Ii. Voleybol o’yini texnikasi va uning tasnifi

2.1 Xujumtexnikasi , holatlarvaharakatlanish, dastlabkiholatlar:

Holatlar.Voleybolo’yinidao’yinchilarto’pbilanqisqavaqtichidaharakatqilishlarilozim. Shu sababliuyokibuo’yinsharoitidao’yinchito’pbilano’ynashiuchunyuqoritayyorgarlikko’rishitalabetiladi. Shumaqsaddaturliharakatusullarinibajarishuchunturlichaholatlarniegallashkerak.

3-rasm

Hujumzarbasiniberishvato’siqqo’yishda – baland (3 a-rasm), o’yingakiritilganto’pniqabulqilishda – o’rta (3 b-rasm), hujumzarbasiniyokito’siqdanpastlabqaytganto’pniqabulqilishda – past (3 v-rasm) holatlaregallanadi. BundaUOM (umumiyog`irlikmarkazi)ningholatinavbatdagiharakatningxususiyatigabog`liqbo’ladi. Shunihamta’kidlasho’rinliki, o’yinchiningbo’yivauningkoordinaestionqobiliyatiUOMga sezilarlita’sirko’rsatadi. Shuninguchunham samaraliturishholatishundaybo’lishikerakki, bundaUOMtezdatayanchchegarasidanchiqarilib, zarurharakatlanishvafaoliyatko’rsatishimkoniyatiniberaolsin.

Turishholatlarinavbatdagiharakatlarningqo’llanilishxususiyatigaqarab statik (o’yinchiningharakatsiz) yokidinamik (asosiytayanchnibiroyoqdanikkinchisigao’tkazishbilanto’pniqabulqilish, hujumzarbasiniberishyokito’siqqo’yishnikutishda) holatlardabo’ladi. Buturishholatlaridaqo’llarbelbarobarida, barmoqlarkaftlargaqaragan, gavdaesabirozoldingaegilganbo’ladi. Gavdaerkinholatdabo’lishikerak.

Harakatlanish. O’yinchima’lumbirtexnikusulnibajarishuchunmaydonbo’ylabharakatlanadi. Bundausulvao’yinningvaziyatigabog`liqholda, qadamtashlab (oldinga, orqaga, yontomonga), sapchib, sakrab, yugurib, yiqilibturliharakatlarniamalgaoshiradi. Qadamtashlashvayugurishbilanqilinadiganharakatlarbirmunchayumshoq (UOMtebranishining sustligi sababli) bo’ladi. Yontomongaqadamlashdanko’phollardakattabo’lmaganmasofanibosibo’tishbilanto’siqqo’yganda, hujumzarbasiniqabulqilgandayokito’siqdano’zyo’nalishinio’zgartiribqaytganto’pniqabulqilishdafoydalaniladi. Harakatdoimokerakliharakatyo’nalishigayaqinbo’lganoyoqdanboshlanadi. Sapchib, sakrab, yugurishbilanbo’ladiganharakatlardantezjavobharakatlariniamalgaoshirishdaqo’llaniladi. Ko’ribchiqilganharakatlardanko’phollardaumumiybirlikdahamfoydalaniladi.

Dastlabkiholatlar. Dastlabkiholatlaruyokibutexnikusullarnibajarishgatayyorgarlikfazasinibelgilaydi. Dastlabkiholatlarniegallashningbajarilishikutilayotganharakatnibajarishuchunqulaysharoitnivaharakatlanishnita’minlashidarkor. Texnikusulningbajarilishidanqat’iynazar, dastlabkiholatlarbirmuncha statikligibilanfarqlanadi: to’pniuzatishdanoldin (4 a-rasm), pastdanto’pniqabulqilishda (4 b-rasm), to’siqqo’yishda (4 v-rasm) vahujumzarbasiniberishda (4-rasm).

4-rasm

To’puzatish

Butexnikusulorqalihujumnitashkilqilishvaamalgaoshirishuchunqulaysharoityuzagakeltiriladi. To’pni: tayanchholatdanikkiqo’llab, sakrabikkiqo’llab, sakrabbirqo’llab, orqagayiqilibturibikkiqo’llabuzatishmumkin. Oxirgiusuldanvoleyboldakamdan-kam, keskinholatyuzagakelgandafoydalaniladi.

