Ииршишнивп ■l/fl w eb-dizflyn ■

U O ‘K: 004(075)
KBK 
32.973.26-018.2ya73
ISBN 978-9943-05-601-5
© M .E . M am arajabov va boshq., 2013 
© Cho'tpon nomidagi N M IU , 2013

---

К I R I S Н
Jamiyatni axborotlashtirish inson hayotining barcha jabhalarida 
inteliektual faoliyat turlarining ko‘payishi, iqtisodning o'sishi, fan- 
texnika taraqqiyotining jadallashishi uchun xizmat qiladi. Biz qaysi 
sohada faoliyat ko‘rsatmaylik, kundalik ish faoliyatimizga oid tasvirlar 
yaratish (rasm lar, chizm alar, grafiklar, diagram m alar va boshqa 
illustratsiyalar), ularni qayta ishlash, z a ru r b o lg a n d a in tern et 
ta rm o g ig a joylashtirish kabi m uam m olarga duch kelamiz. M a '- 
lumki, yuqori sifatli turli tasvirlarni yaratish va qayta ishlash am al- 
larini kom pyuter grafikasida o'rganiladi. Bunday tasvirlarni sifatini 
yo'qotm asdan rang-barang ko‘rinishda internetda nam oyish qilish 
u ch u n esa W eb-dizayn im koniyatlaridan, in te rn e td a nam oyish 
qilish uchun web-saytlardan foydalaniladi.
W eb-saytlarni yaratish va undan foydalanish t a ’lim tizimida 
ham m uhim aham iyat kasb etadi. T a ’limda web-saytlardan nafaqat 
tijorat yoki namoyish vositasi sifatida, balki bilim berish maqsadlarida 
ham foydalaniladi. Albatta bunda t a ’lim masofadan turib amalga 
oshiriladi. Bunday t a ’lim berish jarayoni o ‘qituvchi va o'quvchi 
to ‘gvrid a n -to 'g ‘ri m uloqot qilm asdan olib boriladi. Bulling u ch u n
ta’lim beruvchi (oliy o ‘quv yurti, m aktab va boshqaiar) o'qitiladigan 
predmetga tegishli m a ’lumotlarni web-sahifalarga har xil k o ‘rinish- 
larda (m atn, rasm, jadval, animatsiya. tovushli m a ’lum ot va hatto 
video tasm a ko'rinishida) joylashi kerak. Talaba esa dunyoning 
xohlagan joyidan turib Internet orqali bu m a ’lum otlardan bilim 
olishi m um kin. T a ’limning bunday kocrinishi masofaviy t a ’lim deb 
yuritiladi. Masofaviy t a ’lim bugungi kunga kelib dunyoning ko‘plab 
rivojlangan davlatlarida qo £llanilib kelinmoqda. Masofaviy ta ’limdan 
foydalanish n atijasid a vaqt va p u ln i tejash , o rtiq c h a o v v o ra- 
garchiliklarsiz bilim olish imkoniyatlariga ega bo'linadi. Bunday 
imkoniyatlarni bizga web-sahifalar yaratib beradi. M a ’lum p red­
metga tegishli m a ’lumotlarni (m atn, rasm, jadval, anim atsiya va
3

---

boshqalarni) sahifalarga joylab, ularni doimiy ravishda t o ‘ldirib, 
yangilab borish, o ‘quvchilarning bilimlarini baholash uchun nazorat 
test savollarini kiritish im koniyatlari mavjud. Bulling natijasida 
o ‘quvchining olgan bilimini nazorat qilish, baholash imkoniyatlari 
paydo b o ‘ladi. Bu esa web-texnologiyadan ta ’limda foydalanishning 
eng optimal variantlaridan biri hisoblanadi.
U s h b u d a rs lik d a a n a s h u n d a y W e b - s a y tla r n i y a r a tis h d a
qoMlaniladigan Dreamweaver, Front Page, H om e Site, Corel Draw, 
Photo Shop va Flash dasturlari, H T M L gipermatnlarni belgilash 
tillari, Java Script, P H P kabi dasturlash tillaridan foydalanish 
im koniyatlari haqida m a 'lu m o t berilgan. Professional dasturlar 
qatoriga kiruvchi D ream w eav er dasturi o ‘zining barcha im ko­
niyatlari bilan har qanday murakkablik va masshtabdagi H T M L
sahifalarni yaratish va oV.gartirishga qodir. U vizual loyihalash 
(WYSIWYG) rejimini ta'm in lab , dastlabki matnli W E B - hujjat- 
larning juda aniq ishlashi bilan ajralib turadi va katta tarmoqli 
loyihalarni q o 'llab-quvvatlovchi ichki qurilgan vositalarga ega. 
Dreamweaverda m atnlar ham da obyektlarning obrazlari ustida olib 
b o rila d ig a n ish lar b ev o sita k o d la s h tiris h d a n u s tu n tu ra d ig a n
gipermatnli hujjatlar yaratish usulini vizual deb atash qabul qilingan. 
Shu bilan birga dastur nafaqat vizual loyihalash vositalarining kuchli 
bazasiga ega, balki web-sahifalarni deyarli maxsus ko'rib chiqish 
dasturlari yordamida aks ettirishga ham qodir: Microsoft Internet 
Explorer yoki Netscape Navigator.
D re a m w e a v e r w e b -d iz a y n sohasida g ip erm atn li hujjatlarni 
to ‘g‘rid an -to ‘gbri kodlashtirish yordamida yaratishni afzal ko'ruvchi 
m u taxassislarga h a m m a ’qul k eladi. D re a m w e a v e r q o b ig ‘iga 
gipermatnlarni belgilovchi diskreptorlar bilan ishlash uchun zarur 
b a rc h a uskunalarga ega t o ‘liq funksional H T M L tahrirlagichi 
integratsiya qilingan. D a s tu r «ochiq arxitektura» prinsiplariga 
asoslangan. Bu am aliy dasturning interfeysi (Application Prog­
ram m ing Interface, A P I) t o i i q ochiq ekanligini bildiradi. Uning 
y o rd a m id a tashqi d a s tu rc h ila r h a m d a dasturiy t a ’m in o t bilan 
sh u g ‘ullanuvchi firm alar, d a stu r va unin g interfeysiga radikal 
funksional o ‘zgartirishlar kiritishi: yangi uskuna q o ‘shish, menyu 
palitrasi yoki bo ‘limini yaratish, yangi obyekt yoki m ultim edia 
roligini dasturlashtirish va hokazolar.
4

