Ички аудит хизматини ташкил этиш ва юритиш

2.2. Ichki auditda qo’llaniladigan auditorlik amallari hamda audit natijalarini 

rasmiylashtirish va taqdim etish tartibi 

Ichki  xo’jalik  nazoratini  xo’jalik  yurituvchi  sub’ekt  ma’muriyati, 

buxgalteriya,  yirik  xo’jalik  yurituvchi  sub’ektlarda  esa-  maxsus  tashkil  etilgan 

ichki  audit xizmatilari,  nazorat- taftish  bo’limi,  xarajatlarni  boshqarish  bo’limi  va 

boshqa bo’linmalar amalga oshiradi. 

Xo’jalik yurituvchi sub’ekt tarkibiy bo’linmalari (bo’limlar, xizmatlar, ishlab 

chiqarish  tsexlari,  uchastkalar,  brigadalar)  o’rtasidagi  munosabatlar  asosiga 

qurilgan,  ichki  nazorat  tizimini  rivojlantirish  nazorat  mazmunini,  uning  xo’jalik 

yurituvchi sub’ektni boshqarishdagi roli va ahamiyatini tub sifat jihatidan yangicha 

nazariy fikr yuritishni sezilarli darajada talab qiladi. 

Nazorat  turlari  tavsifining  bozor  iqtisodiyotida  shakllangan  holatini  ko’rib, 

ishonch  bilan  aytish  mumkinki,  nazorat  tizimi  nomidan  ish  yurituvchi  xo’jalik 

yurituvchi  sub’ektlar  uning  faoliyatini  taqdim  etayotganda  nazorat  tizimi  bog’liq 

bo’lmasligi  lozim,  nazorat  sub’ektlari  esa  o’z  nazorat  funktsiyalarini  belgilangan 

huquq,  majburiyatlar  va  javobgarliklar  chegarasida  amalga  oshirib,  ular  taqdim 

etayotgan  tizimning  mavjudligi  va  amal  qilish  maqsadlariga  erishishga  yordam 

ko’rsatishlari lozim. Nazorat sub’ektlari o’z mavjudlik va amal qilish maqsadlariga 

erishish  uchun  nazorat  funktsiyalarini  belgilangan  huquq,  majburiyatlar  va 

ma’suliyatlar chegarasida amalga oshirishi lozim, chunki nazoratning eng muhim 

va barqaror belgilari sifatida nazoratni amalga oshiruvchi organ ixtiyoriga bog’liq 

bo’lgan, maqsadli ustanovkalar va vazifalar doirasi xizmat qilishi mumkin. 

Bevosita  nazorat  mazmunini  o’rganish  bilan  uning  ta’sirchanligini 

muammosini  hal  etish  talab  etiladi.  Nazorat  ta’sirchanligi  uning  ish  sifati  bilan 

belgilanishi  lozim.  U  foyda  olishga,  raqobat  kurashida  muvaffaqiyatga,  mijozlar 

bazasi  va  sotiladigan  bozorini  kengaytirishga  xizmat  qilishi  lozim.  Nazorat  turli 

yo’qotilgan  zararlarni  aniqlash  va  qayd  etishga  emas,  balki  ulardan  ogoh  etishga 

yo’naltirilgan  bo’lishi  lozim.  Nazorat  vositasida,  xo’jalik  yurituvchi  sub’ekt 

moliya-xo’jalik  faoliyatini  batafsil  o’rganish  asosida  chiqarilayotgan  mahsulot  va 

---

 

28 

materiallarning  o’g’irlanishi  va  ishdan  chiqishini  oldini  olish  bo’yicha,  pul 

mablag’lari  va  moliyaviy  resurslarni  saqlab  qolish  bo’yicha  tadbirlar  ishlab 

chiqiladi.