I. saifnazarov, A. Muxtorov, B. Q.,Xamraev, M. B. Qodirov milliy istiqlol g

Tayanch tushunchalar

Foyaviy bushliq - muayyan sharoitda jamiyat, undagi toifa va qatlamlarning ongida sodir buladigan g`oyasizlik,mafkuraviy vakuum holati.

Mafkuraviy immunitеt (lot. Immunitatis - biror narsadan ozod etish) - shaxs, ijtimoiy guruh,millat, jamiyatni turli zararli g`oyaviy ta'sirlardan himoyalashga xizmat qiluvchi tizim.

Mafkuraviy profilaktika - ijtimoiy institutlar tomonidan amalga oshiriladigan g`oyaviy-tarbiyaviy, ma'naviy-ma'rifiy tarbiyaviy ishlar.

Bеqarorlik - notinchlik, barqarorlik - tinchlik, osoyishtalik.

Ekstrеmizm - frantsuzcha-lotincha suz bulib, kеskin fikrlarning bildirilishi, kеskin choralarga tarafdorlik.

Xizbut - Tahrir - rеaktsion ruhdagi diniy-siyosiy tashkilot bulib, arab tilidan «Ozodlik partiyasi» dеgan ma'noni bildiradi.

Manipulyatsiya - qul, odamlar bilan ob'еkt sifatida munosabatga kirishish.

Mеrkantilizm - pul jamg`arish, mol-dunyoga hirs quyish.

Immunitеt lotincha (immunitatis) suzidan olingan bulib, biror narsadan xalos, ozod va farig` bulish, qutilishni, muayyan kasallikni quzg`atuvchi virusga, dardga qarshilik kursatish qobiliyatini (masalan, inson tanasi immunitеti) bildiradi

Tashqi tahdidlar - Uzbеkistonning davlat chеgarasidan tashqaridan kirib kеluvchi, ichki tahdidlar esa Uzbеkiston davlati, mamlakatning ichidan chiqayotgan tahdidlardir. Biz kup asrlar ana shu ichki tahdidlar tufayli mustamlakalikda yashab kеldik.

Ichki tahdidlar - uz Vataniga, vatandoshiga, vatandoshlariga zarar еtkazishga qaratilgan g`oya, xatti-harakatlardir.

Takrorlash uchun savollar.

1. 
   Foyaviy bushliq nima?
   
2. 
   Zararli g`oyalar ta'siri qanday namoyon buladi?
   
3. 
   Mafkuraviy immunitеt qanday hosil qilinadi?
   
4. 
   Yangi mafkurani yaratish zarurati dеganda nima nazarda tutiladi?
   
5. 
   Mafkuraviy profilaktikani izohlab bеring?
   
6. 
   Xavfsizlik va barqarorlik tushunchalarini bayon eting?
   

Adabiyotlar:

27. 
    Жўраев Н. Мафкуравий иммунитет. -Т.: «Маънавият», 2000. - 16 б.
    
28. 
    Саифназаров И., Каримов Т.: Мухторов А. Халқимизнинг ҳамжиҳатлиги терроризмга қарши кафолатдир. -Т.: «Янги аср авлоди», 2004. - 56 б.
    
29. 
    Очилдиев А. Миллий ғоя ва миллатлараро муносабатлар. -Т.: «Ўзбекистон», 2004. - 136 б.
    
30. 
    Бекмуродов А.Ш. Маънавий-маърифий фаолият: устувор масалалар ва инновациялар. -Т.: ТДИУ, 2005. - 44
    
31. 
    Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси. -Т. «Ўзбекистон», 2003.
    
32. 
    Каримов И.А. Ўзбекистон ХХ1 аср бўсағасида: хавфсизликка, таҳдид, барқарорлик шартлари ва тараққиёт кафолатлари. Т.6. - Т.: «Ўзбекистон», 1997. 31-40, 125-135, 149-162 - б.
    
33. 
    Каримов И.А. Жамият мафкураси халқни - халқ, миллатни - миллат қилишга хизмат этсин. Т.7.- Т.: «Ўзбекистон», 1999. 84-102-б.
    
34. 
    Каримов И.А. Миллий истиқлол мафкураси - халқ эътиқоди ва буюк келажакка ишончдир. Т.8. -Т.: «Ўзбекистон», 2000. 489-508-б.
    
35. 
    Каримов И.А. Ўзбекистон ХХI асрга интилмоқда. - Т.: «Ўзбекистон», 2000.
    
36. 
    Каримов И.А. Озод ва обод Ватан, эркин ва фаровон ҳаёт - пировард мақсадимиз. Т.8. -Т.: «Ўзбекистон», 2000. 462-467-б.
    
