Ichki kasallikiar

15.4. Asfiksiya (bo‘g ‘ilish)
O r g a n iz m d a kislorod yetishm ay, karbonat angidrid k o ‘payib 
ketishi natijasida paydo boMadigan patologik holat. Asfiksiya nafas 
yoNlarining ichki yoki tashqi t o m o n d a n t o ‘silib qolishi.
Sabablari.
Bo‘g ‘m a kasalligida kekirdak va bronxlarga shilimshiq 
tiqilib qolishi, nafas yoMlarida yot jismlar, quruq massa turib qolishi, 
suvga c h o ‘kish, t o m o q b o ‘g ‘ilishi.
Belgilari.
Asfiksiya birdan paydo boMadi, nafas va yurak faoliyati 
b u z i l a d i y o k i t o ‘x ta y d i . M a r k a z i y n e r v s i s t e m a s i d a k u c h li
buzilishilar vujudga keladi. B em orda hansirash, b o lg ilis h , q o lrqish, 
k o ‘k a ris h , t a x ik a rd iy a , o r t o p n o e , g ip e r k a liy e m iy a , q o n d a
ph
pasayadi. T o ‘qim a la rda kislorodning keskin yetishmasligi tufayli 
organlarda jid d iy o ‘zgarishlar sodir b o i a d i .
N afasning bir n e c h a se k u n d d an bir n e c h a m in u tg ac h a t o bxtab 
qolishi va te r m in a l h o la td a nafas olish (nafas h a ra k a tla rin in g
siyraklashib qolishi) kuzatiladi. Asfiksiyada nafas y o i la r i o i k a -
zuvchanligining buzilishi natijasida be m orning yuzi k o ‘karib, b a ’zan 
t o ‘q zangori yoki q o r a m tir tusga kiradi.
Avvaliga, es-hushi joyida b o i i b , nafas y o i la r i o i k a z u v c h a n -
ligini tiklashga urinadi; qattiq y o i a l a d i , o g i r ahvoldan qutulishga 
harakat qiladi. B ora-bora hushini y o 'q o tib , talvasa tu ta boshlaydi. 
K o ‘z qorachiqlari avval torayadi, sokngra kengayadi. Bosh va orqa 
miyadagi nerv markazlari karbonat angidrid gazidan t a ’sirlanishi 
natijasida arterial bosim oshishi m u m k in , yurak urishi tezlashadi, 
ko lp in c h a b e m o r beixtiyor siyib q o ‘yadi yoki ichi ketadi.
Asfiksiyaning q a n c h a dav o m etishi nafas buzilishi darajasiga 
b o g i iq . N afas y o i la r i bu tu n la y t o ‘silib qolganda, asfiksiya 3—6 
m inut c h o ‘zilib, s h u n d a n keyin o i i m yuz beradi.
Yordam к о trsatish:
1) kelib chiqishiga qarab, yordam ko ‘rsatish;
2) nafas y o i la r in i tozalash;
3) laringoskop orqali — intubatsiya;
4) tra x e o s to m iy a ;
5) korglikon 0,06 % —0,5 ml yoki strofantin 0,05 % —0,5 ml, 
glukoza 40 % — 15,0 yoki 0,9 % fiziologik e ritm a q o lshib, to m ir 
ichiga yuboriladi;
359

---

6) eufillin 2,4 % — 10 ml to m i r ichiga yuboriladi;
7) noradrenalin 0,2 % —2 ml glukoza 5 % li 
250—500 ml 
q o ‘shib to m i r ichiga yuboriladi;
8) p red n iz o lo n 90— 120 mg to m ir ichiga 100 m l—0,9 % li 
fiziologik eritm a to m c h i usulida yuboriladi;
9) laziks 40 —80 mg to m ir ichiga;
10) q o n quyish 250—300 ml to m ir ichiga;
11) poliglukin 6 % —800 ml to m ir ichiga;
12) a d re n a lin 0,1 % —0,5 ml fiziologik e r i t m a 15—20 ml 
0,9 % lisi to m ir ichiga yuboriladi;
13) gidrokortizon 125 mg to m ir ichiga yuboriladi;
14) deksazon 8 mg muskul orasiga yuboriladi;
15) natriy g idrokarbonat 200 ml to m ir ichiga to m c h i usulida 
yuboriladi.