Узок умр курмокни истасанг купрок пиёда юр!
Бу хал к м аколи жуда чукур маънога эга. Пиёда ю риш ,
и н со н н и н г фаол ж исм они й каракатининг асоси. Бу каракат
Камма учун кулай, кулидан келадиган \аракатд и р, у орга
низм учун ф ойдали ва самарали таъсир курсатувчи ом ил-
дир. П иёда юриш организм нин г зарур булган ф ун кц и яла-
р и н и , яъ н и модда ал м аш и н и ш ж ар аён л ар и н и , ю рак-кон
то м и р ф у н к ц и ял ар и н и , нафас о л и ш н и , у п к ан и н г \а в о с и -
ни ш ам оллатиб туриш ни ф аоллаш тиради.
Т абобатда, пиёда юришда ш ифобахш \а р а к а т сифатида
кен г кулалша ф ойдаланилади. Пиёда ю ри ш н и н г кулайлиги
ш ундаки, уйинги з атрофида ва бинолар орасида, квартал-
л арда пиёда ю риш м арш рутларини тан л аб оли ш м ум кин.
П и ёд а са й р к и л и ш н и эн г кулай ж ойи: п ар кл ар , сайлгок-
л а р , к и ч и к б о м а р , чанг б о см ай ди ган х и ёб он лард и р. Э нг
а с о си й с и — пиёда ю риш ни у зл аш ти р и ш , т и к , ч и р о й л и ,
т у ф и ю риш дир. Х ар д о и м бош ни пастга эгиб, елкан и кисиб
о л м а с д ан , б уки л м асд ан , эги лм асдан ю ри ш н и одат килиш
м аксадга м увоф и кд ир. Кдаам куйиш ен ги л , э р к и н ва те-
т и к булиш и зарур. Н орм ал \аё т и й ж ар аён н и уш лаб туриш
учун \ а р куни 5—6 км пиёда ю риш катта а \а м и я т касб
этади. Бундай м асоф а эн г ки ч и к м асоф а \и с о б л а н а д и . Бу
м асо ф а ёш и улуг кар и ял ар м асоф аси . Ёш лар эса бундай
м ас о ф а н и 2—3 м аротаба о р тт и р и ш и , я ъ н и 10— 15 км га
етказиш и кер ак булади.
Агар иш ж ой и н ги з узок булмаса, иш га пиёда бориб-
кел и ш н и таш киллаш тири ш айни муддао. А й н и кса, уйку-
18"5
дан олдинги кечкурунги пиёда сай р жуда ф ойдали. Иложи
булса, \аф тад а бир марта дам оли ш куни пиёда юриш ни
10—15 км га етказиш , (албатта 1—2 марта дам олиб) орга
низм учун, оёк мушаклари учун ута фойдали.
Пиёда ю риш нинг вакуини узайтириш ёки камайтириш ,
албатта организм нинг ах,волига, кай ф и яти га, о б -\аво га, ёшга
караб мулжалланади. Ю риш даврида агар \ан си р аш сезил-
са, ю риш ни секи н л аш ти р и ш керак. Ю радиган м асоф ани
узайтириш секин-секин амалга ош ирилади. Ю ришда, машк,-
н и н гтаъ си р этиш ахдмияти катта, го \о юриш м аш кдца пульс
бир дакикдца 130 маротаба уриш и м умкин, юриш тезлиги
дакикдда \и со б л ан ади . М асалан, олдин бир дак,ик,ада 100
кадам, бу секин юриш кисобланади, уртача бир дак,икада
100— 120 цадам, 120дан юк,ориси тез юришга киради.
Ж исм оний тайёргарлиги яхш и булган киш илар турис-
т и к ю р и ш л а р н и т а ш к и л т а ш к и л к и л а д и га н гу р у у ш р га
Кушилиб юриш катта акам и ят касб этади. Бундай ю риш лар-
нинг организм ни сокломлаш тириш даги ахдмияти каттадир.
Ч унки туристик (поход) ю ри ш л ар, таб и ат куйнида, тоза
\а в о д а , \а р хил табии й о м и л л а р н и н г организм га ижобий
таъсир курсатиши билан ж и см он и й \ар а к а тн и н г биргалик-
да олиб борилиш и яхш и натиж а беради. Бундай жараёнлар-
н инг каммаси, орган и зм н и н г фаол дам олиш ига ута иж о
бий таъсир курсатади. А йни кра, асаб, юрак-к,он том ир, на-
ф ас олиш тизи м л ари н и н гж ар аён л ар и никоятда яхш иланади,
кай ф и ят уз-узидан си з сезм аган колатда яхш иланади, ру-
к и н ги зд а к ан д ай д и р х у р с а н д ч и л и к х,ис-туйгулари пайдо
булади, бу уз навбатида, о р ган и зм н и н г табиатда чиникиб
бориш ига сабаб булади. Х аётий ж араёнлар яхш иланади, уйку
норм аллаш ади, иштахд очилади, модда алм аш иниш жара-
ёнлари фаоллаш ади.
