Ichki kasallikiar

SU Y A K -M U SH A K T IZ IM I VA BIR IK TIR UV CH I
T O ‘Q IM A KASALLIKLARI
11.1. Q isqacha anatomik-fiziologik
m a’lumotlar
O d a m h a r a k a t qilish q o b iliy a tig a ega. O r g a n i z m n i h a r a k a tg a
k e ltira d ig a n a ’z o l a r m u s k u lla r, su y ak lar, b o ‘g bin lar, b o y l a m l a r d a n
iborat.
H a r a k a t siste m a si o r g a n iz m n in g k o ‘p q is m in i ta sh k il q iladi 
yoki g a v d a n in g u m u m i y o g i r l i g ig a n is b a ta n 7 2 ,4 5 % ni tashkil 
e t a d i . S h u j u m l a d a n , m u s k u l l a r g a v d a n i n g 2 / 5 , s u y a k l a r e sa
1 / 5 — 1/7 q is m in i ta sh k il e ta d i. H a r a k a t a p p a r a t i n i n g u m u m i y
k a sa llik la rid a , k o 'p i n c h a , b o ‘g ‘i n l a r s h ik a s tla n a d i.
S u y a k la rn in g b ir-b irig a j u d a y a q i n l a s h m a s d a n , o ‘rta d a b o ‘shliq 
q o ld irib q o ‘sh ilg a n jo y i b o ‘g ‘in d e b a ta la d i. O d a t d a , b o ‘g ‘in la r
ic h id a g i b o ‘s h liq d a sin o v ia l s u y u q lik b o i a d i . H a r b ir b o ^ g i n ,
b irik tiru v c h i s u y a k la r n in g b o ‘g ‘in ic h id a tu r a d ig a n va t o g ‘a y bilan
q o p l a n g a n u c h la r i e p ifiz la rid a n s u y a k la r n in g b ir ik k a n u c h la r in i 
m u f ta singari o ‘ra b tu r u v c h i b o ‘g l in x a lta sid a n ; x a lta c h a ichid ag i 
s u y a k la r o ra s id a b o i a d i g a n b o ^ g i n b o ‘sh lig ‘id a n iborat.
B o ‘g ‘in xaltasi quyid ag i ikki q a v a td a n ib o ra t fib ro z t o ‘q i m a d a n
tu z ilg a n . Bular: 1) ta s h q i q a v a t; 2) ichki sinovial qavat.
T a s h q i fib ro z q av a t b o ‘g ‘in x altasini m u s t a h k a m l a s h u c h u n
x i z m a t q i l s a , s i y r a k b i r i k t i r u v c h i t o ‘q i m a d a n v a e n d o t e l i a l
h u ja y r a la r d a n tu z ilg a n ichki q av a t x alta y u z a s in i silliqlash u c h u n
x iz m a t qiladi. Ic h k i q av a t (sinovial) q a v a t b o bg ‘in ich ig a sh irag a 
o ‘x s h a b c h o ‘z ila d ig a n sargfish rangli tin iq s u y u q lik — sinovial 
su y u q lik n i c h iq a r a d i. Bu su y u q lik bo^gfin y u z a la rin i n a m l a b tu r a d i, 
b a ’zi s e r h a ra k a t b o lg ‘in la rd a esa b o bg ‘inn i sovitib, q i z is h d a n saqlab 
tu ra d i. B a ’zi b o ‘g fin la rd a b o lg ‘in xaltasi b o r g a n sari y u p q a la s h ib
b o rib , sinovial c h o ‘n t a k l a r ( b o ‘sh liq la r)n i hosil qiladi.
T o g ‘a y d a t o m ir la r h a m , n e r v la r h a m y o ‘q. U sinovial s u y u q - 
lik n in g d iffu z la n ish i y o ‘li b ila n o z iq la n a d i. Bo^gfin b o ‘sh lig bi s i n o ­
vial s u y u q lik b ila n t o ‘lib t u r a d i g a n k a p illa r b o ‘sh liq d ir . S inovia l 
s u y u q l i k l i m f a v a t o m i r l a r y o k i t o ‘q i m a s u y u q l i g i g a o ‘x s h a s h .
312

---

U b o lg ‘in la rd a h a r a k a tla r n i o s o n la s h tirib k a m a y tira d i, b ak te ritsid
xossalarga ega. S in o v ia l p a r d a n e rv va t o m ir la r g a b o y b o ‘ladi, shu 
n e rv va t o m i r l a r sin o v ial p a r d a b ila n b o ‘g ‘in b o ‘sh lig ‘i o ‘rtasid a 
m o d d a l a m i n g ja d a l a lm ash in ib turishini t a ’m in la b turadi. Suyaklarga 
birikib, b o ‘g ‘in l a r ishini y o ‘lga so la d ig a n v a q u v v a tla b tu r a d ig a n
b o y l a m l a r h a r a k a ti k a tta rol o ‘ynaydi.