Ichki kasallikiar

LABORATOR T E K S H IR IS H USULLARI
4 .1 . Qonni laboratoriya tekshiruvi.
Qon tizimining fiziologiyasi
Qon, qon yaratish tizimi.
T o m i r l a r d a b e t o ‘xtov h a r a k a tla n u v c h i 
su y u q t o ‘q im a : h u ja y ra va t o ‘q im a la r g a yetib b o rib , u la rn in g h a y o t 
faoliyatini h a m d a fiziologik fu n k siyalarini b ajarilishini ta 'm in la y d i.
Q o n o r g a n i z m d a x ilm a -x il v a z ifa la rn i b a ja ra d i: u h u ja y ra la rg a
kislo ro d y e tk a z ib b e r a d i va k a r b o n a t a n g id rid g a z in i olib ketadi 
(n a fa s funksiyasi); o vqat h a z m qilish o r g a n la r id a n o ziq m o d d a la r n i 
b u t u n o r g a n iz m g a t a r q a ta d i (o z iq m o d d a l a r n i ta s h is h funksiyasi); 
m o d d a l a r a l m a s h in u v i m a h s u l o t in i c h iq a r is h o r g a n la r ig a ( b u y -
r a k k a ) olib b o ra d i.
Q o n o r g a n la r n i n g g u m o r a l a lo q a sin i y u z a g a c h i q a r a d i , u g a z
a lm a s h in u v i, n afas, s u v - t u z a l m a s h in u v i, k is lo ta - is h q o r m u v o z a -
n a t i d a ish tir o k e ta d i. Q o n o r g a n iz m n i za rarli m o d d a l a r va yot 
j i s m l a r d a n h im o y a qiladi. U g a v d a h a r o r a tin i d o i m b ir m e 'y o r d a
sa q la sh d a m u h i m a h a m iy a tg a ega.
E rk a k la rd a o ‘rta c h a 5 V2, a y o lla rd a 4 ' / , l.ga q o n b o ‘ladi. Q o n
su y u q q ism - (55 % ) va shaklli e l e m e n t l a r (45 
%)
d a n iborat. 
Q o n n i n g shaklli e l e m e n tl a r i q o n y aratish o r g a n la r id a ishlanadi. 
Q o n va q o n y a r a tish o rg a n la ri - q o n y a r a tish s iste m a sin i tashkil 
e ta d i. Q o n m a x su s m e x a n iz m la r orq a li regulatsiya qilin a d i, s h u n in g
u c h u n so g ‘l o m o d a m d a q o n n i n g tarkibi o 'z g a rm a y d i. O rg a n izm d ag i 
h a r q a n d a y o ‘zg a rish la rg a n is b a ta n q o n ja v o b reaksiyasi q a y ta r a d i, 
y a ’ni o ‘z ta rk ib in i o ‘zga rtirad i. A y rim k asalliklarni, x u su s a n , q o n
sistemasi kasalliklarini a n iq la s h d a q o n tark ib in in g o kzgarishi m u h i m
ah a m iy a tg a ega.
Q o n p la z m a si v ita m in la r , f e r m e n tla r , t u z l a r v a m o d d a l a r a l m a ­
shinuvi n in g oxirgi m a h s u lo tla rid a n iborat. P la z m a d a erigan oqsillar, 
jig a r hujay ra lari va re tik u lo e n d o te lia l sis te m a hosil b o ‘ladi. P la z m a
oqsillari t r a n s p o r t vazifasini b a ja r a d i, k is lo ta - is h q o r m u v o z a n a tin i 
re g u la tsiy a la sh d a ish tiro k etad i.
55

---

Q o n n i n g shaklli e le m e n tla r i, a s o s a n , e r itro tsitla r, leykotsitlar, 
t r o m b o t s it l a r d a n iborat.
Q o n ta rk ib id a g i u g le v o d la r g a g lu k o z a va u n i n g a l m a s h i n u v
m a h s u l o t l a r i k i r a d i . Q o n d a 8 0 — 100 m g % g a c h a g l u k o z a ,
s h u n in g d e k , glikogen, fru k to z a va o z m iq d o r d a g lu k o z a m in b o l a d i .
U g le v o d la r v a o q silla rn in g a l m a s h i n u v m a h s u lo tla r i (g lu k o z a va 
b o s h q a m o n o s a x a r id la r , kislotalar, t u z l a r va suv) ic h a k k a p illa r- 
la r id a n o q a y o t g a n q o n g a s o ‘riladi. G l u k o z a n i n g b ir q ism i o r g a n va 
t o ‘q im a la rd a tarqaladi. B oshqa qism i esa jig ard a glikogenga aylanadi.
Q o n d a lipidlar a r a la sh m a si neytral y o g ‘lar, e r k in y o g 1 kislotalari 
va u l a r n i n g p a r c h a l a n i s h m a h s u l o t l a r i d a n e r k in va b o g ‘la n g a n
x o le s te r in d a n , s h u n i n g d e k , ste ro id g o r m o n l a r i d a n ib o rat. N e y tr a l 
yogMar, glitse rin , y o g ‘ kislotalari ic h a k shilliq q a v a ti d a n q o n g a
s o ‘riladi. Q o n y o g ‘ e m u lsiy a sin i y o g ‘ t o ‘q im a la r ig a y e tk a z a d i v a u 
y e r d a z a x ira h o ld a s a q la n a d i. Q o n ta r k ib id a m in e r a l m o d d a l a r
(a s o sa n , n a triy va xlor) h a m bor.
Qon yaratish organlari.
Bu o rg a n la rd a q o n n in g shaklli elem e n tlari 
s h a k lla n a d i. Qizil k o ‘m ik , ta lo q va lim fa tu g u n la r i q o n y aratish
o rg a n la ri h is o b la n a d i. Qizil k o ‘m ik asosiy q o n y a r a tu v c h i o rg a n .
e r it r o t s i t
b a z o fil
t r o m b o ts it
n e y tr o f il
lim f o ts it
m o n o ts it
e o z in o f il