Ichki kasalliklar ma’r

Azotemik uremiya

Buyrak funksiyasidagi yetishmovchilik natijasida organizmning azot qoldiqlari bilan zaharlanishi azotemik uremiya deb ataladi. Uremik holat asta-sekin rivojlana borib, bemor ahvolining yomonlashuviga olib keladi. Uremiyaning dastlabki belgilari: bosh og’rig’i, ishtahaning pasayishi; ko’ngil aynishi, bo’shashish, uyquchanlik, terining qichishi va boshqalar. Bu belgilar oylab davom etishi natijasida bemor ahvoli tobora og’irlashib boradi. Tili qurib, karash boylaydi; og’zida siydik hidi keladi;qon aralash ichi ketadi. Nafas olish markazida kislotalar yig’ilib qolishidan, nafas olish shovqinli bo’ladi, bemor Cheyn-Stoks tipida nafas oladi. Ko’rish qobiliyati keskin pasayib ketadi. Hatto bemor ko’rmay qoladi. Ba’zan eshitish qobiliyati ham pasayadi. Bemor o’lishidan oldin burun qirrasida, yuz terisida, peshonasida azot shakllari yig’ila boshlaydi. Burni qonaydi. Oxirgi bosqichda azotemik perikardit paydo bo’ladi. Azotemik uremiya oqibatida markaziy nerv sistemasida o’gir o’zgarish yuz beradi. Bemorning boshi og’riydi va aylanadi. Kunduzi bir oz uxlaydi, kechasi esa hech uxlay olmaydi.

Pirovardida bemor tamomila hushidan ketadi, bunga uremik koma deb aytiladi, bunda bemor “holatirazm” bo’lib, yotadi yoki oyoq-qo’l, muskullari “uchadi”, ko’pincha nafas olishi kuchayadi. Odatda bemor uremik koma holatida o’lib qoladi.

Davolash va birinchi tibbiyot yordami. Davo tadbirlari dastavval organizmdan zaharli moddalarni chiqarib tashlashga qaratiladi. Bu maqsadda bemordan ko’p miqdorda (400-700 ml) qon olinadi. Teri ostiga, venaga yoki tomchili klizma shaklida izotonik eritma yoki glyukoza eritmasi yuboriladi. Ayni vaqtda parhez buyuriladi. Ovqat ratsionida oqsil miqdori cheklanadi (sutkada 20-25 g).. Osh tuzining miqdori ham kamaytiriladi yoki muqlaqo tuz berilmaydi (tuzsiz parhez). Bemor iste’mol qilinadigan ovqat kaloriyali, uglevodlar va sabzavotlardan iborat bo’lishi lozim. Buyrak sohasiga issiq grelka qo’yish diurezni kuchaytirib, bemor ahvolini birmuncha yaxshilaydi. Bemorga narkotiklar va uyqu dori (xloralgidrat, lyuminal) beriladi.

Pielit

Buyrak jomining yallig’lanishi pielit deyiladi.

Etiologiyasi. Buyrak jomiga infeksiya tushishi oqibatida paydo bo’ladi. Ichak tayoqchalari, limfa yo’llari orqali, boshqa mikroblar (stafilokokk, streptokokk) esa qon orqali buyrak jomiga o’tadi. Qabziyat buyrak toshi kasalligi, siydik tutilishi va boshqa kasalliklar pielitga sabab bo’ladi. Kasallik kechishiga qarab o’tkir va xronik bo’ladi.

Belgilari. O’tkir pielit et uvshishi bilan boshlanadi. Isitma ko’tarilib, 38-40⁰ ga yetadi. Bel va biqin og’riydi. Siydik loyqa, ba’zan yiring aralash bo’ladi. Bir oz oqsil ham uchraydi. Mikroskopda tekshirilganda ko’p miqdorda leykositlar, buyrak jomi epiteliy hujayralari bo’ladi. Eritrositlar oz bo’lishi, bir-ikkita mumsimon silindr uchratish mumkin. Siydik og’riqli bo’lib, buyrak sohasi tukillatib ko’rilsa, (Pasternatskiy belgilari), kasallangan tomonda kuchli og’riq seziladi. Qonda leykositoz bo’lib, ROE tezlashadi.

Xronik pielit aksariyat isitma ko’tarilishi (37,5⁰) bilan kechadi. Orqadan buyrak sohasi tukkilatib ko’rilganda og’riq seziladi. Siydik tekshirilganda o’tkir pielitdagi kabi o’zgarishlarni aniqlash mumkin. Leykositlar deyarli kam uchraydi. Ba’zi hollarda pielit asorati nefritga va pielonefrozga aylanishi mumkin.