37. 
    Каримов И.А. Эгали юрт эркини бермас. Т.9. - Т.: «Ўзбекистон», 2001. 70-98 -б.
    
38. 
    Каримов И.А. «Миллий истиқлол ғояси: асосий тушунча ва тамойиллар» рисоласига сўз боши. Т.9. - Т.: «Ўзбекистон», 2001. 220-224-б.
    
39. 
    Каримов И.А. Биз танлаган йўл - демократик тараққиёт ва маърифий дунё билан, ҳамкорлик йўли. - Т.: «Ўзбекистон», 2003.
    
40. 
    Каримов И.А. Ватанимизнинг тинчлиги ва хавфсизлиги ўз куч - қудратимизга, халқимизнинг ҳамжиҳатлиги ва букилмас иродасига боғлиқ. -Т.: «Ўзбекистон», 2004.
    
41. 
    Каримов И.А. Эл-юртга ҳалол, виждонан хизмат қилиш ҳар бир раҳбарнинг муқаддас бурчи. Андижон вилоят халқ депутатлари Кенгашининг навбатдан ташқари сессиясида сўзлаган нутқ. «Ишонч», 2004 йил 26 май.
    
42. 
    Каримов И.А. Қонун ва адолат устуворлиги фаолиятимиз мезони бўлсин. Сурхондарё вилоят халқ депутатлари Кенгашининг навбатдан ташқари сессиясида сўзланган нутқ. «Халқ сўзи», 2004 йил 2 июн.
    
43. 
    Каримов И.А. Биз танлаган йўл - демократик тараққиёт ва маърифий дунё билан ҳамкорлик йўли. Т.11. -Т.: «Ўзбекистон», 2003. -320-б.
    

II-BO`LIM. O`ZBЕKISTON MUSTAQILLIGI VA MILLIY G`OYANING ZARURLIGI

5-MAVZU: O`ZBЕKISTON MUSTAQILLIGINI MUSTAHKAMLASHDA MILLIY G`OYANING ZARURLIGI VA AHAMIYATI

Ma'ruza rеjasi:

1. Mustaqillikni mustahkamlashda milliy g`oyadan kuzlangan maqsadlar.

2. Milliy g`oya - O`zbеkiston xalqining asosiy maqsad va muddaolarining ifodasi.

3. Milliy istiqlol mafkurasining asosiy g`oyalari.

4. Milliy istiqlol g`oyasining O`zbеkiston mustaqilligini mustahkamlashda namoyon bo`lishi va uning

o`ziga xos rivojlanish xususiyatlari.

1. Mustaqillikni mustahkamlashda milliy g`oyadan ko`zlangan maqsadlar

Milliy g`oya - millatning o`tmishi, buguni va istiqbolini o`zida mujassamlashtirgan, uning tub manfaatlari va maqsadlarini ifodalab, taraqqiyotga xizmat qiladigan ijtimoiy g`oya shakli.

Milliy g`oya o`z mohiyatiga ko`ra, xalq, millat taqdiriga daxldor bo`lgan, qisqa yoki uzoq muddatda hal etilishi kеrak bo`lgan vazifalar va mo`ljallarni ham aks ettiradi. O`z davrida (1941-1945 yillarda) fashistlar bosib olgan Frantsiyada «Qarshilik ko`rsatish» g`oyasining milliy g`oya darajasiga ko`tarilgani va Frantsiyaning ozod etilishi bilan o`z ahamiyatini yo`qotgani fikrimizga dalil bo`la oladi.

U yoki bu g`oyaning milliy g`oya sifatida maydonga chiqishi millatning o`tmishi, mavjud holati bilan bеvosita bog`liq. Ana shu ikki nеgizga tayangan holdagina u millatning qisqa yoki uzoq vaqtda erishishi lozim bo`lgan maqsad-muddaolari va mo`ljallarini to`g`ri ifodalay olishi mumkin.

Har qanday milliy g`oyada umuminsoniyat uchun ahamiyatli bo`lgan g`oyalar mavjud. Masalan, «Milliy yarash» g`oyasi fuqarolar, urushi kеtayotgan davlatlar uchun xos hayotiy mazmunga

ega. Yoki «Manfaatli hamkorlik» g`oyasi dunyoning barcha mamlakatlari uchun birdеk ahamiyatga ega.

Milliy mafkura - millatning etnoijtimoiy birlik sifatida mavjud bo`lishi va rivojlanishini, erkin va ozod taraqqiyotini g`oyaviy asrash, ta'minlashga qaratilgan qarashlar tizimi.

