Iii қисм. Моддаларни асосий тозалаш усуллари

Молекуляр дистиллаш. Агар тозаланидаган моддани узоқ вақт қайнатиб бўлмаса, ретификасия паст босимда ўтказилади, чунки асосий модда ва қўшимчалардан иборат аралашманинг қайнаш ҳарорати пасайиши керак.
Клаузиус-Клапейрон тенгламасида

(R – тўйинган буғ босими, ∆H – T ҳароратда модданинг буғланиш иссиқлиги) тўйинган буғ босими атмосфера босимга тенг ва ∆H ҳароратга боғлиқ эмас деб қабул қилсак, тенглама қуйидаги кўринишга келади:

ёки

бунда T₀ – модданинг атмосфера босимидаги қайнаш ҳарорати; T – P босимдаги қайнаш ҳарорати.
Тенгламадан кўринадики, қайнаб турган суюқлик усидаги босимни ка-майтириш йўли билан қайнаш ҳароратини пасайтириш мумкин. Дистиллаш методларида ҳароратнинг камайиши орқали ҳамма вақт тақсимланиш коэффициентининг ортишига олиб келади.
Узоқ вақт қайнатиб бўлмайдиган моддаларнинг тозаланиши юқори ва-куумда ўтказилса, мақсадга мувофиқ бўлади. Бундай кўринишдаги дистиллаш баъзан молекуляр дистиллаш деб номланади. Молекуляр дистиллашда суюқлик ва буғ орасида мувозанат мавжуд бўлмайди. Мувозанитнинг қарор топишига буғнинг конденсирланиши ҳалақит беради. Идеал ҳолатда буғланадиган суюқлик молекулалари суюқлик сиртидан конденсатор сиртигача бўлган масофани бир-бири билан ёки қолдиқ газ молекулалари билан тўқнашмасдан ўтади ва тўлиқ конденсирланади деб ҳисоблаш мумкин; конденсат охирги маҳсулот сифатида ажратиб олинади. Молекуляр дистиллашни, одатда, 0,1-0,01 Па босимда ўтказиш керак.