---

D ream w eaver tizimi tarkibiga m ultim edia roliklarini qo'yishga 
m o ‘ljallangan q o ‘sh im ch a d astur kiradi, shuning u c h u n Flash- 
texnologiyaning interfaol imkoniyatlarini tahrirlagichdan chiqm ay 
turib ko‘rib chiqish m um kin.
T a ’lim tizim ida esa axborot texnologiyalarini q o ila b t a ’lim - 
tarbiya berish va unga tegishli barcha jarayonlarni axborotlashtirish 
bilan t a ’lim samaradorligini oshirishga olib kelinadi. Bunda axborot 
texnologiyalaridan dars jarayonidagi ko'rgazmalilik imkoniyatlari 
o sh ib , o ‘q u v c h ila rn in g m a z m u n n i tu sh u n is h d a ra ja si o rta d i. 
0 ‘quvchi d ars v aq tid a b iro r m u ra k k a b ja ra y o n n i k o ‘z oldiga 
keltirishi qiyin b o ‘lib, uni tasavvur qila olmaydi. A na sh u n d ay
paytda kom pyuterning maxsus dasturlari yordamida shu murakkab 
jaray o n n i ay n an o ‘zidek qilib tasvirlab berish m um kin. Bunda 
o Lquvchilarda ushbu m urakkab ja ra y o n haqidagi tasavvur hosil 
bo'ladi. Bu kabi dasturlar k o 'p in ch a inson kolzi bilan ko'ra olm ay- 
digan (m asalan, m ashina dvigateli ichidagi harakatlar, odam qon 
aylanish tizimi va boshqaiar) m urakkab jarayonlarni tasvirlab berish 
uchun xizmat qiladi. Bunday dasturlarga misol qilib Flash MX, 
3D M AX kabi d a s tu rla rn i k iritish m u m k in . U sh b u d a s tu rla r 
yord am id a nafaqat m urakkab ja ra y o n la rn in g tasvirlarini, balki 
barcha turdagi elektron darsliklarni yaratish im koniyatlari ham
mavjud. Ayniqsa animatsiyali m a'lum otlarni keltirish va bezashda 
keng q o ‘llash mum kin.
S h u n in g d e k , d a r s lik d a F la sh M X d a s tu r in i o ‘r g a n is h g a
bag‘ishlangan m a ’lum otlar ham berilgan. D astur im konivatlari,
с/ 
c-' 
w
»
Lining interfeysi, flash-film lar, flash-saytlar yaratish va ulardan 
turli jarayonlarda foydalanish t o ‘g‘risidagi m a ’lum otlar berilgan. 
Вundan tashqari, web-dizaynning eng m uhim ajralmas qismlaridan 
biri b o ig a n kom pyuter grafikasi haqida ham m a ’lumot beriladi. 
M a’lumki, w eb-m uharrirlar saytning asosini yaratishda ishlatilsa, 
uni rasmlar, grafiklar va turli illustratsiyalar bilan boyitish uchun 
esa g ra fik m u h a r r i r la r i g a m u r o ja a t q ila m iz . B u n d a A d o b e
PhotoShop, Corel Draw kabi grafik muharrirlarning o 'rn i tengsiz. 
Darslikni yozishda aynan bu dasturlarni ng tan lab olinishiga sabab, 
birinchidan ularning professional dasturlar qatoriga kirishi bo'lsa, 
ikkinchidan Adobe P hotoShop rastrli grafika bilan, Corel Draw 
esa vektorli grafika bilan ishlashga mo'ljallanganligi uchundir.

---