Ииршишнивп ■l/fl w eb-dizflyn ■

Freymlar  tuzish
 
Siz internetdan foydalanish jarayoniaa freymlar ishlatilgan web- 
sahifani  ko‘rgansiz.
Aytaylik,  bu  sahifa  uchta  freymdan  iborat  ustunlarga  b o i in -  
gan.  C h ap   u stu n d a  jo ylashgan  freym da  navigatsion  m en y u , 
yuqoridan  o bngdagisida  reklama  va  o ‘ngdan  pastdagi  freymda  esa 
web-sahifa  asosiy  m atni  o 4rin  oladi.  Chap  ustunda  joylashgan 
havolalarga bosish bilan havolalar hujjati o‘ngdan pastda joylashgan 
freymda  ochiladi.
135

---

Ushbu  freymlar  q o ‘llanilgan  sahifaning  um um iy  tuzilishini 
ko‘rib  chiqsak:
  -   freymlar  tuzilishini  belgilovchi  ochuvchi 
teg  (freymset);
  —  birinchi  freym;
  -   ikkinchi  freym;
  -   freymsetni  yopuvchi  teg.
Sxemada  ko'rinib  turganidek,  har  gal    tegi 
yordamida  freymlar  tuzilishini  belgilash  lozim.  Shundan  so‘ng 
bevosita  freymlar    tegiga  navbat  keladi.
Oxirgi  navbatda  < /F R A M E S E T >   freym set  yopuvchi  teg 
yoziladi.
Freymlar
Xullas, freymlar bilan ko‘rsatilgan oddiy misolni kolrib chiqamiz. 
Ishni  boshlashdan  oldin  oddiy  H TM L  formatida  ikkita  hujjat 
yarating.
Birinchi  hujjatga  «Freym -1»  ikkinchisiga  esa  «Freym-2»  deb 
yozing  va  ularni  frem l.H T M L  va  firem2.HTML deb  nomlang.  Bu 
ikkita fayllar bizning misolimizda  ikki  freymlar uchun asosiy manba 
bo‘lib  xizmat  qiladi.  Endi  esa  H TM L  formatida  keyingi  hujjatni 
varating.


< T IT L E >freym lar< /T IT L E >
< /H E A D >

< FRAM E  N A M E=left  S R C = fram el.H T M L >
 
< /F R A M E S E T >
< N O F R A M E S >
Sizning  brauzeringiz  freymlarni  tushunmaydi. 
< /N O F R A M E S >
< /H T M L >
Demak,  siz  ham  o ‘zingizning  birinchi  sahifangizni  freymlar 
yordamida  yaratdingiz.  Endi  shu  yaratgan  sahifangizni  frameset. 
HTM L  deb  nomlab,  oldin  yaratilgan  fram el.H T M L   va  frame2.
136

---

H T M L   favllar  turgan  papkada  saqlang  va  fram eset.HTM L  faylini 
o ‘z  brauzeringizda  oching.
Birinchi navbatda, e’tibor bergan bo‘lsangiz,  H T M L  formatidagi 
freymlardan  iborat  sahifada    tegi  mavjud  emas.  Bu  esa 
juda  muhimdir.  Agar  siz    tegini  ishlatsangiz,  u  holda 
h a m m a   < F R A M E S E T >   va  < F R A M E >   teglari  b rau zerin g iz 
to m o n id a n   o ‘chiriladi.  U n d an   tashqari,  < N O F R A M E S >   tegi 
shunday  holatga  m o ‘ljallanganki,  bu  holatda  sizning  brauzeringiz 
freymlarni  qoilab-quvvatlamaydi.
Savol  va  topshiriqlar
1.  HTML nima?
2.  Teg nima ?
3.  Brauzer  dasturi  nima?  Qanday  brauzer  dasturlarini  bifasiz'■
4.  H T M L-hujjatning  asosiy  strukturasini  tushnntirib  bering.
5.  H T M L   tilida  rasm  qo'vish  tegi  va  uning atributlarini  tushuntiring.
6.  H T M L   tilida ja d v a l qo'yish  tegi  va  uning atributlarini  tushuntiring.
7. 
H T M L   tilida  havola  qo'yish  tegi  va  uning atributlarini  tushuntiring.

---

VI  BOB
«FRONT  PAGE»  DASTURIDA  WEB-SAHIFALAR
YARATISH
6.1.  Front  Page  dasturi  bilan  tanishuv
FrontPage  dasturi  web-sahifalar,  web-saytlar  va  web-uzellar 
yaratishga  moijallangan  professional  dastur  hisoblanadi.
Microsoft  Office  2007  da  FrontPage  dasturi  o'rniga  Microsoft 
Expression  Web  kiritilgan.  Microsoft  Office  2010  paketida  esa 
FrontPage  dasturi  o ‘rniga  Microsoft  Office  SharePoint  Designer 
kiritilgan  [55,  62].
FrontPage  dasturining  versiyalari:
1995  -   Microsoft  Front  Page  1.1;
1997  —  FrontPage  97  (2-versiya);
1997  —  FrontPage  Express  2.0;
1998  —  Macintosh  uchun  Microsoft  Front  Page;
1998  —  FrontPage  98  (3-versiya);
1999  —  FrontPage  2000  (9-versiya)
2001  —  Microsoft  FrontPage  2002  (10-versiya);
2003  —  Microsoft  Office  FrontPage  2003  (1 1-versiya).
FrontPage  muharririda  masterlar mavjud  bulib,  ular yordamida 
tezkorlik  bilan  web-sahifa  va  shuningdek  web-saytlarning  tizim- 
langan  va  dizaynga  ega  shablonlari  yordamida  web-sayt,  web- 
sahifalar  va  w eb -u zellar  yaratish  m um kin.  U n d an   tash q ari, 
FrontPage  yordamida  web-sahifa  va  web-saytlarni  bo‘sh  sahifa  va 
bo‘sh  web-uzellar  asosida  yaratish  mumkin.
FrontPage  2003  amaliy  dasturi  -   bu  tezkorlik  bilan  sayt 
yaratishga  m o ija lla n g a n   vizual  H T M L -m u h arrir  hisoblanadi. 
H T M L   tili  w eb -m u h itid a g i  asosiy  d asturiy  til  h iso b lan ad i. 
FrontPage  yordam ida  saytning  strukturasini  yaratish,  sahifani 
formatlash,  interfaol  vositalar  bilan  toidirish  va  internet  tarm o- 
g ‘idan  serverga  fayllarni  yuklash  mumkin.
Front  Page  yordamida  sayt  yaratish  uchun  H T M L ni  o ‘rga- 
nishga zarurat qolmaydi.  FrontPage dasturida kerakli web — sahifaga
138

