Ii-qism: elektromagnetizmdan laboratoriya ishlari to’plami

III. Ishni bajarish tartibi va tajriba xatoliklarini hisoblash.
A. Ishni bajarish tartibi.

1. 
   6-rasmdagi qurilmaning elektr zanjirini yig’ing va uni o’qituvchi yoki laborantga tekshirtiring.
   
2. 
   Ramkaning, magnit maydoniga tik joylashgan, pastki a-tomoni uzunligini chizg’ich bilan o’lchang.
   
3. 
   Tarozi shovunini vertikal holatga keltiring(tarozi asosi ostidagi vintlarni burab). K-kalit ulanmagan holatda tarozining yelkalarini muvozanat holatga keltiring. Buning uchun uning P₁ va P₂ –posangilarini burab o’ng yoki chapga suring. Tarozi muvozanatga kelganda uning vertikal strelkasi “0” holat atrofida erkin tebranadi.
   
4. 
   To’g’rilagichni shahar elektr tarmog’iga ulab, uning “сеть” kalitini qo’shing R-reostat jilgichini R_maks bo’ladigan holatga qo’ying. K- kalitni qo’shing R-reostat jilgichini surash bilan R-qarshilikning qiymatini kamaytirib, ramka orqali J=0,5 A tok o’tishiga erishing. Tarozining muvozanati buziladi. Uning o’ng pallasiga m-massasi toshlar qo’yib, dastlabki muvozanatini tiklang. J va m-larning qiymatlarini yozib oling. (20) ifoda bo’yicha В-ning qiymatini hisoblang.
   
5. 
   Ramkaga R-qiymatini kamaytirib, navbat bilan 1 va 1,5 A toklar bering. 4-banddagidek kirishib, bu toklarning har bir qiymatida, tarozining buzilgan muvozanatini tiklang. Har bir muvozanat holatida o’ng pallaga qo’yilgan toshlarning massalarini yozib oling va (20) buyicha B-ni hisoblang.
   
6. 
   B-ning o’rtacha qiymatini hisoblang [ =(В₁+В₂+В₃)/3]. Tajriba natijalarini quyidagi jadvalga yozing.
   

O’lchashlar				Hisoblashlar
T/r	,m	J,A	m,kg	B, Tl	, Tl	,%	B,Tl	Bh,Tl
1
2
3

V. Tajriba xatoliklarini hisoblash.

7. 
   Magnit induksiyasini bilvosita o’lchashda yo’l qo’yilgan nisbiy va absolyut xatoliklarni hisoblang.
   

Nisbiy xatolikni, (20) ifodadan olinadigan (I bob, §2.3 bo’yicha), quyidagi ifoda bo’yicha hisoblang:
. (21)
Bundagi m, J va  -absolyut xatoliklar mos ravishda tarozi toshlari massasi, ampermetr va chizg’ichning absolyut xatoliklari (m=0): J-ampermetrning aniqlik sinfidan topiladi (№4 laboratoriya ishining nazariy ma’lumotlar qismiga qarang);  =5 10^-4 m.
Absolyut xatolikni hisoblang:
. (22)

8. 
   Oxirgi haqiqiy natijani yozing. B_h=(  )Tl.
   
9. 
   O’lchash xatolarini ham jadvalga yozing.
   
10. 
    Ishda olingan natijalarni tahlil qilib tegishli xulosalar chiqaring.
    
11. 
    Ish yuzasidan hisobot yozing. Hisobot oxirida xulosalaringiz yozilgan bo’lishi zarur.