Iii международная научно-практическая конференция

Мавзунинг долзарблиги:
Қайтиб тикланмайдиган ва уни кўпчиллик 
касаллик ҳисобламайдиган стоматология соҳаси асосий касалликларидан тиш 
тўқималари касаллигини олдини олишда 1000 йиллардан буён дунё халқи
фойдаланиб келаётган оддий ва бепул усулларини баён қиляпмиз.Алломани 
ғарбда ўз давридаёқ машҳур қилган “Тиб қонунлари” асарида стоматология 
соҳасига қатор тавсияларни ёзиб қолдирган.
1. Истеъмол қилаётган овқатлари сифати билан боғлиқ. 
2. Қусишга айниқса нордон қусишга одатланмасин, кўп давом этирмасин. 
3. Ёпишқоқ нарсалар ҳолва, ёпишқоқ анжир каби ширин нарсаларни 
чайнашдан сақлансин. 
4. Қаттиқ нарсаларни тиш билан синдиришдан қочсин. 
5. Тишни қамаштирувчи, зириллатиб таъсир қилувчи нарсаларни оғизга 
олмаслик.
6. Жуда совуқ ва ўта иссиқ нарсалардан тишларини асраш. 
7. Тишлар орасидаги туриб қолган ёт нарсалардан доимий тозалаб туриш 
аммо тиш милкларининг зарарлантирмаслик. 

---

III Международная научно-практическая конференция
 
256 
III International Scientific and Practical Conference 
8. Тишларнинг зарар берадиган нарсалардан асраш бу жойда мисвокни 
меъёрида ишлатиш, ҳар хил буғлар қабул қилмаслик, касбга оид одатлар мих, 
темир, ва қаттиқ нарсаларни тиш билан тутиб туришга одатланмаслик. Аллома 
тишларини овқат ҳазм жараёни бевосита саломатликдаги ўрнини қуйидаги 
мисралари билан баён қилган.
 
Ҳазм истасанг шошилмай егил ё майдалаб 
Муддатни чўз чайнаб егил кўп майдалаб. 
Оғир бўлса гар тиш била
Андин оғир ҳазми онинг тотиш била 
 
дея овқатни кўпроқ майдалаб чайнаш муҳимлигини айтиб ўтади. Абу Али 
Ибн Сино бу панду ўгитларнинг ўз қадри билан доимо то ҳанўз барҳаёт. 
Ҳазрати Ибн Сино ўз асарларида боланинг тиши чиқиб бошлаши билан секин 
аста бўтқа-юмшоқ овқатлар бериб бошлашни тавсия этган. Бугунги кунда
педиатр врачлар болалар диетологиясида Ибн Сино таълимотидан кенг
фойдаланишмоқда. Халқимиз орасида “Фарзанд одобини бошидан - 
саломатлигини ёшидан асра”
 
деган нақл бор. Болаларни 2-3 ёшидан тиш чўтка
билан 4 ёшга эса стомотолог-врач тавсиясига мувофиқ тиш пасталаридан 
фойдалансин. Болаларга тиш чўткасини шахсий буюми сифатида сақлашга,
асрашга одатлантириш лозим. Оилада катталар кичикларга ўрнак бўлиб 
ўзларига алоҳида тиш чўтка асраб, доимий фойдаланса ўз саломатлиги 
йўлидаги бурчидир. Бола эса тақлидчан зеро қуш боласи ҳам уясида кўрганини
қиларкан. Юртимиз ижодкорлари битикларида болалик фасли ўзининг 
қаҳрамони ота-онасида нимани кўрса яхши-ёмонини ажратмай қалбига жо 
қиладиган умр фаслидир. Ақалли эрталаб ва кечқурун тишларини чўткалаб 
ювмаганларнинг 78-80% ида тиш тошлари йиғилиб стомотологик касалликлар 
айниқса тиш касаллликлари икки баровар кўп учрайди. Динимизда 3 нарсага
аёлга, тиш чўтка (мисвок) ва тароқга соч тарайдиган восита-анжом шериклик 
бўлмайди, - зеро поклик имон белгиси. Диний ва дуньёвий билимлар соҳиби 
қоиусий олим Абу Али Ибн Сино мисвок (арабча тозалаш ва поклаш 
маъносини билдиради) ка оғиз бўшлиғининг гигиеник воситаси сифатида 
қараган. Пайғамбаримиз (с.а.в.) даврларида суннат сифатида кенг жорий 
қилган. Ўша пайтларда арақ дарахти шохидан тайёрланган, топиш имкони 
булмаса хурмо ва зайтун дарахтидан тайёрлашган. Пайғамбаримиз (с.а.в.) 
доимий бажарган амал бўлган мисвок жим-жималоқ бармоқ қалинлигида 10-15 
см узунликда тайёрланиб 3 ойгача ишлатаркан. Ҳаж зиёратида бўлганлар ҳозир 
ҳам маҳаллий аҳоли ва зиёратчилар кенг фойдаланишларига гувох. Савдо 
расталарида сотувда турибди, қизиқсиниб бу нима? Нима нафи бор? Қандай 
ишлатади? дегувчиларга мисвокни тиш ва тил устига ишқаб ишқаб қўйишади.
Тил усти нервларини уйғотиб талаффуз фаъолиятини яхшилайди, дейди
сотувчилар. Ҳузайфа ибн Яман Набий (с.а.в.) уйқудан турганда оғизларини
мисвок билан тозалананликлари ҳақида хабар қилади. Имом Термизий (с.а.в.) 
дан “Умматимни машаққатга қуйишдан хавотирланмаганимда, уларга ҳар бир 

---