Ichki kasallikiar

S o ‘la k oqishi.
S o ‘lak a jra lish in in g buzilishi o v q a t h a z m qilishga 
va b u t u n h a z m q ilish s is te m a s ig a t a ’sir q ila d i. S o ‘lak b e z la ri 
n e r v la rin in g t a ’sirlanishi n atijasid a k o ‘p s o ‘lak c h iq ib , u n in g oqib 
tu rish i b e m o r l a r g a salbiy t a ’sir e ta d i. 0 ‘tk ir e n te r it, kolit va gijja 
k a sa lliklarida kuzatiladi.
K o'zdan kechihsh.
H a z m a ’zo la ri kasalliklari b ila n o g ‘rigan 
b e m o r n i k o ‘z d a n k e c h ir g a n d a , u n in g u m u m i y k o ‘rinishiga, o riq - 
t o ‘laligiga, q o r i n q o p l a m a l a r i n i n g a h v o li, te rio s ti v e n a la r i n i n g
n e c h o g ‘liq rivojlanganligi, kindigiga, q o r i n n i n g shakli va to m ir la r
u rib t u r i s h in in g k o ‘r i n i s h - k o ‘rin m aslig ig a a h a m i y a t beriladi.
B a ’zi kasalliklarda q o rin h a jm in in g sezilarli d a r a ja d a kattalash ib
ketishi, h a d d a n ta sh q a r i sem izlik, m e ’d a va ic h a k la rn in g d a m b o ‘lib 
tu r g a n ig a ( m e t e o r i z m ) , q o r in b o ‘sh lig ‘ida suyuqlik (assit) t o ‘p lan ib
q o lg a n ig a , j i g a r va t a l o q n i n g a n c h a k a tta la s h ib k e tg a n i, q o r in
b o ‘shlig‘iga yoki k ich ik c h a n o q o rg a n la rid a k a tta o ‘s m a la r borligiga 
b o g ‘liqdir. U m u m i y m e t e o r i z m d a q o rin k o ‘p r o q o ld in g a c h iq ib
tu r a d i, assitda pastga, kishi y o tg a n id a esa b ir o r t o m o n g a d o ‘m p a y ib
c h iq ib tu ra d i, k o ‘p i n c h a q o rin ichidagi b o s im ortib ketganligi tufayli 
k in d i k t u r t i b c h i q q a n b o l a d i , x u s u s a n , i c h a k tu tilis h i, p ilo ru s
s te n o z i tufayli u z o q o c h q o lg a n id a , te z - te z ichi k e ta v e rg a n id a q o rin
ichiga tortib ketadi.
T e r io s ti v e n a la ri, x u s u s a n , pastki q o r in va ustki q o r in s o h a la -
ridagi v e n a la r n in g k en g a y ib k etganligi, q o r i n n i n g o ‘rta qism id a g i 
v e n a la r n in g k en g a y ib , m e d u z a b o sh i sh a k lid a k in d ik d a n radikal 
y o ‘nalishda tarq a b borganligi, darvoza venasi stvolining yoki jigardagi 
ta r m o q la r in in g ta s h q a r id a n bosilib turishi tufayli teshigi bekilib q o l-
g a n lig in i k o ‘rsatadi.
Perkussiya.
Q o rin perkussiya q ilinga nda tim p a n ik tovush chiqadi, 
m e ’d a va y o ‘g ‘o n ich ak ustida bu tovush b i r m u n c h a past va kattaro q
boMib, q o rin o ‘rtasi, ingichka ichak ustida b i r m u n c h a yuqori boMadi.
J ig a r va ta lo q k a tta la s h ib ketishi, o ‘s m a b o i i s h i yoki tala y g in a
su y u q lik t o ‘p la n ib q o lsa, p e r k u to r to v u s h b o ‘g ‘iq b o i i b q oladi. 
M e 'd a qism i perkussiyada m u a y y a n balandlikka ega b o ‘lgan tim p a n ik
t o v u s h b e ra d i.
Auskultatsiya.
M e ’d a n i p a lp a tsiy a q ila y o tg a n v a q td a b i r y o l a
a u sk u ltatsiy a qilish a h a m iy a tg a ega. M e ’d a g a s te to sk o p q o ‘yiladi va
215