Yo’nalishibo’yichato’puzatishlar (to’puzatuvchiganisbatan) quyidagichabo’ladi: oldinga, o’zustiga, orqaga.

Uzunligibo’yicha: uzun – zonalarosha; qisqa – zonadanzonaga; qisqartirilgan – zonadoirasida.

Balandligibo’yicha: baland – 2 mdanyuqori, o’rtacha – 2 mgacha, past – 1 mgacha. Yuqoridagiko’rsatkichlargabog`liqholdato’pga sekin, tezvakattatezlanishberiladi. To’pnito’rgayaqin – 0,5mgachavauzoq – 0,5 mdanortiqmasofadaberishmumkin.

To’pniuzatishtexnikasidastlabkiholat, qo’lningto’pgaqarama-qarshiharakati, amortizastiyavato’pniyo’naltirishdaniboratbo’ladi. Dastlabkiholatdanto’ptomonharakatlangandan so’ngvoleybolchivertikalholatda, oyoqlariningbukilishdarajasito’pyo’nalishiningbalandligigavauchishtezligigabog`liqholda, oyoqkaftlariparallelyokibiroyoq (asosiyqo’lganisbatanqarama-qarshi) birozoldindabo’ladi. Qo’llaroldingachiqariladi, barmoqlarovalshaklinihosilqilganbo’ladi (5-rasm).

5-rasm
Qo’llarto’pbilanyuztepasidato’qnashadi. Bundaboshbarmoqasosiynagruzkaniqabulqiladi, ko’rsatkichbarmoqlaresazarbaberishdaasosiybo’ladi. O’rtabarmoqkamroqravishda, nomsizvajimjiloqasosanto’pniyontomondanushlabturishgaxizmatqiladi. To’pgayo’nalishberishdaqo’l, oyoqvagavdamushaklarinikuchlanishio’zarobirgalikdagiyaxlitlikbilanizohlanadi. BundagavdaningUOMbirmunchayuqoriga-oldingako’chadivagavdaningog`irligiikkioyoqninguchigatushadi. Qo’llarto’pniuzatishoxiridato’liqto’g`rilanganholatdabo’ladi.

Murakkabhujumkombinastiyalarinitashkilqilishda, to’pbalandberilgandayokito’pninguchishvaqtinikamaytirishmaqsadida sakrabto’puzatishusulidanfoydalaniladi. Buholatdaqo’llarboshustidanbirmunchabalandko’tariladivaqo’llarningfaolishlashihisobiga sakrashningyuqorinuqtasidanto’puzatiladi. Huddishuholatdaqisqato’puzatishdaasosiyharakatqo’lbarmoqlariningfaolishlashihisobigaamalgaoshiriladi (6-rasm).

6-rasm 7-rasm

To’pniorqatomonga (mo’ljalgaorqatomonbilanturganda) uzatishdao’yinchito’pningtagigakiribboradi. Bundaqo’lningorqakaftqismiboshorqasigachako’tariladi. To’puzatishqo’llarnitirsakqismidabukib-yozishhisobigabajariladi, gavdaorqaga-yuqorigaharakatlanadi, bundaharakatumurtqapog`onasiningko’krakvabelqismlariningbukilishihisobigabo’ladi (7-rasm). Sakraborqagato’puzatishhudditayanchholatdaorqagato’puzatishkabibajariladi. To’puzatishningengmurakkabusulibu sakrabbirqo’lbilanto’puzatishdir. Buusulto’pto’rustigakelibqolgandagimurakkabsharoitdabajariladi. Buholdaqo’ltirsaklardabukilib, oldingachiqariladi (8-rasm). Kaftlaroldingaqaratiladi, barmoqlarbukilib, tarangholgakeltiriladi. To’puzatishtirsakbo’g`ininingbukib-yozilishihisobigabajariladi.
8-rasm
To’pkiritish

Butexnikusulorqalito’po’yingakiritiladi. Buusulningasosiymaqsadito’pniraqibjamoasigailojiborichaqiyinqilibberishdir. Shuninguchunbuusulhujumtexnikasiningvositasibo’libhisoblanadi. To’pnikiritishdastlabkiholatdanvauchtaketma-ketfazalar: tayyorgarlik (to’pnitashlash, qo’lni silkish), asosiy (zarbaberish) vayakunlovchi (qo’lnitushirishvakeyingiharakat) fazalardaniborat.

