Iborasi arabcha musiqa tovushlarining "o’rnashgan joiyi" ya’ni musiqa asboblaridagi "parda" degan ma’noda keladi

GLOSSARI
Maqom - iborasi arabcha musiqa tovushlarining “o’rnashgan joiyi” ya’ni musiqa asboblaridagi “parda” degan ma’noda keladi.

Maqom suzi turli ma’noda ishlatilgan. Abu Nasr Farobiy va Abu Ali Ibn Sinolarning boshlab butun Urta Osiyo Musiqa nazariyachilari “Maqom ” suzini anik bir lad manosidaishlatganlar. Maqom shark xalqlari o’rtasida kadim zamonlardan mavjud bulgan sozanda, xonandalar tomonidan yaratilgan va tobora tarakkiy topa boshlagan. Musiqa janridir.

Shoshmaqom - Buzruk, Rost, Navo, Dugox, Sechox, Irok Maqom laridan iborat xar bir Maqom ikki bulimdan cholgu va ashula bilimlaridan iborat bulib, ular sungi davrlarda “Mushkilot” “nasr” iboralari bilan xam atalgan. Xorazmda esa “Mansur” 1ki “CHetim yuli” va “Monzum” yoki “Antim yuli” deb xam xam atalgan. X,ar bir Maqom ning cholgu bulimida Tasnif, Tarje, Tardun, Muxammal, Sakr va boshka iboralar bilan nomlangan bir necha kisimlar bulib, ular kaysi Maqom tarkibida*. bulsalar shu Maqom nomi bilan kushilib “Tasniffi Buzruk” , “Tarjen Buzruk” , “Tarduni Sergox” , “Muxammasi Irok” , “Sakimi Navo” kabi deb ataladi. Tasnifni Ma’nosi -kayirma Tordun ma’nosi - fakat gardushi

Bozguy - kuyning takrorlanadigan kismi ref renni ifodalaydi. U xar bir xonadon da nba’zida bir necha xonadon kaytariladi. Xona va bozguylar kuyning tematik rivojida va shakllanishida muxum axamiyat uynaydi. Xonalar Muxammas va sakillardan boshka cholgu kisimlarida dastlab kichikrok bulib borgan sari kengaya boradi. Bozguylar esa birdek uzgarmay koladi. Muxammas va sakillarda esa xona va bozguylar xajmi barobar buladi.

Saraxbor - Bosh mavzuni bildiradi.

Talkin - Nasixat ma’nosida bulib, doyra usulini xam nomi.

Nasr - Kumak yoki zafar. Bu dastlab jangavorlik ruxidagi ashula yullaridan bulib, keyinchalik lirik she’rlar bilan aytilgan bulishi mumkin.

U for - Ma’lum kuyga variattsiya etish uslubi xakida doyra usuli nomi Tarona - Kichik shakldagi kuy, ashula ruboiylar bilan aytilgan ashula.

Namud - Tojikcha “ko’rinish , “o’xshash” lardan olingan muayyan kuy yoki ashulaning ma’lum parchasini boshka kuy yoki ashulalar tarkibida namoyon bulishi yoki ishlatilishidir. Namudlar kupincha makolda shubalarining boshlanish kismidagi kuy jumlalaridan olinadi va boshka shubalarining regislarida avj sifatida foydalaniladi.

Saraxbor - Forscha suz bulib, xabarlar ma’nosini bildiradi. Saraxbor Maqom larining Noer bulimidagi bosh mavzu yoki birinchi muboda keladigan ashula yuli.

Saraxbori Buzruk - reprizasi kiskartirilgan murakkab uch kismni A.V.A] formasidadir. Uning birinchi kismi “A” uz navbatida uch kismdan - Daromad 1-taktdan 49-taktdan 90- taktlargacha va Dunasr 90-taktdan 147-taktlardan iborat.

Daromad - cholgu yoki ashulaning yuoshlanish kismi. Daromad cholgu mukadtsimidan 1- taktdan 9- taktlar va saraxbor kuyi asosini tashkil etuvchi birinchi xat (xat — ikki misra yoki bir bayt she’r bilan ijro etiladigan melodik tuzilma)

Dunasr- Ashula boshlanish kismining yuqori registlarda ma’lum variantga takrorlanishiga aytiladi.

Avj - arabcha suz bulib chukki Musiqa bayoni va rivojida eng yuqori nukta. Arab fors Musiqa nazaryasi, xususan 12 Maqom sistemasidagi shubalardan biri.

O’rta avj - xar bir ashulaning uziga xos avji buladi. Yirik ashulalarda esa bir necha avjkelishi mumkin. Mana shulardan urta pardalarda bulgan dastlabki avjni aytiladi.

Katta avj - katta ashula va Maqom larda eng yuqorigi avj. Bir necha xil avjlar buladi. Bulardan eng yuqorigi tovushlarda keladigan asarning katta avji deb ataladi. Katta ashula yoki Maqom lardan asosiy shubalari ijro etilganda katta avj kismi ashulachi xofizlardan eng moxirlariga topshiriladi.

Ushshoq - XIII- XVII Asrlarda Ur ta Osiyo Ozorboyjon va Xuroson xalkdari urtasida keng tarkalgan 12 Maqom ning birinchisi.

Muxuyyar - (ixtiyorli) - Shoshmaqom dagi irok maqomining Nasr (ashula) bulimida keladigan ashula yullaridan.

Turk avj - SHoshMaqom ning ashula kismi shubalarida keladigan katta avj bulib, namud vazifamni bajaradi, lekin ma’lum bir shu’badan olinmaydi. Avji Turk deb xam ataladi.

Zebo pari - SHashmaqom ning ashula kismida keladigan katta avj bulib namud vazifasini bajaradi lekin ma’lum bir shurbodom olinmaydi. Avj Turk deb xam ataladi.