l a r   u c h u n   a s o s iy   u s k u n a   s if a tid a  
q o ‘llanilishiga  aso s  b o i a d i ;
—  d a s tu rn in g   b u   versiyasi  W E B D a v   b a y o n n o m a s in i  toMaqonli 
q o lla b - q u v v a tla y d i.  Bu  versiyalarni  b o s h q a ris h   va  ta q s im la n g a n  
ish n i  ta s h k il  q ilis h   b o ‘y ic h a   k e n g a y tir ilg a n   im k o n iy a tla r g a   ega 
b o 'lg a n   klassik  b a y o n n o m a sid ir;
—  interfeysni  s ta n d a rtla s h tiris h   va  sayqal  b erish   b o ‘y ic h a   k atta 
ish  q ilin d i.  M a c r o m e d i a   firm asi  k o ‘p g in a   d a s tu r l a r n in g   ta s h q i 
k o ‘rinishi  n o tu rg ‘u n  p alitralarn in g  y ag o n a  konsepsiyasiga asoslanadi. 
M u h a rrirn in g   oxirgi  versiyasida  p a litra la rn in g   k o ‘rinishi  s ta n d a r t - 
l a s h t i r i l g a n .   U l a r n i n g   d e y a r l i   h a m m a s i   t a r k i b i y   m a j m u a v i y
191

---

palitralarga birlashish im k o n iy atig a ega b o ‘ldi.  O ldingi versiyalarning 
r o ‘yxatga  olishdagi  b a ’zi  k am ch ilik Jar  b a r ta ra f  etildi;
—  k lav iatu ra  k o m b in a tsiy a la ri  b ir  shakJga  keltirildi.  U la r  w e b - 
d iz a y n   u c h u n   M a c r o m e d ia   firm asi  to m o n id a n   ish lab   ch iq ilg a n , 
b a rc h a  d a stu rlash  vositalari u c h u n  u m u m iy  b o l g a n   icliki s tan d artg a 
m o slashtirilgan.  Ichiga q u rilg an  b o sh q aru v  tizim i y o rd a m id a   tu g m a - 
la rn in g   h a r   q a n d a y   tu zilish in i  o ‘zgartirish  m u m k in .