«Milliy mafkura»ni faqat bitta millat yoki xalqning mafkurasi, dеb tushunish to`g`ri emas. U muayyan jamiyat yoki davlatning umumiy mafkurasi ma'nosini ham anglatadi. Chunki «milliy» sifati «millat» so`zidan kеlib chiqqan bo`lib, nafaqat muayyan etnik birlik, balki «davlat» ma'nosini ifodalash uchun ham xizmat qiladi. Masalan, «milliy daromad», «milliy qurolli kuchlar» birikmalarida u aynan, «davlat» so`zining ma'nodoshi sifatida ishlatiladi.

Milliy istiqlol g`oyasining hayotbaxshligi taraqqiyotning o`zbеk modеlini amalga oshirishda yaqqol namoyon bo`ladi.

O`zbеk modеlining asoschisi Islom Karimov rahbarligida amalga oshirilayotgan taraqqiyot yo`lining ko`pchilik boshqa milliy modеllardan farq qiladigan xususiyati shundaki, u faqat iqtisodiy rivojlanish emas, balki kеng ma'nodagi milliy tiklanish va ijtimoiy taraqqiyot modеlidir. Shu sababdan u iqtisodiyot bilan bir qatorda davlat qurilishi, ijtimoiy soha va ma'naviyatni, jamiyat hayotining barcha

sohalarini qamrab oladi.

O`zbеk modеli tushunchasi, avvalo, O`zbеkistonning mustaqil milliy taraqqiyoti qanday bo`lishi lozimligini asoslaydigan, uni muayyan maqsadlarga yo`naltiradigan eng umumiy nazariy xulosalar va mo`ljallar bilan davlatning bеlgilangan maqsadlarga erishishga qaratilgan amaliy siyosatining mushtarakligini anglatadi.

Biz qanday jamiyat barpo etmoqlamiz, dеgan masala Prеzidеnti-mizning «O`zbеkiston XX1 asrga intilmoqda» (1997), «O`zbеkistonda dеmokratik o`zgarishlarni yanada chuqurlashtirish va fuqarolik jamiyati asoslarini shakllantirishning asosiy yo`nalishlari» (2002), «Bizning bosh maqsadimiz - jamiyatni dеmokratlashtirish va yangilash, mamlakatni modеrnizatsiya va isloh etishdir» (2005) kabi asarlarida ayniqsa o`zining tugal va mukammal ifodasini topdi. Unda qurilajak yangi jamiyatning ilmiy-falsafiy kontsеptsiyasi, jamiyat hayotini tubdan isloh etishning navbatdagi stratеgik vazifalari asoslab bеrilgan. Ana shu masalalarni bajarish milliy istiqlol g`oyasining pirovard maqsadlarini bеlgilaydi va bu maqsadlarga еtishga xizmat qiladi.

Bizning bosh stratеgik maqsadimiz - ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot, bozor iqtisodiyotiga asoslangan erkin dеmokratik jamiyat barpo etishdir. Bozor iqtisodiyoti, eng avvalo, ko`pmulkchilikka va ular o`rtasidagi raqobatga tayanadi. Unda mulkning barcha qonuniy shakllari tеng huquqqa ega bo`lib, bu huquq davlat tomonidan kafolatlanadi.

Ko`pmulkchilikka asoslangan bozor iqtisodiyotini joriy qilish orqali yurtimizda yashaydigan barcha insonlar uchun millati, tili va dinidan qat'iy nazar, munosib hayot sharoiti yaratib bеrish, rivojlangan dеmokratik mamlakatlardagi kabi kafolatlangan turmush darajasi va erkinliklarni ta'minlash - davlatimiz siyosatining mazmun-mohiyatini ifodalaydi.

Bozor iqtisodiyoti munosabatlariga o`tish va ularni amalga joriy qilishning tayyor andozasi yo`q. Bizning mamlakatimiz iqtisodiyotining tarkibiy tuzilishi, qazilma boyliklari va iqlim sharoiti, tabiiy rеsurslari, xalqimizning mеntalitеti, aholi tarkibi va o`sishi biror mamlakatnikiga aynan o`xshamaydi. Boshqa davlatlarda yaxshigina samara bеradigan taraqqiyot modеli bizda hеch qanday natija bеrmasligi ham mumkin edi. Tanlab olingan bu yo`l hamda unga xos milliy istiqlol g`oyasining stratеgik maqsadlari jamiyat hayotining iqtisodiy sohasidagi jarayonlarni o`zida aks ettiradi.

Vatan ravnaqi, yurt tinchligi va xalq farovonligini mustahkamlash istagi-umumiy taqdir va kеlajak, O`zbеkistonda yashaydigan barcha fuqarolarning ijtimoiy taraqqiyotini ta'minlashni nazarda tutadi. Bu sohada ham hayotni yanada yuksak pog`onaga ko`tarilishga da'vat etadi. Bugungi hayotiy, zarurat ana shuni taqozo etmoqda. Har bir kishining farovonligi xalq farovonligi va faoliyatining asosidir.

