3.Makroiqtisodiyot maqsad
Makroiqtisodiyotni o'rganish mavzusi doimiy ravishda o'zgarib turadi, ko'payish jarayonida yangi makroiqtisodiy jihatlar paydo bo'ladi, ularni anglash uchun yangi yondashuvlar va echimlar talab etiladi. Ilmiy-texnik taraqqiyotning ta'siri, tashqi iqtisodiy omillar va yana ko'p narsalar bozorlarda namoyon bo'ladigan milliy iqtisodiyotdagi tarkibiy uzgarishlarni aniqlaydi. Natijada, davlat, biznes va jamoatchilikning iqtisodiy xatti-harakatlari allaqachon ishlab chiqilgan makroiqtisodiy modellar nazarda tutilganidan chetga chiqa boshlaydi. Vujudga kelgan o'zgarishlarni hisobga olgan holda yangi modellarni ishlab chiqishga ehtiyoj bor. Har doim turli xil milliy iqtisodiyotlar uchun mos bo'lgan modelni ishlab chiqish tubdan mumkin emas. Shuning uchun ko'paytirish jarayonini to'xtatib bo'lmaydigan singari, makroiqtisodiyotning rivojlanishini ham to'xtatish mumkin emas.
Umuman olganda, iqtisodiy nazariyani mikro- va makroiqtisodiyotga ajratish ikki holatga asoslanadi.Birinchidan, mikroiqtisodiyot va makroiqtisodiyot milliy iqtisodiyotni o'rganish jihatlari va metodikasi bilan farq qiladi.Mikroiqtisodiy tahlil shaxsning xulq-atvorini o'rganishga bag'ishlangan iqtisodiy sub'ektlar, ularning iqtisodiy rejalarining muvofiqligini ta'minlaydigan shartlarni aniqlash va sub'ektlarning individual maqsadlari to'plamiga kelishish mexanizmini tavsiflash milliy iqtisodiyot.
Makroiqtisodiy tahlil umuman milliy iqtisodiyot faoliyati natijalarini aniqlashga qaratilgan. Makroiqtisodiyotda milliy daromad, ishsizlik darajasi, inflyatsiya darajasi, davlat byudjeti holati va mamlakatning to'lov balansi va iqtisodiy o'sish sur'atlarini belgilovchi omillar o'rganiladi.
Milliy iqtisodiyot rivojlanishi jarayonlarida turli makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar o‘rtasida ma’lum proporsiyalar yoki tenglik ta’minlanishi lozim. Proporsiya atamasi aynan tenglikni bildirmasdan bir butunga nisbatan uning bo‘laklarining nisbatini, yoki shu bo‘laklar o‘rtasidagi nisbatni bildiradi. Bunga mavzuimizning YaMTD ning yakuniy iste’mol va milliy jamg‘arishga bo‘linishini misol qilib keltirish mumkin. Odatda YaMTD hajmida yakuniy iste’mol hajmi yuqori bo‘ladi. Ammo Xitoy Xalq Respublikasi milliy jamg‘armalarning ulushi ham yuqori bo‘lishi mumkin ekan. Demak yakuniy iste’mol va milliy jamg‘armalarning YaMTD dagi ulushi 3:1 proporsiyada ham, 2:1 proporsiyada ham bo‘lishi mumkin ekan. Shu bilan birga iqtisodiyotda muvozanat bo‘lishi uchun ayrim
ko‘rsatkichlarning aynan teng bo‘lishitalabetiladi. Turli makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar, yoki ko‘rsatkichlar guruhlari o‘rtasidagi mavjud bo‘ladigan, yoki mavjud bo‘lishi iqtisodiy qonuniyat hisoblagan o‘zaro tenglikka makroiqtisodiy ayniyat deyiladi. Xarajatlar va daromadlar ko‘rinishida hisoblangan YaIM ko‘rsatkichlarining o‘zaro tengligi asosiy makroiqtisodiy ayniyat hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |