I. U. Raxmonov, K. M. Reymov, N. N. Niyozov

7.5-rasm. 0 ‘rta va yirik q u w a tli sanoat korxonalari yoki
energetika tizimi uchun ko‘p pog‘onali ENHATni tashkil etish
110

---

NAZORAT SAVOLLARI:
1. O ptik p o rt o rq ali h iso b la g ich lard a s o ‘rov o ‘tk azish
yordamida ENHATni tashkil etish nimadan iborat?
2. Optik port orqali hisoblagichlarda so ‘rov o ‘tkazilishi bilan 
ENHATni tashkil etish qanday masalalarni yechishga imkon 
beradi?
3. Interfeys o ‘zgartirgiehlari, multipleksor yoki modem orqali 
hisoblagichlarda so‘rov o ‘tkazilishi bilan ENHATni tashkil 
etish nimadan iborat?
4. K o ‘chm a k o m p y u terd an in terfey s o ‘z g a rtirg ic h la ri, 
m ultipleksor yoki modem orqali hisoblagichlarda so ‘rov 
o ‘tkazilishi bilan ENHATni tashkil etish qanday masalalarni 
yechishga imkon beradi?
5. M a’lumotlami yig‘ish va ishlov berish orqali hisoblagich­
larda avtomatik so‘rov o ‘tkazilishi bilan ENHATni tashkil 
etish nimadan iborat?
6. M a’lumotlarni y ig ‘ish va ishlov berish lokal markazi orqali 
hisoblagichlarda avtomatik so‘rov o ‘tkazilishi bilan ENHAT 
ni tashkil etish qanday masalalarni yechishga imkon beradi?
7. 0 ‘rta va yirik quvvatli sanoat korxonalari yoki energetika 
tizimi uchun k o ‘p pog‘onali ENHATni tashkil etishning 
afzalliklari nimalardan iborat?
8. 0 ‘rta va yirik quvvatli sanoat korxonalari yoki energetika 
tizimi uchun ko‘p pog‘onali ENHATni tashkil etish qanday 
masalalarni yechishga imkon beradi?
I l l

---

8 - BOB. ENERG IYA R E SU R SL A R IN I IST E ’MOL
Q IL ISH N I H ISO B G A O LISH VA RO STLA SH
8.1. Elektr energiyani hisobga olish tizimi
8.1.1. K o‘p funksiyali hisoblagichlar
K o ‘p funksiyali «E nergiya 9» turidagi elektr energiyasi 
hisoblagichi bu turkumdagi hisobga olish asboblarining yetakchisi 
hisoblanadi. Bu asboblar ishlab chiqarish va energiya ta’minoti 
korxonalarida q o ‘llanilishi uchun ularning spetsifikasi ham da 
bu sohalarda elektr energiyasini hisoblash talablarini e ’tiborga 
olib maxsus ishlab chiqilgan. Bu turkumdagi hisoblagichlar 0,2S 
gacha aniqlik sinfiga ega. Tok bo‘yicha yoki tok va kuchlanish 
bo‘yicha to ‘g ‘ridan-to‘g ‘ri va transformator orqali ulanishi mumkin. 
0 ‘zgaruvchan tokdagi uch sim li yoki to ‘rt simli tarm oqlarda 
qo‘llaniladi. Barcha hisoblagichlar infraqizil port va RS485 porti 
bilan jihozlangan. Hisoblagich xotirasida aktiv va reaktiv energiya 
uchun fazalar bo‘yicha yuklama grafigi saqlanadi, fazalar bo‘yicha 
tok grafigi olib boriladi. Grafiklardan har birining saqlanish muddati 
bir yildan iborat. H isoblagichlar kuchlanish, tok, quvvat, coscp, 
tarmoq chastotasining joriy qiymatlari monitoringini olib borishga 
imkon beradi; energiya grafigini, yarim soat m aksim um larini 
saqlaydi. Shu bilan birga tarif zonalarini hisobga olish dasturlanadi. 
Yuklama yordam ida boshqariladigan m odifikatsiya yuklam ani 
ulash/uzish uchun tashqi kontaktorni boshqarishga va ta ’minot 
kuchlanishi boMmaganida k o ‘rsatkichlarni olishga imkon beradi. 
Bu hisoblagichlar asosida ENHATning tijorat va texnik hisoblari 
to ‘g ‘risida batafsil va aniq m a’lumot olish imkonini beradi.