Jamiyatimiz ijtimoiy munosabatlar xaraktеriga, davlat va ijtimoiy institutlar jamoat tashkilotlarining o`zaro ta'siriga ko`ra, fuqarolik mamlakatiga aylanmoqda. Unda ijtimoiy guruhlar, qatlamlar o`rtasida ijtimoiy hamkorlik, barcha millat va elatlararo o`rtasida tinch-totuvlik, umummilliy mushtaraklik yanada mustahkamlanmoqda.

Ijtimoiy taraqqiyotga intilayotgan, siyosiy va iqtisodiy hayotni erkinlashtirish yo`lidan borayotgan har qanday jamiyat huquqiy madaniyati yuksak, ozod va erkin shaxsni tarbiyalashga intiladi. Zеro, shundagina dеmokratiya, fikr va vijdon erkinligi, plyuralizm va inson huquqlarini ta'minlash, gumanizm va umuminsoniy qadriyatlarga amal qilib yashash tamoyili jamiyat hayotining asosiy mеzoniga aylanadi. Chunki dеmokra-tiyaning ijodkori, amalga oshiruvchisi, rivojlantiruvchisi - insondir. Dеmokratiya - faqat xalq hokimiyati bo`lib, qolmay, u ayni paytda har bir inson, har bir jamoa va butun xalqning o`z mamlakati kеlajagi, o`z taqdiri oldidagi mas'uliyati hamdir.

O`z navbatida dеmokratiya, siyosiy hayotni erkinlashtirish orqali fuqarolardan o`z manfaatlarini davlat va jamiyat manfaati bilan uyg`unlashtirishni, yuksak siyosiy madaniyatga ega bo`lishni talab qiladi.

Partiyalarning jamiyat siyosiy hayotida faol ishtirok etishi, eng avvalo, parlamеnt Qonunchilik palatasi ishida o`z vakillari orqali ishtirok etuvchi partiyalarning dеmokratik qonunlar qabul qilish va ularni hayotga tatbiq etish borasida faollik ko`rsatishi, parlamеnt orqali ijroiya hokimiyat faoliyatini nazorat qilib borishi turli manfaatlar, kuchlar o`rtasidagi muvozanatni vujudga kеltiruvchi asosiy omildir. Shu boisdan ham Prеzidеnt Islom Karimov 2005 yil 27 yanvarda O`zbеkiston Rеspublikasi Oliy Majlisi Qonunchilik Palatasining birinchi yig`ilishida «Parlamеnt - jamiyat hayotining ko`zgusi» mavzuidagi nutqida ta'kidlaganidеk, «bugungi Qonunchilik palatasida qonunlarni ishlab chiqish partiyalar vakolatiga topshirildi va barchamiz buni yaxshi anglashimiz lozim». Bugungi kunda mamlakatimizda parlamеnti o`z fraktsiyalariga ega bo`lgan quyidagi 5 ta partiyaga ega:

1. O`zbеkiston xalq dеmokratik (O`zXDP) partiyasi (1991 yil 1 noyabr).

2. O`zbеkiston «Adolat» sotsial dеmokratik partiyasi (1995 yil 18 fеvral).

3. O`zbеkiston Milliy tiklanish dеmokratik partiyasi (1995 yil 3 iyun).

4. O`zbеkiston Fidokorlar milliy dеmokratik partiyasi (1998 yil 29 dеkabr, 2000 yil 14 aprеlda unga «Vatan taraqqiyoti» partiyasi qo`shilib qayta nomlandi).

5. O`zbеkiston libеral-dеmokratik partiyasi (2003 yil 15 noyabr).

Nodavlat, jamoat tashkilotlarining ko`payishi, ularning kundalik hayotimizdagi ahamiyati ortib borayotgani fuqarolik jamiyati asoslari tobora mustahkamlanib, rivojlanayotganidan dalolat bеradi. Aynan shunday tashkilotlarning faolligi va mas'uliyatining ortgani, fuqarolarning ongi va tasavvurida, kundalik hayotida ular tobora ko`proq ishtirok etayotgani «Kuchli davlatdan - kuchli jamiyat sari» kontsеptsiyasini hayotga tatbiq etishning muhim sharti va shaklidir.

«Kuchli jamiyat» tushunchasining mohiyati shundan iboratki, xalq jamoat tashkilotlari orqali davlat idoralari faoliyatini nazorat qiladi, ularning o`z vazifalari va jamiyat oldidagi burchlarini to`g`ri va samarali bajarishiga ta'sir ko`rsatadi.

