Ииршишнивп ■l/fl w eb-dizflyn ■

Kontekstli menyu
Kontekstli menyu Windows operatsion 
tizim in in g h a tto boshlovchi fo y d a la - 
nuvchilari uch u n ham yaxshi tan ish . 
Boshqaruvning bu standart usuli ushbu 
operatsion tizimi boshqaruvida ishlovchi 
ko‘pchilik ilova (dastur)lar tom onidan 
ko‘p qoilaniladi. Uning mohiyati sodda. 
«Sichqoncha»ning o ‘ng tugmasini hujjat 
oynasining obyekti ustiga bosilsa, ekran­
ga obyekt turiga bog‘liq b o klgan m az- 
mundagi menyu chiqadi. Bu menyuda 
shu obyektga tegishli yoki ushbu holatda 
talab qilinishi ko‘proq ehtimolligi bor bo‘l-
8.6-rasm.
K ontekstli m enyu. g a n b u y r u q l a r tO kp l a n g a n .
204

---

Dreamweaver dasturining barcha versiyalarida kontekstli menyu 
mavjud. Kontekstli m enyuning o ‘lcham i, ya’ni buyruqlari safi 
kengaydi, qo‘shimcha darajalarga ega b o ‘ldi va endi har qanday 
holatda chaqirilishi m um kin. 8.6-rasmda oyna ixtiyoriy b o ‘sh 
nuqtasida «sichqoncha»ning o ‘ng tugmasi bosilsa, dastur chiqarib 
beradigan kontekstli menyuga misol keltirilgan.
Property Inspector palitrasi
Property Inspector 
(И н с п е к т о р сво й ств) palitrasi — bu 
dasturning asosiy uskunasidir. H TM L sahifasida joylashgan obyekt - 
lar atributlarini o'zgartirish ishlarining asosiy qismi uning yorda­
mida bajariladi (8.7-rasm). Property Inspector palitrasi ko‘chib 
yuruvchi palitradan iborat bo'lib, uning tarkibi bajarilayotgan 
operatsiyaga, tanlangan obyekt turiga va kursorning holatiga qarab, 
mos ravishda o ‘zgarib turadi. Palitrani ekranga chiqarish uchun 
quyidagi Window > Properties (Окно > Свойства) buyruqni berish 
yoki C T R L + F 3 tugm alar kom binatsiyasini bosish kerak. Bu 
buyruqni qaytadan berish palitrani ekrandan olib tashlaydi.
Palitraning asosiy maydonlari va tugmalarini sanab o ‘tamiz. 
Palitraning shu boshqaruv elem entlari m atn n i form atlash va 
gipermatnli bog'lanishlarni hosil qilishda tegishli vazifalarni o ‘z 
ichiga oladi:
• Format 
(Ф орм ат) ro'yxati m atnning standart stm kturali 
tiplaridan birini tanlash imkonini beradi (1).
• Link 
(Ссылка) ro'yxati ushbu hujjatga tegishli giperbog‘- 
lanishlar ro'yxatini o ‘zida saqlaydi. Har bir bog‘lanishni bir necha
205

