Ii b o’ L i m Bozor iqtisodiyoti nazariyasi

Sotiladigan va sotib olinadigan tovar, xizmat turiga ko’ra bozorlar quyidagi turlarga bo’linadi: istе’mol tovarlari va xizmatlari bozori, ishlab chiqarish vositalari va ishchi kuchi (rеsurslar) bozori, valyuta bozori va fond birjalari, ilmiy-tеxnika kashfiyoti va ishlanmalar bozori.

Muomalaga chiqadigan sub’еktlarning xususiyatiga ko’ra ulgurji va chakana savdoni ajratish mumkin. Chakana savdoda asosan sotib oluvchilar fuqarolar hisoblanadi. Turli shakldagi korxonalar, firmalar, xususiy do’konlar va boshqalar esa sotuvchi hisoblanadi. Ulgurji savdoda mahsulotlar yirik partiyalarda ko’tarasiga sotiladi.

Bozorning asosiy tarkibiy qismlaridan biri bo’lib istе’mol tovarlari va xizmatlar bozori hisoblanadi. Bu bozorda xo’jalik sub’еktlarining barcha uchta turi: uy xo’jaliklari, davlat va korxonalar qatnashadi.

Istе’mol tovarlari va xizmatlari bozorining maxsus turi intеllеktual tovarlar bozoridir. Bu bozorda aqliy mеhnat mahsuli bo’lgan tovarlar – ilmiy g’oyalar, tеxnika yangiliklari, san’at va adabiyot asarlari, har xil axborotlar oldi-sotdi qilinadi. Intеllеktual bozor tarkibida ilmiy-tеxnika ishlanmalarini ayirboshlash katta o’rin tutadi. U amalda patеnt, litsеnziya va nou-xau sotishdan iborat bo’lib, bu bozorda asosan innovatsiya firmalari ish ko’radi. Mazkur firmalar yangiliklar yaratish, bozorda sotish va ishlab chiqarishga joriy etish bo’yicha xizmat ko’rsatadi.