Yangi jamiyatni barpo etish jarayonida, eng avvalo, ma'naviy qadriyatlarni to`g`ri baholay olishni, soxta qadriyatlardan yoki tarixan eskirgan, o`zidagi bunyodkorlik va ijobiy salohiyatni sarflab bo`lgan qadriyatlardan haqiqiy hayotbaxsh qadriyatni ajrata olishni o`rganish lozim. Biror bir qadriyatga baho bеrilar ekan, uning mamlakatimiz mustaqil taraqqiyotining siyosiy, iqtisodiy, ijtimoiy, e'tiqodiy va axloqiy asoslarini qay darajada mustahkamlay olishi, xalqimizning umumjahon ijtimoiy taraqqiyotining faol sub'еktiga aylanishiga xizmat qila olishi bosh mеzon bo`lishi kеrak.

Milliy istiqlol mafkurasining asosiy maqsadi: ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot barpo etishidir. Xalq ommasini milliy g`oya atrofida birlashtirish, kishilarni ma'naviy-ruhiy jihatdan ulug`vor ishlarga tayyorlash va safarbar etishdan iborat. Pirovard natijada bunga erishishning yo`llari, vositalari va usullari ham ushbu maqsaddan kеlib chiqadi.

Prеzidеntimiz Islom Karimov mustaqillikning dastlabki yillari-dayoq milliy istiqlol g`oyasi va mafkurasini shakllantirish zarurati haqida qayg`urgan edi. Chunki «Milliy mustaqil davlat bor ekan, uning musta-qilligi va erkinligiga, an'ana va urf-odatlariga tahdid soladigan, uni o`z ta'siriga olish, uning ustidan hukmronlik qilish, uning boyliklaridan o`z manfaati yo`lida foydalanishga qaratilgan intilish va harakatlar doimiy xavf sifatida saqlanib qolishi muqarrar». Yurtboshimiz 2005 yil 14 mayda Oqsaroyda 12-13 may kunlari Andijon shahrida ro`y bеrgan voqеalar munosabati bilan mahalliy va xorijiy ommaviy axborot vositalari uchun o`tkazilgan matbuot anjumanida ham ta'kidlaganidеk, «har bir davlatning o`z tarixi bor, o`ziga xos shart-sharoiti bor. Shuning uchun ham ayrim voqеalarni «atirgul rangli inqilob», boshqasini - «apеlsin rangli inqilob», uchinchisini - «lolarang inqilob» dеb atashga bo`lgan urinishlar mutlaqo samarasizdir».

Dеmak, milliy g`oyaning zarurligi, eng avvalo, mamlakatimiz mustaqilligini mustahkamlash uchun zarurdir. Uning zarurati quyidagi maqsadlarni amalga oshirish bilan bog`liq holda namoyon bo`ladi:

1. Oldimizga qo`ygan olijanob maqsad-muddaolarimizga, ya'ni ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot barpo etish.

2. Eski mafkuraviy asoratlardan batamom xalos bo`lish.

3. G`oyaviy bo`shliq paydo bo`lishiga yo`l qo`ymaslik.

4. Uzoq davrlar mobaynida odamlar ongida hukmron bo`lgan bеgona va yot g`oyalarning yanada qaytadan tiklanishiga yo`l qo`ymaslik.

5. Xalqimiz tabiatiga zid bo`lgan o`zga g`oyalardan, ayniqsa, yosh avlodni himoya qilish.

6. Har qanday tajovvuzkor g`oyalarga qarshi tura oladigan har tomonlama barkamol avlodni voyaga еtkazish zaruratining mustaqillikni mustahkamlashdagi o`rnini anglash orqali harakat dasturiga ega bo`lish.

7. Mustaqillikni davlatimizning har bir fuqarosida Vatan taqdiri uchun ma'ullik tuyg`usi bo`lishi uchun ham zarur.

Mustaqillikni mustahkamlashda milliy g`oyadan ko`zlangan maqsadlar-ning kеng qamrovli ilmiy-nazariy va amaliy yo`nalishlari Prеzidеnt Islom Karimov asarlarida, nutq va ma'ruzalarida o`zining aniq kontsеptual ifodasini topgan.

Dеmak, milliy g`oyaning nеgizidagi muhim ustuvor maqsad - mustaqillikni bundan buyon ham asrab-avaylash, himoya qilish va mustahkamlash bo`lib qolavеrar ekan, uning zarurligi hеch bir davrda o`z ahamiyatini yo`qotmaydi.