---

matnni  kiritish,  kerakli  joyga  rasmni  joylashtiriladi,  xolos.  Front 
Page  dasturi  yordamida  turli  effektlar  yaratish  ham   mumkin. 
Odatda,  bunday  effektlarni  yaratish  uchun  skriptlar  yoki  D H TM L 
dasturlaridan  foydalaniladi.
Sayt  yoki  web-uzel  —  bu  web-sahifalar  va  fayllarni  maqsadli 
b o g ia n g a n   majmuidir.  FrontPage  dasturida  m asterlar  mavjud 
b o lib ,  ular  yangi  yaratilgan  web-sahifa  asosida  sayt,  shablonlar 
yoki  uzellar  yaratish  im konini  beradi.  FrontPage  dasturining 
masteri  va  shablonlari  turli  tipdagi  saytlarni  yaratish  imkonini 
beradi.
Har  bir  saytda  asosiy  yoki  uy  sahifasi  deb  nomlangan  bitta 
sahifa  mavjud  boiadi.  Uy  sahifasi  —  birinchi  web-sahifa  bu  saytga 
tashrif  buyuruvchi  birinchi  duch  keladigan  sahifa  hisoblanadi. 
Navigatsiya  va  giperhavolalarni  q o lla g a n   holda  foydalanuvchi 
saytning  boshqa  sahifalariga  o iis h i  mumkin  boiadi.
Odatda,  sayt  web-serverda  —  kompyuterda joylashgan  boiadi. 
Bu kompyuter sayt tashrif buyuruvchilarini web-sahifaga bog‘lanish 
(tashrif  buyurish)  imkonini  beradi.
B u n d an   tashqari,  F ro n tP ag e  foydalanuvchi  kom pyuteridagi 
fayllar  tizim i  orqali  bevosita  sayt  yaratish  im konini  beradi. 
Sayt  ta y y o r  b o T g a n d a n   keyin  esa  W eb -serv erd a  uni  n ash r 
qilinadi.
6.2.  FrontPage  amaliy  dastur  asosiy  oynasi
FrontPage  (Пуск  >  Программы  >  FrontPage)  dasturini  ishga 
tushirgandan  keyin  ekranda  dastur  oynasi  paydo  b o ia d i.  Unda 
yangi  (yan_sah_l.htm)  sahifa  tasvirlanadi.  Masalalar  maydonida 
Приступая  к  работе  paneli  joylashgan.
FrontPage  amaliy  dasturi  oynasi  quyidagi  qismlardan  tarkib 
topgan:  sarlavha  qatori,  menyu  qatori,  tahrirlash  va  formatlash 
uskunalar panellari, teglarni tez tanlash  tugmasi  (teglarni tahrirlash 
va  kiritish  uchun),  sahifani  tanlash  vkladkasi  yorliqlari  (sahifalar 
o'rtasida  o ‘tish  uchun),  ishchi  oyna,  qaysiki  unda  yangi  sahifa 
ifodalanadi,  chizish  panellari,  ko‘rish  rejimlari  tugmasi,  56  kbit/s 
tezlikda  sahifani  yuklash  uchun  kutiladigan  vaqt  indikatori,  sahifa 
olcham lari  indikatori,  masalalar  maydoni  (6.1-rasm).
139

---

lanuvchi  tugmalar  va  Gif-animatsiyalarni  kiritish  mumkin.  Biroq 
tasvirlar bilan  ishlashda  ularning hajmi  va  formatiga  e’tibor berish 
kerak.  Hozirgi  paytda  internetga joylashtirilayotgan  deyarli  barcha 
sahifalarda  ishlatilayotgan  tasvirlar  formati  *.JPEG  yoki  *.GIF  ni 
tashkil  etadi.  Bunga  asosiy  sabab,  bu  formatdagi  tasvirlar  hajmi 
juda  kichik.  Bu  formatdagi  tasvirlar ishlatilganda  web-sahifa  hajmi 
ortib'ketmaydi va sizning web-sahifangizdan foydalanuvchi sahifani 
internetda  ochilishini  uzoq  vaqt  kutmaydi.  Agar  siz  web-sahifani 
bezashda  boshqa  formatdagi  tasvirlardan  foydalansangiz,  lining 
hajmi  ortib  ketadi va  undan  foydalanuvchilarga  sahifani  ochishda 
m uam m olar  keltirib  chiqaradi.  W eb-sahifani  bezatishda  uning 
dizayniga  * .G IF   formatdagi  tasvirlardan  foydalaning.  Boshqa 
maqsadlarda  *.JPEG  dan  foydalanishingiz  mumkin.
<1MG>