Ii bob. C++ Dasturlash tiliga kirish

2.13. Oqimli kiritish va chiqarish.

 Muhim so`zlar: fayl, oqimli kiritish, chiqarish, buffer, stdin, stdout, fopen, fputs, puts, fclose, perror.

 Bilib olasiz: oqim bilan ishlash, fayllardan o`qish, oqim bilan bog`liq fopen() parametrlari, qo`llash, perror() funksiyasi, fayllar bilan ishlovchi oddiy operatorlarni.

C ++ tilining asosiy xususiyatlaridan biri oldindan rejalashtirilgan fayllar strukturasi yo`qligidir. Hamma fayllar, baytlar ketma-ketligi deb ko`riladi. UNIX operatsion sistemasida har bir qurilmaga «Maxsus fayl» mos keladi, shuning uchun C++ kutubxonasidagi funksiyalar fayllar bilan ham, qurilmalar bilan ham ma`lumot almashinishi uchun foydalaniladi. C++ tili kutubxonasida kiritish – chiqarish, quyi darajadagi kiritish, chiqarish va portlar uchun kiritish – chiqarish, oqimli daraja tizim xususiyatlariga bog`liq bo`lishi uchun bu yerda qaralmaydi. Oqimli chiqarish va kiritishda ma`lumotlar bilan almashish baytma-bayt amalga oshiriladi. Lekin tashqi xotira qurilmalari bilan almashish oldidan belgilangan ma`lumotlar bloki orqali amalga oshiriladi. Odatda u blokning minimal hajmi 512 yoki 1024 baytga teng bo`ladi. Diskga o`qilishda ma`lumotlar operatsion qatordagi buferi yoziladi, so`ngra baytma bayt buferga yig`iladi, so`ngra diskka har bir murojaat qilinganda yagona blok sifatida uzatiladi. Shuning uchun ma`lumot almashishi diskka to`g`ridan to`g`ri murojaat qilishiga ko`ra tezroq amalga oshadi. Shunday qilib, oqim bu buferlash vositalari va fayldir.

Oqim bilan ishlashda quyidagi vazifalarni bajarish mumkin.

-Oqimlarni ochish va yopish.

-Simvol, qator, satr, formatlangan ma`lumot ixtiyoriy uzunlikdagi ma`lumotlarni kiritish yoki chiqarish va fayl oxiriga yetganlik shartini tahlil qilish;

-Buferlash va bufer hajmini boshqarish;

-Ko`rsatkich oqimdagi o`rnini aniqlash yoki yangi o`ringa ko`chirish.

Bu vazifalarni boshqaruvchi funksiyalar teng foydalanish dasturiga Stdio.h – faylini ulash lozim. Dastur bajarilishi boshlanganda avtomatik ravishda 5 ta oqim ochilib, bulardan:

-Standart kiritish oqimi stdin;

-Standart chiqarish oqimi stdout;

-Xatolar haqida ma`lumotlar standart oqimi stderr;

Oqimlarni ochish va yopish. Oqim ochilishi uchun, oldindan kiritilgan FILE tipidagi struktura bilan bog`lash lozimdir. FILE strukturasi ta`rifi iostream.h bibleotekasida joylashgan. Bu strukturada buferga ko`rsatkich, o`qilayotgan pozitsiyaga ko`rsatkich va boshqa ma`lumotlar saqlanadi. Oqim ochilganda dasturda oqimga ko`rsatkich ya`ni FILE strukturali tipdagi ob`yektga ko`rsatkich qaytariladi. Bu ko`rsatkich quyidagicha e`lon qilinishi lozim. Masalan, FILE * fp

FILE *

Oqim ochish funksiyasi quyidagi ko`rinishga ega;

=fopen(,)

Masalan, fp=fopen(“t.tnt”, “r”)

Oqim bilan bog`liq faylni quyidagi rejimlarda ochish mumkin:

[w]- Yangi fayl o`qish uchun ochiladi. Agar fayl mavjud bo`lmasa, yangidan yaratiladi.

