Ichki kasallikiar

5 .8 . 0 ‘pka emfizemasi va pnevmoskleroz
0 ‘p k a e m f iz e m a s i a lv e o la la rn in g h a v o b ila n c h o ‘zilib, o ‘p k a
t o ‘q im a s i elastik lig in in g y o ‘q o lib ketishi n atijasid a o ‘p k a t o ‘q i m a -
sin in g s h is h in q ir a b , k erik ib tu rishidir.
P n e v m o s k le r o z — o ‘p k a t o ‘q im a s ig a b irik tiru v c h i t o ‘q i m a n i n g
o ‘sib kirishi n a tija sid a o ‘p k a fu n ksiyasini iz d a n c h iq a r ish id ir.
Etiologiyasi.
0 ‘pka em fizem asi va pnevm oskleroz q a n d a y oMishiga 
q a r a b , oMkir v a s u r u n k a li, nechogM iq ta rq a lg an lig ig a q a r a b esa 
o ‘c h o q li yoki t a r q o q x illa rga boMinishi m u m k i n . E m f i z e m a va 
p n e v m o s k l e r o z k o ‘p i n c h a s u r u n k a li b ro n x it, b ro n x ia l a s t m a , oMkir
129

---

va su ru n k a li p n e v m o n i y a , o ‘p k a sili b ila n o g 'r ig a n b e m o r l a r d a
z a h a r l o v c h i m o d d a l a r t a ’s ir e t g a n m a h a l l a r d a p a y d o boM adi. 
X a s ta lik r i v o jla n is h id a , a s o s a n , b r o n x l a r o ‘t k a z u v c h a n l i g i n i n g
b u z i l i s h i h a m d a o ‘p k a e l a s t i k l i g in i n g p a s a y ib k e tis h i m u h i m
h isoblanadi. E m f iz e m a to z o ‘p k a n in g hajm i k engayib ketadi: b u n d a y
o ‘p k a k o ‘k r a k q a f a s id a n a jra tib o l i n a d i g a n b o ‘lsa, e lastik lig in i 
y o ‘q o t s a h a m p u c h a y m a y t u r a v e r a d i . T a l a y g i n a k a p i l l a r l a r
a t r o f i y a l a n i b k e t g a n l i g i u c h u n o ‘p k a k a m q o n b o ‘ladi. 0 ‘p k a
kengayishi bilan bir q a to rd a , k o ‘krak qafasi h a m kengayib, d iafrag m a 
p a stg a t u s h a d i, q o v u r g ‘a t o g ‘aylari b a rv a q t s u y a k la n a d i (suya kka 
a y la n a d i). K ic h ik q o n ay lan ish i d o ira s id a ik k ila m c h i g ip e rto n iy a
p a y d o b o ‘ladi, o ‘p k a d a g a z la r a l m a s h in u v i kesk in iz d a n c h iq a d i. 
K o ‘k ra k qafasi va u m u r t q a p o g ‘o n a s i n i n g d e fo rm a ts iy a s i b ir q a d a r
a h a m iy a tg a ega. M a y d a b r o n x l a r y o ‘li to ra y ib , d a s tla b o ‘p k a n in g
k e rk ib c h iq ish ig a , k eyin esa o r g a n ik o ‘z g a ris h la r p a y d o b o ‘lishiga 
olib keladi.
Klinikasi.
0 ‘p k a e m fiz e m a s i b ila n o g ‘rig a n la r t o b o r a z o ‘rayib 
b o r a y o tg a n n afas q isish id a n n o lish a d i. U l a r d a aksari y o ‘tal ( q u r u q
y o ‘tal yoki b a lg ‘a m ta s h la b y o ‘ta lish ) q a y d q ilin a d i. B e m o r n i n g
ta s h q i k o ‘rinishi x arak terli b o ‘ladi: yuzi k o ‘karib, kerk ib tu r a d i, 
b o ‘y n i k alta la sh ib , b o ‘yin v e n a la ri b o ‘rtib tu r a d i. K o ‘k ra k qafasi 
o ld in g a o r q a y o ‘n alish d a sezilarli kengayib, k o ‘p i n c h a b o c h k a s im o n
sh ak lg a kiradi. N a f a s y u z a la s h ib , n a fa s olish k a lta va sust n afas 
c h iq a r ish esa u z a y g a n boMadi va b u t u n n afas o lis h n in g t o ‘rtd a n
u c h q is m in i egallashi m u m k in .
0 ‘p k a p erk u ssiy a q ilib k o ‘rilg a n d a q u t i c h a to v u s h ig a o ‘xsh ash
to v u s h c h iq a r a d i. 0 ‘p k a ekskursiyasi k a m a y a d i. A u s k u lta ts iy a d a
n a f a s n i n g s u s a y i b q o l g a n l i g i m a ’l u m b o M ad i. B a ' z a n q u r u q
xirillashlar eshitiladi. Y u ra k to nlari b o ‘g ‘iqroq boMadi, kichik d o ira d a
b o s i m koMarilishi n a tija s id a o ‘p k a a r te r iy a s id a p a y d o boM adigan 
II t o n a k s e n ti seziladi.
0 ‘p k a n i n g tir ik lik sigMmi k a m a y i b k e ta d i. Y u r a k - t o m i r l a r
siste m asi te k s h irib k o ‘r ilg a n d a y u r a k t o n l a r i n i n g b o ‘g ‘iq boMib 
qolganligi, ta x ik a r d iy a borligi a n i q l a n a d i, y u r a k c h e g a ra la ri o ‘ng 
t o m o n g a k e n g a y g a n boMishi m u m k in .
0 ‘p k a e m fiz e m a s i z o ‘rayib b o r g a n sayin k ic h ik q o n a y la n ish
d o ira s id a b o s im o rtib b o r a v e ra d i, b u o ‘ng q o r i n c h a g a o r t i q c h a z o ‘r 
kelib, u n in g gipertrofiyalanishiga olib keladi. K ey in c h alik y u ra k n in g
130

