Ict glossary Final Book 2004 10 26. doc

Rr

R/W

qisq.: Read/Write

O‘qish - yozish.

RAID

qisq.: Redundant Array of Independent Disks

qarang: RAID massivlari

RAID massivlari

ingl.: RAID arrays

rus.: массивы RAID

Ma’lumotlarni saqlash ishonchliligini ta’minlash tizimi. U mustaqil disklardan iborat bo‘lgan ortiqcha massiv (RAID-massiv). Yuqori hajm, samaralilik va ishonchlilikka ega disk tizimlarini yaratish texnologiyasi. Maxsus qurilma – RAID-nazoratchisi – yordamida bir necha disklar operatsion tizim tomonidan yagona katta disk sifatida qabul qilinadigan tarzda birlashtirilishi mumkin. RAID- tizimlarida ishonchlilik ortiqchalik orqali amalga oshiriladi. Eng oddiy misol, bu RAIDning 1 pog‘onasi, ya’ni, disklar oynasi mavjud bo‘lgan hol. RAIDning mashhur 5 pog‘onali xilida to‘plamdagi disklarning bittasi qolgan disklarning nazorat summasini saqlaydi. Ortiqchalik to‘plamdagi disklarning biri ishdan chiqqan holatda uni almashtirish va dastlabki axborotni qayta tiklash imkonini beradi.

RAIDning pog‘onalar deb nomlanuvchi oltita ish maromi mavjud:

• 
  0 pog‘onasi ma’lumotlarni disklar bo‘yicha taqsimlashni ta’minlaydi. Bunda xatolarni tekshirish va ma’lumotlarni ortiqcha yozishlar yo‘q.
  
• 
  1 pog‘onasi oyna disklarni taqdim etadi. Ularning har biri o‘z «aksida» taqrorlanib, boshqa diskdagi ma’lumotlarni to‘la taqrorlaydi.
  
• 
  2 pog‘onasi disklarning ketma-ket almashishini ta’minlaydi va nazorat diskini ajratadi. Har bir amal jarayonida barcha disklardan o‘qiladi.
  
• 
  3 pog‘onasi baytlarning ketma-ket almashishini ta’minlaydi va ma’lumotlarni qayta tiklash uchun juftlik diskini ajratadi. Juftlik diski nazorat summalarini saqlaydi va ayrim disklarning ishdan chiqishi oqibatlarini bartaraf qilish imkonini beradi.
  
• 
  4 pog‘onasi bitlarning ketma-ket almashishi va nazorat summasi bilan tavsiflanadi. Ma’lumotlar disklar bo‘yicha taqsimlanadi.
  
• 
  5 pog‘onasi ma’lumotlar bloklarining ketma- ket almashishini amalga oshiradi va nazorat diskini ajratadi. Nazorat summalari disklar bo‘yicha taqsimlanadi.
  

RAM

qisq.: Random Access Memory

To‘g‘ridan-to‘g‘ri almash xotirasi, tezkor xotira qurilmasi.

RAMDAC

qisq.: Random Access Memory Digital-to-Analog Converter

RAM uchun raqam-analog o‘zgartirgichi. Xotiradagi tasvirni videomonitor uchun analog signallar oqimiga almashtirib beradigan vileomoslagichning mikrosxemasi.

RDRAM

qisq.: Rambus DRAM

Rambus firmasi DRAMi. Ma’lumotlarni yuqori tezlik bilan almasha oladigan xotira mikrosxemasining turi, Rambus firmasining ishlanmasi.

registr ingl.: register rus.: регистр

Hodisalarni, obyektlarni, kodlarni ro‘yxatga olish uchun mo‘ljallangan biror bir narsaning ro‘yxati yoki xotira sohasi. Informatikada registr deganda, kompyuterning tarkibiy qismlari orasida jo‘natiladigan, cheklangan o‘lchamli kodlarni vaqtincha saqlashga mo‘ljallangan oddiy qurilma tushuniladi. Registrning muhim xossasi, ma’lumotlarni qabul qilish va berishda yuqori tezlikka ega bo‘lishidir. Registr uyalardan iborat, ularga so‘z, buyruq, ikkilik sanoq tizimida berilgan son va boshqalarni yozish, eslash va o‘qib olish mumkin. Ko‘pincha, registr kompyuter ishlaydigan so‘z o‘lchami bilan bir o‘lchamga ega. Ixtiyoriy registrning ish tezligi, u saqlay oladigan bitlar soni bilan belgilanadi. Registrlarni boshqarish, odatda, mikrodasturlash vositalari bilan bajariladi.