[r] - Mavjud fayl faqat o`qish uchun ochiladi.

[a] - Fayl davom ettirish uchun ochiladi.

[wt] - Fayl yozish va keyingi tahrirlash uchun ochiladi. Faylni ixtiyoriy joyidan o`qish yoki yozish mumkin.

[rt]- fayl ixtiyoriy joyidan o`qish yoki yozish mumkin, lekin fayl oxiriga qo`shish mumkin emas.

[at] - Fayl ixtiyoriy joyidan o`qish va yozish uchun ochiladi “wt” rejimdan farqli fayl oxiriga ma`lumot qo`shish mumkin.

Oqimdan o`qilgan quyidagi simvollar:

CR(13)-naryat nomi qaytarish

RF(10)-“yangi qator” boshiga o`tish bitta simvolga “\n” (10)

Agar fayl ixtiyoriy bo`lsa, binar rejimda ochiladi. Buning uchun rejimlar harfi qo`shiladi “wb” yoki “rtb”. Ba`zi matnli rejim t harfi yordamida ko`rsatiladi masalan, ”rt”.

Oqim ochilganda quyidagi xatolar kelib chiqishi mumkin: ko`rsatilgan fayl mavjud emas(o`qish rejimida); disk to`la yoki yozishdan himoyalangan va hokazo. Yana shuni aytish kerakki fopen() funksiyasi bajarilganda dinamik xotira ishlatiladi. Agar xotirada joy qolmagan bo`lsa “not enough ” - xatosi kelib chiqadi.Ko`rsatilgan hollarda ko`rsatkich ~ NULL qiymatga ega bo`ladi. Bu xatolar haqidagi ma`lumotlarni ekranga chiqarish uchun perror () funksiyasi ishlatiladi. Bu funksiya iostream.h kutubxonasida saqlanuvchi prototipi quyidagi ko`rinishga ega.:

void perror(court char * s);

Diskda ochilgan fayllarni berkitish uchun quyidagi funksiyadan foydalaniladi.

Int fellove().

Fayllar bilan ishlashning bitli rejimi. Fayl bilan bitli almashish rejimi getc( ) va putc() funksiyalari yordamida tashkil etiladi. Bu funksiyalarga quyidagi shaklda murojaat etiladi:

C=getc(fp);

Putc(c,fp);

Bu yerda fp-ko`rsatkich, S-int tipidagi o`zgaruvchi. Masalan, klaviaturadan simvol kiritib faylga yozishni ko`ramiz. Matn oxirini `#` belgisi ko`rsatadi. Fayl nomi foydalanuvchidan so`raladi. Agar klavishasi bosilsa, faylga CR va LF (qiymatlari 13 va 10) o`zgarmaslar yoziladi. Keyinchalik fayldan simvollarni o`qishda bu o`zgarmaslar satrlarni ajratishga imkon beradi.

107-listing.	Output:
#include #include int main() { FILE *fp; char c; const char CR='\015'; const char LF='\012'; char f_name[20]; puts("fayl nomini kiriting:\n"); gets(f_name); if((fp=fopen(f_name,"w")) ==NULL) { perror(f_name); return 1; } while ((c=getchar())!='#') { if (c=='\n') { putc(CR,fp); putc(LF,fp); } else putc (c,fp); } fclose (fp); return 0; }

108-listing. fayldan simvollarni o`qib ekranga chiqaradi	Output:
#include #include int main() { FILE *fp; char c; char f_name [20]; puts(“fayl nomini kiriting:\n”); if((fp=f open (f name, “r”)) ==NULL) { perror(f name); return 1; } while ((c=getc(fp))!=eof) putchar(c); fclose (fp); return 0; }