---

s h u q o r i n c h a s i d a y e t i s h m o v c h i l i k p a y d o b o ‘lib , u j i g a r n i n g
k a lta la sh ib ketishi va b a d a n g a shish kelishi b ilan birga d a v o m etadi.
Rentgenologik tekshirish.
0 ‘p k a t o ‘q im a s i tiniq lig i k u c h a y ib
q o lg a n i va o ‘p k a a rte riyasi y a q q o l b ilin ib turg an lig i k o ‘rinadi.
Davolash.
0 ‘p k a e m f i z e m a s i va p n e v m o s k l e r o z n i d a v o la s h
kasallikni keltirib c h iq a r u v c h i sab a b ig a bogNiq. D a v o la s h c h o r a -
tad b irlari b ro n x yoMlarining o ‘tk a z u v c h a n lig in i tiklashga q aratilg a n
boMishi kerak. K o m p le k s d a v o la s h d a o k s ig e n o te r a p iy a yaxshi n a f
b e ra d i. N a f a s olish m a s h q la ri o ‘p k a v en tilatsiy asin i y a x sh ila sh d a
y o r d a m b e ra d i. D a v o la s h g im n a s tik a s i k o 'k r a k qafasi m u s k u lla ri, 
dia fra g m a va q o v u rg ‘a la r h a ra k a tin i yaxshilashga qaratilgan. Oqibati: 
asosiy k a sa llik n in g riv o jlanishiga bogNiq.
Profilaktika.
K a sa llik n in g o ld in i olish uni o ‘z v a q tid a a n iq la s h
va d a v o la s h g a bogNiq. A g a r kasallik kasbga o id za rarli o m illa r bilan 
bogNiq boNsa, m e h n a t s h a r o itin i yaxshi lash va b e m o r n i y e n g ilro q
ishga oMkazish kerak. B u n d a y b e m o r la r d isp a n se r n az o ra tid a boNishi 
lo z im . 0 ‘p k a e m f i z e m a s i n in g o ld in i o lis h d a c h e k is h g a
q a rsh i 
k u ra sh ish a lo h id a a h a m i y a t kasb etadi.