9. Hol ergashgan gaplar- Adverbal clauses.
Hol ergashgan gaplar o`z mazmuniga ko`ra quyidagi turlarga bo`linadi:
o`rin –holli ergashgangaplar ;( a. c. of place)
vaqt holi ergashgan gaplar; ( a.c. of time)
holat va qiyoslash holi ergashgan gaplar (a. c. of manner and comparision).
Sabab holi ergashgan gaplar(a . c. of cause)
Maqsad holi ergashgan gaplar(a. c. of purpose)
Natija holi ergashgan gaplar (a . c. of result)
Shart holi ergashgan gaplar ( a. c. of condition)
Kelishim holi ergashgan gaplar ( a. c. of concession)
Hol ergashgan gaplar bosh gap tarkibiga kiruvchi fe`l , sifat yoki ravishga tegishli bo`lgan bosh gapga turli tobe bog`lovchilar, bog`lovchi so`zlar yordamida birikadi.
Hol ergashgan gaplar qo`shma gapdagi bosh gapdan yoki oldin yoki keyin kelishi mumkin . Agar bosh gapdan oldin kelsa, bosh gapdan vergul yordamida ajratiladi. Masalan: When an object decreases its speed, the accelaration is called negative. Jism tezligi kamaysa tezlanish salbiy bo`ladi.
10. O`rin holi ergashgan gaplar- Adverbal clauses of places.
O`rin holi ergashgan gaplar where?(qaerga?,qaerda?), from where? (qaerdan?) savollariga javob beradi va bosh gapga bog`lovchi so`zlar where?, yoki Wherever? Lar orqali bog`lanadi. Ingliz tilidan tarjima qilganda ko`pincha where bog`lovchi so`zi- “ osha erga, o`sha erda” deb, wherever esa- hamma erda , har bir erda kabi umumlashtiruvchi ma`nolar beradi. Masalan: ….. I am quite comfortable where I am.1 Qaerda bo`lmay men o`sha erda o`zimni ancha qulay sezaman.
Fream toops shalll be installed wherever steam may collect. Havo o`tkazuvchi idishlar bug` to`planadigan hamma yerda o`rnatilmog`i lozim.
11. Vaqt – holli ergashgan gaplar – Adverbial Clauses of time.
Vaqt – holli ergashgan gaplar bosh gapdagi ifodalangan harakatning vaqtini ko`rsatib, when? (qachon?) how long? (qay vaqt ichida?) since when? (qachondan beri?) till what time yoki till when? (qaqchongacha?) kabi so`roqlarga javob beradi. Vaqt – holli ergashgan gaplar bosh gapga quyidagi bog`lovchi va bog`lovchi so`zlar yordamida qo`shiladi: when, wherever, as, while, before, after, till, ventill, al long as, as soon as, since, by the time (that) va directly.
Masalan: your room will be ready when you come back.1 Qaytib kelishingizga sizning xonaingiz tayyor bo`ladi.
A liquid does not become hotter as it continues to boil. Qancha qaynatishga qarab, suyuqlik qaynoq bo`lib qolmaydi.
The pieces of metal should be kept close while the welding is carried out. Payvandlash chog`ida metal bo`laklari bir – biriga qattiq qisilib turishi kerak. Yoki yana bir misol:….. We must strike while the iron is hot. Dazmolni qizib turgan vaqtida bosishimiz kerak.
Vaqt – holli ergashgan gaplar when, whenever, till, untill, as soon as, ofter, before, directly, by the time, as long as, whill kabi bog`lovchilar bilan boshlangan bo`lsa, bu hollarda fe`l kelasi zamon shakllida qo`llanilmaydi. Bunday vaqt – holli ergashgan gaplarda kelasi zamonni ifodalash uchun Future Indefinite o`rnida Present Indefinite, Furute Perfect o`rnida, Present Perfect, Future Continuous o`rnida Present Continuous va nihoyat Future in the Past o`rnida o`tgan zamon shakllari qo`llaniladi. Masalan: As soon as the action of the applied focces is discontinued, the rubber will assume its original form. Kuch ishlatish to`xtatilgan zahotiyoq rezina o`zining dastlabki shakliga qaytadi. A friednd of mine …. Will help you when you reach the city. 2 siz shaharga yetib olganingiz zahotiyoq mening do`stim sizga yordam beradi. They move away on to the grass and stand waiting until it has gone. Ular yo`ldan chetga, o`t ustigao`tadilar va uning (yuk mashinasining) o`tib ketishini kutib turadilar. 3 Agar bosh gapdagi fe`l ifodalangan ish harakat ergashgan gapda ifodalangan ish harakatdan o`tgan zamonda oldinroq bajarilganini ta`kidlamoqchi bo`lsa, u holda vaqt – holli ergashgan gaplardagi after yoki when bilan boshlanuvchi kesim- fe`l Past Perfect shakllida qo`llaniladi.
Masalan: After mrs Hall had left the room, the young man stood up and come closer to Jane. Hall xonim xonani tark etgan zahotiyoq yosh yigit o`rnidan turdi va Jeynga yaqinroq keldi. Agar voqea hodisalarning bosh gapda ham, ergash gapda ham shunchaki ketma – ketligi ifodalansa, Past Indefinite ishlatiladi.
Masalan: After he retired to his study, she knocked softly on the door and opened it.1 U o`zining ish xonasiga ketgan zahotiyoq qiz eshikni taqillatdi va uni ochdi.
Agar bosh gapdagi ish harakat ergashgan gapdagi ish – harakatdan oldinroq bajarilganliginini ta`kidlash lozim bo`lsa, before bog`lovchisi bilan boshlangan vaqt – holli ergashgan gapning kesim – fe`li Past Indefinite, bosh gapdagi kesim – Fe`l esa Past Perfect shaklida qo`llaniladi.
Masalan: He had mademany experiments before he published the results of his work. Ishlarining natijalarini nashr ettirishdan oldin u juda ko`p tajribalar o`tkazdi.
Agar harakatlarning shunchaki ketma – ketligi ifodalangan bo`lsa, u holda bosh gapda ham, ergashgan gapda ham Past Indefinite shklidagi kesim – fe`l ishlatiladi.
Masalan: Michael hurried after him, but Baird was gone before he reached the club. Maykl uning ketidan shoshildi, ammo klubga yetib olishdan oldinroq Bredni ko`zdan qochirdi.
Do'stlaringiz bilan baham: |