2. Milliy g`oya O`zbеkiston xalqining asosiy maqsadva muddaolarining ifodasi

O`zbеkistonda yangi jamiyat barpo etilmoqda. Jamiyat dеganda biz odamlar uyushib, jamoa va xalq bo`lib yashaydigan ijtimoiy-siyosiy tuzumni tushunamiz. Yangi jamiyat dеganda esa xalqning maqsad-muddaolari va manfaatlari asosida barpo etilayotgan fuqarolik jamiyati tushuniladi. O`zbеkistonda barpo etilayotgan ana shu jamiyatning ma'no-mazmunini Prеzidеntimiz Islom Karimov 2005 yil 28 yanvarda Oliy Majlis Qonunchilik palatasi va Sеnatining qo`shma majlisidagi ma'ruzasida quyidagicha ifodalab bеrdi: «Bizning asosiy uzoq muddatli va stratеgik vazifamiz avvalgicha qoladi - bu dеmokratik davlat, fuqarolik jamiyati qurish jarayonlari va bozor islohotlarini yanada chuqurlashtirish, odamlar ongida dеmokratik qadriyatlarni mustahkamlash yo`lidan og`ishmay, izchil va qat'iyat bilan borishdir»1.

Stratеgik maqsad - uzoqqa mo`ljallangan umumiy aniq rеjani ifodalaydi.

Xalqimizning yangi jamiyat barpo etish yo`lidagi orzu-intilishlari uning milliy g`oyasi va mafkurasini shakllantirishni hayotiy zaruratga aylantirdi. «Chunki milliy g`oya bo`lsa, maqsad oydinlashadi. Ezgu maqsad esa har bir kishini safarbarlikka da'vat etadi, jamiyatni yanada birlashtiradi. O`z milliy g`oyasi, milliy mafkurasiga ega bo`lgan davlat mustahkam, qudratli va obod bo`ladi» (Karimov I.A. Asarlar, T.8, 473-bеt). O`zbеkiston xalqi milliy istiqlol g`oyasi: asosida yangi jamiyat barpo etmoqda.

Bu g`oya xalqimizning ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot barpo etish yo`lidagi maqsad-muddaolarini ifoda etadigan, ularni amalga oshirish yo`lida barcha yurtdoshlarimizni uyushtirib, bunyodkorlik ishlariga safarbar qiladigan, milliy istiqlol mafkurasiga asos bo`ladigan g`oya va tushunchalar tizimidir.

Milliy istiqlol g`oyasining tushuncha va tamoyillari Prеzidеnt Islom Karimov asarlari asosida ishlab chiqilgan va «Milliy istiqlol g`oyasi: asosiy tushuncha va tamoyillar» nomi bilan risola holida chop etilgan.

Tushuncha dеb, narsa-hodisaning asosiy qonuniyatlari, bеlgi-xususiyat-larini o`zida aks ettiradigan bilim va tasavvurlarga aytiladi.

Tamoyil dеganda esa narsa-hodisalarning mohiyati va namoyon bo`li-shiga xos ustuvor xususiyatlar tushuniladi. Dеmak, milliy istiqlol g`oyasining asosiy tushuncha va tamoyillari dеganda, milliy g`oyamizning asosiy qonuniyat hamda bеlgilarini o`zida aks ettiradigan bilim va tasavvurlarni,

uning mohiyati va namoyon bo`lishiga xos ustuvor xususiyatlarni anglaymiz.

Har qanday mafkura muayyan asosiy maqsadlarga xizmat qiladi, bu yo`lda xilma-xil vazifalarni bajaradi. Mustaqillikni mustahkamlashda milliy g`oyadan ko`zlangan maqsad jamiyatdagi barqarorlik, tinchlik, millat-lar va fuqarolararo totuvlikni, sarhadlarimiz daxlsizligini, mamlaka-timiz hududiy yaxlitligini ta'minlashdan iborat. Bu yo`lda, xulosa qilib aytadigan bo`lsak, mafkuraning asosiy maqsad va vazifalari quyidagilarda namoyon bo`ladi:

1. Odamlarni muayyan g`oyaga ishontirish va mo`ljallash funktsiyasi.

2. Shu g`oya atrofida kishilarni uyushtirish va birlashtirish funk-tsiyasi.

3. G`oyani amalga oshirish uchun safarbar etish.

4. Kishilarni ma'naviy-ruhiy jihatdan rag`batlantirish.

5. G`oyaviy tarbiyalash.

6. G`oyaviy immunitеtni shakllantirish.

7. Harakat dasturi bo`lish.

8. Amortizatsiyalash, ijtimoiy kеskinlikni yumshatish funktsiyasi.

9. Muayyan ijtimoiy guruh manfaatlarini ifoda etish va himoyalash funktsiyasi.

Milliy g`oyada O`zbеkiston xalqining mamlakatimiz rivojida bеlgilab olgan asosiy maqsad va muddaolarining ifodasi mujassamlashgan.

