I. U. Raxmonov, K. M. Reymov, N. N. Niyozov

6.6 — rasm. Texnik hisobga olish tizimida elektr energiya
iste’molini hisobga olish: TP - transformator podstansiyasi;
Wh - elektr energiya hisoblagichlari.
Odatda, sexlar va texnologik uskunalar b o ‘yicha elektr energiya 
iste ’m olini hisobga olishni ajratishni am alga oshirish uchun 
q o ‘shimcha hisoblagiehlar o ‘rnatilishi, qayta ulanishlarni amalga 
oshirish va podstansiyalami tartiblashtirish zarur.
B ozor m unosabatlarining rivojlanishi, korxonalarni qayta 
m odem izatsiya qilish, ularning alohida b o ‘linmalarini texnologik 
jarayonlarga bog‘liq ravishda ajratish va tijorat tomonidan mustaqil, 
lekin ishlab chiqarishni energiya ta’minoti umumiy sxemasi orqali
94

---

bogMangan - tijorat va texnik asosida hisobga olish subabonentlari 
bir tizim doirasida birlashadi. Mos ravishda tijorat va texnik hisobga 
olish tizim i ENHATlari alohida ham da yagona tizim sifatida 
ishlatilishi mumkin.
Ikki turdagi tijorat va texnik hisobga olish tizimi o ‘ziga xos 
xususiyatlarga ega. Tijorat asosida hisobga olish tizimi konservativ 
(nnitaasib) tizim bo‘lib, u o ‘rnatilgan energiya ta ’minoti sxemasiga 
cga. Bu tizim uchun yuqori aniqlikdagi hisoblash asboblari 
o ‘rnatilishini talab qiladigan uncha katta boTm agan iste’mol 
nuqtalarining bo'iishi xarakterli, past va o‘rta pog‘ona ENHATlari 
vositalarining o ‘zi esa 0 ‘z Standart agentligining oTchash vositalari 
reestridan tanlanishi kerak. Bundan tashqari, tijorat asosida hisobga 
olish tizimlari m ajburiy tartibda m uhrlanadi, bu korxona xodimi 
tomonidan nazarda tutilmagan operativ o ‘zgartirishlarning kiritilishi 
m um kinligini cheklaydi. Texnik hisobga olish tizim i aksincha, 
ishlab chiqarishga o ‘zgarayotgan talablarni aks ettirish bilan 
dinamik va doimo rivojlanm oqda. Texnik hisob asosida nazorat 
qilish tizimi 0 ‘z Standart o ‘lchash vositalari reestriga kiritilmagan 
asbobiardan foydalanishga ruxsat etadi, lekin bunda tijorat va 
texnik hisobga olish tizimlaridan energiya resurslaridan foydalanish 
b o ‘yicha m a’lum otlar nobalansi sabablarini aniqlashtirilishiga 
bogTiq muammolar vujudga kelishi mumkin. Energiya ta ’minoti 
tashkilotlari hisoblagichlarida m uhrlashning boTm asligi korxona 
bosh energetigi xizm atiga energiya resurslarini texnik nazorat 
qilish va korxona energiya ta ’minoti sxem asiga kiritilgan joriy 
o ‘zgartirishlar, hisoblagichlari k o ‘rsatkichlariga o ‘zgartirishlarni 
kiritish im koniyatini beradi. T ijorat va tex n ik hisobga olish 
tizimlarining bu kabi o ‘ziga xos xususiyatlarini hisobga olib, sanoat 
korxonalarida ENHATni qurish va uni ishlatish bilan iqtisodiy sarf- 
xarajatlar narxini optimallashtirish lozim.
95

---