---

marta qo‘llash mumkin. Ya’ni, bir marta tuzilgan bogianishni, 
boshqa faol hududlarga ham takror qoilash mumkin (2).
• Matn fragmentining shriftini belgilash imkonini beradi. Bu 
ro ‘yxatning punktlari shriftlar t o ‘plam idan iborat b o ‘lib, ular 
qo‘llanilishiga qarab joylashgan (3).
• Size (Разм ер) ro ‘yxati shrift o ‘lchamini tanlash uchun 
moijallangan (4).
• Standart ranglar palitrasini chaqirish tugmasi. Bu palitra 
tanlangan matnli fragment rangini tanlash imkonini beradi (5).
• Tanlangan rangning kodi tasvirlangan yoki kiritiladigan 
maydon (6).
• Shriftni tanlash tugmasi. Ko‘rinishi va funksiyasi standart 
boshqa dasturlardagidek (7).
• Matnni tekislash tipini tanlash tugmalari (8).
• Interfaol yordamni chaqirish tugmasi (9).
• Marker-ko'rsatkich. Uni tegishli fayl yoki simvolga surish 
bilan gipermatnli bog'lanish hosil qilinadi (10).
• 
Select File 
(Выбрать файл) muloqot oynasini ochish tugmasi. 
Fayllar tizimida harakatlanish va gipermatnli bog‘lanishlarning asosi 
b o iib xizmat qiladigan hujjatni tanlash(ll).
•
T arget 
(Н азн ачен и е) ro ‘yxati giperm atnli bog‘lanishda 
ko'rsatilgan hujjatni ekranda yuklanish usulini tanlash imkonini 
beradi. Shu b o ‘limda havolali hujjat chiqish oynasi yoki freym 
belgilanadi (12).
• Ko'pchilik tahrirlagich dasturlarda standart ko‘rinishda, matn­
li va H TM L ro'yxatlarni belgilash va nomerlash tugmasi (13).
•
List Item 
(Раздел списка) tugmasi 
List Properties 
(Свойства 
списка) muloqot oynasini ochish uchun ishlatiladi. Bu oyna barcha 
tipdagi rocyxatlarni tahrirlashga m o‘ljallangan (14).
• Ikkita tugma, matnli fragmentlarning gorizontal surilishini 
boshqaradi (15).
• Kodlarni ekspress-tahrirlash oynasini chaqirish tugmasi (16).
•
Expander arrow 
(Расширение) palitra o ‘lchamlarini o ‘zgarti- 
rish uchun xizmat qiladi. Uning yordamida 
Property Inspector 
(Инспектор свойств) palitrasini ochish va yopish mumkin (17).
Property Inspector paneli yordamida bajariladigan buyruq- 
larning ko‘pchiligi qayta ishlanayotgan obyektlar: rasm, matn yoki
206

---

jadvallarga tegishlilari paydo bo'ladi. Xossalar panelida harakatlanish 
uchun TAB tugmasini bosish yoki kerakli qismga «sichqoncha»ning 
chap tugmasini bosish kerak. Tanlangan bo'limda kerakli ko‘rsat- 
kichni kiritib, EN T ER tugmasini bosish uning o ‘rnatilishi uchun 
yetarli.
Property Inspector panelining ko‘plab boshqaruv elementlari 
o ‘zida matnli yoki raqamli maydonlar kombinatsiyasi va bekiladigan 
ro‘yxatlaridan iborat. So‘ralgan qiymatni klaviaturadan terish yoki 
menyudan tanlash yoMi bilan tegishli parametrlarni o ‘rnatish uchun 
eng qulay usul hisoblanadi.
Dreamweaver o ‘zining bir qancha qo‘shimcha funksiyalari bilan 
foydalanuvchilarga m a n zu r b o ‘ldi: birinchidan, Dreamweaver 
barcha palitralari erkin holatda turadi. Ularni qayerga surib qo‘ysan- 
giz, o ‘sha joyda joylasha oladi. Bu esa monitorning ish maydoni 
h u dudini boshqaruvning xizm atchi elem entlari va hujjatning 
oynasiga eng optimal bo'lish imkonini beradi. Ikki monitorli tizimda 
ishlaydigan foydalanuvchilar barcha yordamchi oyna va palitralarni 
bitta monitorga joy lab, ikkinchisida esa hujjatlar bilan ishlashi 
mumkin. Ikkinchidan, dastur palitralari birlashish xususiyatiga ega. 
Uchinchidan, barcha ochiq palitralarni dastur ish stolidan olib 
tashlovchi buyruq mavjud. Bn operatsiyalarni F4 tugmasini bosish 
bilan ham bajarish mumkin. Bu tugmani takror bosish esa yana 
tiklash imkonini beradi.