Iii международная научно-практическая конференция

III Международная научно-практическая конференция
 
377 
III International Scientific and Practical Conference 
SPORTCHILARDA OG’IR JISMONIY YUKLAMALARNI BAJARISH 
VAQTIDAGI OVQATLANISHNING O’RNI 
Xasanova N.R. 
Ozbekiston davlat jismoniy tarbiya va sport universiteti 
Sport harakatlarni yetishmasligini o’rnini to’ldirishga va energiya sarfini 
oshirishga imkon beradi. Hayotiy faoliyatning kam faolligi organizmni 
kuchsizlantiradi, hamda kasallikka moyil qilib qo’yadi. Kundalik mashqlar 
muskullarning 
rivojlanishiga, 
pay 
va 
biriktiruvchi 
to’qimalarning 
mustahkamlanishiga, umuman skeletga ijobiy ta'sir ko'rsatadi, aqliy qobiliyatga ta'sir 
qiladi, miya faoliyatini yaxshilaydi. Muntazam mashqlar tufayli qonda eritrotsitlar, 
gemoglobin va limfotsitlarning miqdori ko’payadi. Bu, o'z navbatida, organizmning 
himoya xususiyatlariga foydali ta'sir ko'rsatadi. Jismoniy mashqlar tashqi 
ko'rinishdagi nuqsonlarni (qomat, umurtqaning egriligi, ajinlar) tuzatishi, 
yassioyoqlikni oldini olishi va qorin bo'shlig'i muskullarini kuchaytirishi mumkin. 
Mo’tadil, shiddati jismoniy mashqlar sog'liqni yaxshilashga yordam beradi.
Jismoniy faollikdan tashqari, inson to'g'ri ovqatlanishi va ozuqa mahsulotlarini 
to’g’ri tanlay bilish kerak. Sportchilar organizmi katta yuklamalarni bajarishi sababli 
ovqatlanish tartibiga alohida e'tibor beriladi. Intensiv mashqlar bilan shug'ullanadigan 
sportchilar to'g'ri ovqatlanish ratsionini tanlashlari kerak. Sportchilarning ratsioni 
yuqori kaloriyaliligi, hamda ovqat tarkibidagi oqsillar, yog'lar va uglevodlarning 
yuqori darajasi bilan ajralib turadi. 
Oqsillar barcha ratsionlarning asosidir. Eng yaxshi oqsil manbalari kurka, 
tovuq go’shti, losos, tunes, tuxum oqi hisoblanadi. Sportchining ovqatlanishi 
samarasi va iste'dodi asosida sport natijalari aniqlanadi. Sportdagi yutuqlar - bu 
insonni ma'lum bir sport turining ma'lum bir bosqichdagi maksimal imkoniyatlarini 
aks ettiruvchi ko'rsatkichdir. Glikogen yetishmasligi bilan chidamlilik pasayadi. Agar 
mashg'ulotlar shiddatli va tez-tez o’tkazilayotgan bo'lsa, unda muskullar tiklanishga 
ulgurmaydi. Bunday hollarda, ish qobiliyati pasayadi, zaiflik va sustlik seziladi. 
Glikogen kamaymasligi uglevodga boy ratsiondan foydalaniladi, ya’ni har kuni har 
bir kilogramm vazniga 10 grammgacha uglevod iste'mol qilish tavsiya etiladi. Bu esa 
chidamlilikni oshirish uchun yaxshigina doping bo’la oladi. Murakkab uglevodlarga 
(don yoki don) alohida e’tibor qaratish lozim. Ratsionga to'yinmagan yog'(o'simlik 
moyi, yog'li baliq, yong'oq, urug’lar) larni kiritish kerak. Doimiy ravishda atigi o'nta 
o'ziga xos ovqatni iste'mol qilish chidamlilikni sezilarli darajada oshirishi va 
charchoq bilan kurashishi mumkin. 
Tiklanish jarayoni to'g'ridan-to'g'ri ovqatlanish bilan bog'liq. Tiklanishning 
sabablari muvozanatli va ratsional ovqatlanish tartibiga bog'liq. Oziq-ovqat miqdori 
faqat individualdir va ko'plab omillarga bog'liq: yoshi, jinsi, tana vazni, bo'yi, 
sportchining metabolizm holati, mashg'ulotlar davomiyligi va intensivligi. 
Inson salomatligi ovqatlanish va mahsulotlarning sifatiga bog'liq. Inson uchun 
oziq-ovqat sifatining barcha ko'rsatkichlari - uning energiya qiymati, barcha foydali 
moddalarni bo’lishi muhimdir. Muskul faoliyati natijasida yuzaga keladigan 

---