---

e sh itib tu r g a n v a q t n i n g o ‘z id a b a r m o q n i q o r i n d e v o r i b o ‘y lab, 
s te to s k o p d a n h a m m a t o m o n g a q a r a b yurgizib b o rilad i. P alp atsiy a 
qilib b o r a y o tg a n b a r m o q m e ’d a u s tid a b o ‘la r e k a n , s t e to s k o p d a
s h ild ir o v c h i to v u s h l a r e s h itila d i. J i g a r va ta l o q s e r o z p a r d a la r i 
yallig‘la n g a n id a fibroz q a t l a m l a r t o ‘p la n ib q o lg a n jo y d a ish q alan ish
sh o v q in in i e sh itish m u m k in .
P alp atsiy a qilish j a r a y o n i d a b e m o r b u t u n m u s k u la tu r a s in i b o ‘- 
s h a sh tirib , o y o q la rin i tizza b o ‘g ‘i n i d a n b u k k a n h o l d a va q o ‘llarini 
k o ‘kragiga q o ‘yg an h o ld a q u la y y o tish i lo zim . T e k s h iru v c h i kishi 
k ara v o tn in g o ‘ng t o m o n i d a b e m o r g a y uzni q aratib , b e m o r n i n g o ‘m i 
b ila n b ir s a t h d a tu rish i lo zim . Y u z a va c h u q u r p a lp a tsiy a tafo v u t 
q ilin a d i. Y u z a p a lp a ts iy a d a te k s h iru v c h i o ‘ng q o ‘lini b e m o r n i n g
q o rin c h a kafti bilan q o by i b J u d a ichkariga kirishga h arak at q ilm a sdan, 
a s t a - s e k i n q o r i n n i n g b u t u n s o h a s in i p a l p a t o r y o ‘l b i l a n o h is ta
te k s h ira b o sh la y d i. B u n d a q o r i n n i n g tara n g lig i, d o ‘m p a y i b c h i q -
q a n - c h i q m a g a n l i g i , q arshiligi, sezgirligi, o g ‘riq, sh ish b o r - y o lqligi 
a n iq la n a d i.
M e ’d a va ich ak n i c h u q u r p alpatsiya qilish q u y id ag ilard a n iborat: 
b a r m o q u c h la r i b ila n o h is ta , g o ‘y o p a y p a s la b k o ‘r a y o tg a n d e k ,
a s ta - s e k in c h u q u r tu s h ib b o rila d i va b u n i n g u c h u n h a r sa fa r nafas 
c h iq a r ilg a n id a q o r in d e v o r in in g b o ‘s h a s h u v id a n fo y d a la n ib , q o rin
b o 6shlig‘in n g o r q a d evori yoki c h u q u r d a y o tg a n o r g a n g a c h a yetib
borishga h a ra k a t qilinadi.
Q o r i n so h asin i c h u q u r p alp atsiy a qilish qaysi j o y n i n g va q a n c h a
o g ‘r i s h i n i , q o r i n d e v o r i m u s k u l l a r i n i n g n e c h o g ‘liq ta r a n g l ig i ,
o r g a n la r n in g k a tta - k ic h ik lig i, o ‘s m a l a r b o r - y o ‘qligini a n iq la s h g a
i m k o n b e ra d i. H a z m o r g a n k asa llik larid a q o ‘s h i m c h a tek sh irish
usullari: re n tg e n o g ra fiy a , r e n tg e n o s k o p iy a , xolesistografiya, g a s tro - 
skopiya, fibroskopiya (biopsiya, gistologik tek sh irish ), laparo sk o p iy a 
( p e r ito n e s k o p iy a ) , m e ’d a sh irasin i te k s h iris h , d u o d e n a l z o n d la s h ,
q u s u q m a ssa la rin i te k sh irish , a xlat, q o n (b io k im y o v iy a n a liz ) va 
siydik tahlilla ri, U T T (u ltra to v u s h li t o ‘lq in ) y o r d a m i d a tek sh irish
h a q id a m ax su s b o ‘lim la r d a s o ‘z yuritiladi.