Ii tog‘ jinslari to‘g‘risidaumumiy tushuncha

Sirkon

1.1.Mineralning nomi

Sirkon
1.2.Mineralning kimyoviy formulasi,tarkibi

Sirkon (Zirkon; dastlab forscha — zargun deyilgan) — orolli silikatlar sinfiga mansub mineral, Zr[SiO4]. Aralashmalari tarkibiga kura, S.ning quyidagi: alvit Hf va Th bilan, oyamalit — TgvaR bilan, xagatalit — Th va Nb bilan, naegit — TR, Th, Nb, Ta va boshqalar bilan bulgan turlari mavjud. Tarkibida Th, U, H2O (Th>U) bulgan metamiktli dipiramidal S.lar malakonlar, prizmatik (T1ki)lari — sirtolit l ar deb ataladi. 
1.3.Mineralning singoniyasi va kristallarning qiyofasi

Tetragonal singoniyada kristallanadi. Granit, siyenit hamda pegmatitlarda uchraydi.
1.4.Mineralning rangi va chizig’inig rangi

Rangi jigarrangsariq, pushti, baʼzan rangsiz.
1.5.mineralning yaltirashi

shaffof
1.6.Mineralning qattiqligi va solishtirma og’irligi

7-8 qattiqligi. Solishtirma og’irligi 4,6 — 4,8 g/sm3

1.7.Mineralning hosil bo’lishi, tabiatda tarqalishi va qaysi tog’ jinslar tarkibida uchraydi

Shaffof chiroyli rangli sirkon kristallari farqlari qimmatbaho toshlardir, ular zargarlik buyumlarida (hyacinth) ishlatiladi. Zamonaviy zargarlik buyumlarida bugungi kunda "sirkonyum" savdo belgisi ostida fianit emas, balki tabiiy sirkon sotib olish deyarli mumkin emas, garchi eski mahsulotlarda ular tez-tez uchrab turishgan.

sirkon asosiy mineraldir-zirkonyum va gafniya manbai. Odatda ZrO2 ishlab chiqarish uchun qayta ishlanadi, zaif issiqlik o'tkazuvchanligi va kislota va refrakter qoplonlar (taxminan 3000°C erish nuqtasi) ishlab chiqarish ketadi kichik kengaytirish koeffisiyenti ega. Issiq va kislotaga chidamli laboratoriya idishlarini olish uchun aralashmalar shaklida kvarts shishasiga (2,5% gacha) qo'shiladi. Bu refrakter g'isht va sement shaklida ishlatiladi, elektr eritish pechlarini qoplash uchun ishlatiladi, shuningdek, oq emallar va juda barqaror bo'yoqlar ishlab chiqarish uchun.

Magniy (40%) bilan qotishmalarda metall sirkonium bulutsiz chiroqlar uchun ishlatiladi (yorug'lik signallari va fotosuratlar bilan). Nopoklik tufayli sof sirkonyum ilmiy-tadqiqot ishlari uchun asbob-uskunalar ishlab chiqarishda platinani almashtiradi. Bundan tashqari, ichki yonish dvigatellarida va pyrometrlarda termoelementlarda shamlar uchun ham qo'llanilishi mumkin.

Qayta ishlash vaqtida zirkondan olinadigan gafniy elektron lampalar filamentlarini ishlab chiqarishda qotishmalarga kiritilgan oksid shaklida qo'llaniladi. Yuqori erish nuqtasi va yuqori termoelektron emissiya tufayli gafniy radiolamp ishlab chiqarishda, rentgen naychalari katodlarini va boshqa maqsadlarni qoplash uchun ishlatilishi mumkin.

Sirkondan turli xil noyob elementlar va uranlar olinadi, ular unda aralashmalar sifatida to'planadi.

Sirkondagi uranning yuqori miqdori uranning mineral donalarining yoshini aniqlash uchun foydali mineral bo'lib, uran-qo'rg'oshin bilan tanishish usuli hisoblanadi.
1.8.Mineralning amaliy ahamiyati, konlari va ishlatilishi.

Sof Sirkonli qumlar qolipga quyishda hamda olovbardosh, maxsus sopollarni yasashda xom ashyo sifatida foydalaniladi. Giatsint va Sirkonning shaffof sariq va yashil turlari zargarlikda ish-latiladi. Sirkonning katta zaxiralari AQShning Tinch okean sohillaridagi dengiz boʻyi sochmalarida Shri Lanka orolida va Sharqiy Avstraliyada topilgan. Oʻzbekistonda Chatqol-Qurama regionida, Angren togʻlarining nurash poʻstida va Qoraqalpogʻistonning fosforitlarida uchraydi.
Tog‘ jinslari to‘g‘risidaumumiy tushuncha.
Marmar

2.1. Tog’ jinsining nomi: Marmar

2.2. Genetik turi: Vulkanik, proluvial cho’kindi tog’ jinslar
2.3. Mineral tarkibi: U kamida 50% kalsit, dolomit va / yoki aragonit o'z ichiga oladi, agar metamorfik zoti marmar deb ataladi, shuningdek, mineral CaMg (CO3)2 asoslangan dolomit ko'rinishi bor,lekin u juda kam. Marmar strukturasi kristalli bo'lib, odatda o'rta yoki katta kristallar bilan, shuningdek , haykaltaroshlar bilan mashhur bo'lgan nozik taneli navlar ham mavjud.
2.4. Struktura – tekstura tuzilishlari: Tuzilishi Kristal-granüler, granoblastik, ba'zan porfiroblastik. Yaqindan birlashtirilgan mineral donalarning hajmi-millimetrning 1 santimetrgacha, kamida 3-5 santimetrgacha, to'qimalar katta, chizilgan, kavisli yoki murakkabroq, xiralashgan. Zoti asosan kalsit va (yoki) dolomitdan iborat.

2.5. Yer bag‘rida yotish shakllari: Qatlamlari shaklida yotadi, qoida tariqasida, murakkab burmalar ichiga quyon.

2.6. Xalq xo‘jaligida ishlatilishi. Yaqinda tabiiy tosh marmar qurilishda, haykaltaroshlik va qabr toshlarini tayyorlash uchun keng qo'llaniladi, binolarni tugatish uchun kundalik hayotda qo'llaniladi. Marmar plitalar va burmalardan dastgohlar, zamin qoplamalari, zinapoyalar va qadamlar, derazalar ishlab chiqariladi. Marmar mahsulotlari har qanday interyerni unutilmas, o'ziga xos ko'rinishga ega bo'lishi mumkin, chunki marmar turli naqshlar va keng ranglar bilan ajralib turadi.