Voleyboldapastdanto’g`ri, yuqoridanto’g`ri, yondanyuqoridanva sakrabto’g`rito’pkiritishusullarimavjud.

Buusullarnibajarishdato’pgazarbaberishturlitarzdagiketma-ketlikdabajariladi. Birinchinavbatdato’pgaaylanmaharakatberish, so’ngraaylanmaharakatbermasdanto’pkiritish (birmunchamurakkabbo’lganligi sababli) usullario’rgatiladiyokitakrorlanadi.

Pastdanto’g`rito’pkiritish. O’yinchioldingaengashib, oyoqlarinitizzaqismidabukkan, biroyog`ini (zarbaberuvchiqo’lganisbatanqarama-qarshi) oldingachiqarganholatdaturadi (9-rasm).
7-rasm

To’ptirsakqismidabirozbukilganqo’lbelbarobaridaushlabturiladi. To’pgavdaganisbatan 20-30 smoraliqdatashlanadi. Zarbaberishdaqo’lkeskinravishdaorqagaharakatlantiriladi. Zarbapastdanyuqoriga-to’g`rigabajariladi. O’yinchibirvaqtningo’zidaorqaoyoqnito’g`rilaydivagavdaningog`irliginioldingioyoqqao’tkazadi. Zarbadan so’ngqo’lharakatito’pni “kuzatib” borishbilantugallanadi. Pastdanto’g`rito’pkiritishaniqligiasosiyuchtaomilbilananiqlanadi: qo’lni silkish (zamax) yo’nalishibilan – ukeskinorqagaharaktlanishikerak; to’ptashlashbalandligibilan – ubalandbo’lmasligikerak; to’pgazarbaberish – utaxminanbelbarobaridaamalgaoshirilishizarur.

Yuqoridanto’g`rito’pkiritish. O’yinchito’rgaqaraganholdayuqoriholatniegallaydi (10-rasm).
10-rasm
To’pko’krak sathidaushlabturiladi, biroyoqoldingaqo’yiladi (zarbaberuvchiqo’lganisbatanqarama-qarshi). To’p 1 myuqorigaoldingatashlanib, o’yinchiqo’liniyuqoriga-orqagaharakatlantiradivazarbaberuvchiqo’l - elkasiniorqaga-yuqorigaolibboradi. Zarbato’g`riqo’lbilanbirmunchaoldindabajariladi. Buusulikkixilvariantda: to’pgaaylanmaharakatberibvaaylanmaharakatbermasdanamalgaoshirilishimumkin. To’pgaaylanmaharakatbermasdanto’pkiritishusulibirmunchamurakkabusulhisoblanadi. Buusuldaquyidagielementlarningbajarilishigaqat’iyamalqilishzarur (11-rasm). Bular: to’pningqoqo’rtasigazarbaberish; to’ptashlashningnisbatanpastligi (0,5mgacha); zarbaberuvchiqo’lniorqaganisbatanqisqaharakatlantirish; kuchli (tezkor), va “aldamchi” (sekin) zarbalarberish. Hujumzarbasini 2 yo’lbilanbajarishmumkin: to’g`ri (to’rganisbatanto’g`riturganholda) vayontomonbilan (to’rganisbatan).
11-rasm
Yuqoridanyontomonbilanto’pkiritish.Yuqoridanyontomonbilanto’pkiritishusulidao’yinchito’rganisbatanyontomonbilanoyoqlarinitizzadanbukkanholdaturadi (12-rasm). To’p 1 mgachabalandlikdaelkaustigatashlanadi. O’ngqo’lbilanzarbaberilganda, upastdanorqagaharakatlanadi, bundaelkapastgatushirilib, gavdaningog`irligio’ngoyoqqao’tkaziladi. Zarbaberuvchiqo’lorqadan-yuqorigayoybo’yichaharakatlantirilib, zarbaamalgaoshiriladi. Gavdachapgaburiladivaog`irlikkuchichapoyoqqako’chiriladi. Buharakatzarbaningkuchinioshirishgaxizmatqiladi.
12-rasm
Sakrabto’pkiritish. Hozirda sakrabto’pkiritishusulikengqo’llanilmoqda. Buusulningasosiorqa (himoya) zonadanhujumzarbasiniberishgao’xshashligi sababliuningmohiyatiquyiroqdayoritiladi.