Т уристик саёкат ю риш ларида о р ган и зм н и н г асосий ж и с
м оний сиф ат курсаткичлари — куч, кувват, чидам лилик,
эпчи л л и к хусусиятлари, ф и кр л аш , куркм аслик, топкирлик,
ж ойга к,араб тезда туш униб олиш хусусиятлари ута яхш ила
нади. Туризм нинг эн г яхш и тури, уз ватанингнинг дарёла-
184
ри , TOFy-тош лари, урмон ва дарахтзорлари, куллари ва ж ан-
н атм ако н ж ойларида ю риш , у л ар н и н г а ж о й и б л и ги н и уз
кузи н г б илан куриш , ута а^ам и ятл и д и р . Ж ум лад ан , Ч и -
мён ва ун и н г атроф л ари , Хумсон, Ок,тош, Ш о \и м а р д о н ,
Зо м и н , Ургут, Китоб, С ариосиё \удудлари, Н ам анган, Ф а-
ргона водийларининг кднчалик гузаллигини суз билан таъ-
риф лаш к,ийин. Туристик саё\атга чикдр экан си з, йул учун
зарур к и й и м -а н ж о м л а р н и н г олди н дан руйхатини тузинг,
йулга чикдётганда бирор керакли нарса эсдан чик,иб кдпма-
син!
К и й и м -к еч ак л ар , саё^ат к,иладиган ж о й л а р и н ги зн и н г
и к д и м ш а р о и т и , TOFy-т о ш л а р н и н г б а л а н д -п а с т л и г и г а ,
у р м о н л ар и н и н г кдлин ва си й р акл и ги га, д ар ё-к у л л ар н и н г
катта-кичиклигига, ок,ар сувларн и н г ок,иш тезлигига, ай-
ни кса, ю риш га (гюходга) чикддиган гуру*нинг яхш и тан-
ланганлигига эътибор берилиш и зарур. Ч унки одамлар \а р
хил характсрдадирлар. О линадиган ки й и м -кеч акл ар турис
ти к хавф сизликни таъминлаш и керак. К ийим кечаклар: три-
котаж ли ич кийим , м аш к костю млари, м айка, (трусиклар)
калта иш тонлар, ковбойча-катак куйлаклар, чумилиш учун
костю м лар, ш ортлар (калта калин иш тонлар) устига ёпа-
д и га н к ап ю ш о н к ал и п лаш , ж унли тр и к о таж п ай п окд ар .
бош га кийиладиган кийим (ш апка). Ю риш учун энг кулай
оёк, кийим — бу туристик махсус иш лов берилган резинали
«вибрам» типидаги таги чармли ботинка. Курук, о б -\авод а
ю риш , чопиш га мулжалланган ботинка. Ё гингарчилик дав-
рида эн г кулай оёк, кийим и — этикдир. \ а р к,андай *олатда
ю риш га чиккднда икки ж уф т енгил оёк, ки й и м и оли н са
маъкул булади. Оё^кд кийиладиган пайпокдалар мулойим,
ю м ш ок, чоклари текис, юрганда б отм ай диган, зарар бер-
майдиган булмоги шарт. Т уристик оёк, ки й и м л арн и н г ичига
патаклар солиш керак. Т уристик ю риш га саф ар асла^а-ан-
ж ом лари \а м олинади, яъни хужалик асбоблари н и н г кичик
таъмирлаш иш ларига зарурат тугилса, (овкдг, аптечка, ип,
н и н а, дори-дарм он, йод, боглаш м атериаллари, пахта, пи-
ч о к ва бош кдлар) керак булади.
185
У зок кунли туристик ю риш ларда албатта ш ахсий гиги
ена коидаларини бажариш зарур булади. Э рталабки уйго-
ниш дан сунг (подъемдан кейин) албатта бадантарбия маш к-
лари , ч и никтириш муолажаларини баж ариш ш арт (кул со-
ч и к билан артиш , ю виниш , чумилиш , устидан сув куйиш
ва бош калар).
Ю риш даврида о ё к панж аларини кавари ш дан , совко-
тиш дан, куп терлаш дан жуда эктиёт килиш керак. Э н г асо-
сийси турар ва ётадиган ж ойларни тоза тутиш , санитария
колатини сакдаш зарур.
Do'stlaringiz bilan baham: |