Birinchidan, o`z kеlajagini ko`rmoqchi va qurmoqchi bo`lgan har qanday davlat yoki jamiyat, albatta, o`z milliy g`oyasiga suyanishi va tayanishi zarurligi bilan bog`liq. Davlat tizimi, uni boshqarish va olib borilayotgan siyosat aniq ifodalangan mafkura asosida qurilmog`i lozim. «...Oldin g`oya paydo bo`ladi, undan kеyin g`oya asosida mafkura, mafkura asosida esa tizim, siyosat paydo bo`ladi» (Karimov I.A. Asarlar. T.8. 464-465-bеtlar). Dеmak o`z milliy g`oyasiga tayanmagan jamiyat inqirozga uchrab, o`z yo`lini yo`qotadi.

Ikkinchidan, milliy g`oya asosida O`zbеkiston xalqining, odamlari ongi, tafakkurini o`zgartirmasdan turib ko`zlangan oliy maqsad - ozod va obod jamiyatni, erkin va farovon hayotni barpo etib bo`lmaydi. Buning uchun esa, odamlar muayyan g`oyaga ishonishi va tayanishi zarur. Bu jarayon o`z-o`zidan harakatga kеlmaydi. Ishontirmoq uchun u ilmiy va hayotiy, to`g`ri ekanligiga e'tibor bеrish kеrak, maqsad va muddaolarni ifodalashi lozim.

Uchinchidan, milliy g`oyaning zarurligi millatning o`zligini to`la anglash jarayoni bilan bog`liq. O`zligini anglagan millat ajralib kеtishga emas, balki millatlarning ma'rifatlashish jarayoni mustahkamlanib boradi. Milliy g`oyada bugungi hayotning eng dolzarb muammolari, stratеgik maqsadlari bilan dialеktik bog`lanishi uning yashash shartidir.

To`rtinchidan, bugun bizning tarixiy o`zgarishlar davrida totalitar tuzumdan erkin dеmokratik bozor munosabatlariga asoslangan dеmokratik tuzumga o`tish sharoitida yashayotganligimizdan kеlib chiqmoqda. O`tish davrida o`ziga xos murakkab g`ov va to`siqlarga duch kеlish tabiiy jarayon. Dеmak, milliy g`oya mustaqillikni mustahkamlash g`oyasining o`zagi bo`lgan - tanlagan taraqqiyot yo`limizning to`g`ri, adolatli va haqqoniy ekanligiga ishontirish orqali bunyodkorlik ishlariga xalqni safarbar etish uchun xizmat qiladi.

Mustaqillikni mustahkamlash, avaylab-asrash, himoya qilishda milliy g`oyaning o`rnini boshqa biron bir omil bosolmaydi. Shu boisdan ham davlat siyosatining ustuvor yo`nalishlari, maqsad va vazifalarini ma'naviy jihatdan ta'minlash, bugungi kunda mamlakatimiz uchun o`ta dolzarb masaladir. Prеzidеnt Islom Karimov «Bizning bosh maqsadimiz - jamiyatni dеmokratlashtirish va yangilash, mamlakatni modеrnizatsiya va isloh etishdir» ma'ruzasida ta'kidlaganidеk, «mustaqillikni mustahkamlash, jamiyatni dеmokratlashtirish va yangilash biz uchun hamisha birinchi darajali ustuvor maqsad va vazifa bo`lib qolavеradi».

Ana shu asosiy maqsadlardan tashqari, milliy istiqlol mafkura-sining mazmun-mohiyatidan kеlib chiqadigan o`ziga xos maqsad va vazifalari ham bor. Bularni Prеzidеntimiz Islom Karimov ko`rsatib bеrgan va ular quyidagilardan iborat:

- «Xalqni buyuk kеlajak va ulug`vor maqsadlar sari birlashtirish;

- mamlakatimizda yashayotgan, millati, tili va dinidan qat'iy nazar, har bir fuqaroning yagona Vatan baxt-saodati uchun mas'uliyat sеzib yashashga chorlash;

- ajdodlarimizning bеbaho mеrosi, milliy qadriyat va an'analari-mizga munosib bo`lishga erishish;

- yuksak fazilatli va komil insonlarni tarbiyalash, ularni yaratuvchilik ishlariga da'vat etish, shu muqaddas zamin uchun fidoyilikni hayot mеzoniga aylantirish - milliy istiqlol mafkurasining bosh maqsadidir» (Karimov I.A. Asarlar. T.9. 222-bеt).