Satrlar yordamida fayllar bilan bog`lanish. Matnli fayllar bilan ishlash uchun fget va fputs funksiyalaridan foydalaniladi. Bu funksiyalari prototiplari iostream.h faylida quyidagi ko`rinishga ega:

Int fputs (const char *s, FILE *stream);

Char *fgets (char * s, int n, FILE * stream);

Fputs funksiyasi `\0` simvoli bilan chegaralangan satrni stream ko`rsatkichi orqali aniqlangan faylga yozadi. `\0` simvoli faylga yozilmaydi. Fgets() funksiyasi stream ko`rsatkichi orqali aniqlangan fayldan (n-1) simvolni o`qiydi va S ko`rsatgan satrga yozib qo`yadi. Funksiya n-1 simvolni o`qib bo`lsa yoki 1-chi qator simvoli `\n`ni uchratsa ishini to`xtatadi. Har bir satr oxiriga qo`shimcha \0 belgisi qo`shiladi. Xato bo`lganda yoki fayl oxiriga yetganda agar fayldan birorta simvol o`qilmagan bo`lsa NULL qiymat qaytariladi. Quyidagi dasturda bir fayldagi matnni ikkinchi faylga yozishni ko`rib chiqamiz. Bu misolda yana bir imkoniyat buyruq qatoridan dasturga ma`lumot uzatish imkoniyati ko`rib chiqilgan. Har qanday dastur operatsion sistemada ma`lumotni argc va argv parametrlar qiymati sifatida oladi. Birinchi programmaga uzatilayotgan satrlar sonini ko`rsatadi. Argv[0] bu faylning nomini saqlovchi satrga ko`rsatkich massivining qolgan elementlari argv[10]…argv[argc-1] komanda qatorida fayl nomidan so`ng bo`shlik tashlab yozilgan parametrlarga ko`rsatkichlar.

Programmamiz nomi copyfile.exe bo`lsin va bu programma yordamida f1.dat Faylni f2.dat faylga yozmoqchimiz (

109-listing.	Output:
#include #include main (int argc, char*argv[]) { char cc[256]; FILE *f1, *f2; If (argc!=3) { printf (“\n copyfile.exe”) return 1; } if ((f1=fopen(argv[1],”r”))==NULL) {perror(argv[1]); return 1; } if ((f2=fopen(argv[2], “w”))==NULL) {perror(arg[2]); return 1; } while (fgets(cc,256,f1)!=NULL) fputs(cc,f2); fclose(f1); fclose(f2); return 0; }

Bu dastur bajarilishi natijasida int.dat fayliga cout<< funksiyasi yordamida monitorga qanday chiqsa, shunday ko`rinishda ma`lumotlar yozadi. Keyingi misolda fayldan monitorga o`qishni ko`ramiz:

110-listing.	Output:
#include #include int main() { FILE *fp; Int n,nn,I; If((fp=fopen(“int.dat”,”r”))==NULL) { perror (“int.dat”); return 1; } for(i=1; i<11;i++) {cin>> (fp,”%d”,&n) ; fprintf(fp,“%d \n”,n);} fclose(fp); return 0; }

 Mustahkamlash uchun savollar.

1. 
   Ma`lumotlarni oqimli kiritish va chiqarish qanday amalga oshiriladi ?
   
2. 
   Oqimlar bilan ishlaganda qanday vazifalarni amalga oshirish kerak ?
   
3. 
   Stdin nima ?
   
4. 
   Standart chiqarish operatorini ayting.
   
5. 
   Fopen nima ishni amalga oshiradi ?
   
6. 
   Fopen(“text.txt”,”wt” ) ga fayl qanday rejimda ochilgan ?
   
7. 
   Perrorning vazifasini ayting.
   
8. 
   Getc, putc operatorlari nima uchun mo`ljalangan ?
   
9. 
   Fclose operatorining vazifasini ayting ?
   
10. 
    If (fopen(“1.txt”,w)==Null) ifodaning natijasi chin bo`lsa nima bo`ladi?