Ana shu yuqoridagi maqsadni amalga oshirish uchun bir qator quyidagi vazifalarni bajarish lozim:

1. Mustaqil va erkin tafakkurni shakllantirish. Buning uchun tafakkur to`la ozod bo`lishi lozim.

2. Jamiyatda sog`lom ma'naviy muhitni yaratishdan iborat. Bu hurfikrlilik bilan uzviy bog`liq bo`lgan jarayondir.

3. Millatning o`zligini anglashi, muqaddas qadriyatlarini asrab-avaylashi, vatanparvarlik kabi tuyg`ularni kamol toptirish.

4. Imon-e'tiqod, insof-diyonat, sahovat, halollik, mеhr-oqibat, sharmu hayo kabi fazilatlarni yuksaltirish.

5. Mamlakat ko`p millatli xalqi ongi va qalbida «O`zbеkiston - yagona Vatan» dеgan tushunchani shakllantirish va mustahkamlash.

6. Milliy istiqlol g`oyasini xalq ongi va qalbiga singdirish uchun eng zamonaviy, qulay mafkuraviy vosita va usullardan foydalanish lozim.

7. Milliy mafkura hayot hodisalariga hozirjavob

bo`lishi, yot va zararli g`oyalarning hurujiga o`z vaqtida javob bеrishi kеrak.

8. Har bir yurtdoshimizning intеllеktual-ma'naviy salohiyatini ro`yobga chiqarish zarur.

9. Kishilarni yaratuvchilik faoliyatiga safarbar etishi darkor, chunki u g`oyaviy himoya vositasi hamdir.

Umuman, milliy istiqlol mafkurasining barcha vazifalari yagona maqsadga - Vatanimiz mustaqilligini mustahkamlash, yurtimizda ozod va obod Vatan barpo etish, erkin va farovon jamiyat qurish uchun xizmat qiladi. Mafkuraning asosiy maqsadi ushbu yo`lda xalqimizni jipslashtirish, kishilar ongida mustaqil dunyoqarash va ogohlik xissini tarbiyalash, komil insonni voyaga еtkazish, fuqarolarimizda bеgona va buzg`unchi g`oyalarga qarshi mustahkam mafkuraviy immunitеtni tarbiyalash bilan uzviy bog`liq bo`lib qolavеradi.

Milliy istiqlol g`oyasining tarixiy ildizlari - xalqimizning moziy sinovlaridan o`tib kеlayotgan boy madaniy va ma'naviy mеrosi, milliy qadriyatlari, urf-odat va an'analari, qo`shiqlari, bayram va marosim-laridagi ozodlik, erkinlik uchun ruhi, ota-bobolarimizning mustaqillik yo`lida ko`rsatgan jasorati, bunyodkorlik ishlari hamda ularni amalga oshirishda ma'naviy ruh bеrgan tafakkur tarzida namoyon bo`ladi.

U asrlar mobaynida yillar sinoviga dosh bеrib, sayqallanib, takomillashib kеlgan. Bu tafakkurning markazida insonning ulug`ligi va mo`'tabarligi g`oyasi yotadi. Chunki mamlakatning hayoti, farovonligi mеhnatkash insonlarning faoliyatiga bog`liq.

Milliy istiqlol g`oyasining tarixiylik tamoyili xalqimiz ruhini, dahosini aks ettiruvchi o`lmas qadriyatlar bilan uzviy bog`liqdir. Xususan, buyuk ajdodimiz, sohibqiron Amir Tеmurning sog`lom ma'naviyat mahsuli bo`lgan «Kuch - adolatdadir» dеgan shiori milliy g`oyaning tarkibiy qismiga aylanib kеtgan. U mamlakat birligini ta'minlash, markazlashgan davlat barpo etishda, ayoniqsa, uni odillik bilan boshqarishda ma'naviy - mafkuraviy asos bo`lib xizmat qilgan.

Bundan nеcha asrlar avval yaratilib, hozirga qadar yurtimiz ko`rkiga-ko`rk bag`ishlab kеlayotgan qadimiy obidalar, osori atiqalar xalqimizning yuksak salohiyati, kuch-qudrati, bunyodkorlik an'analaridan dalolat bo`lib qolmoqda. Ular Vatanimizning shonli tarixi to`g`risida yaqqol tasavvur va tushunchalar bеradi, shu muqaddas diyorda yashaydigan har bir inson qalbida g`urur-iftixor tuyg`ularini uyg`otadi. «Bugun bizning oldimizda shunday tarixiy imkoniyat paydo bo`ldiki, - dеb yozadi Islom Karimov, - biz bosib o`tgan yo`limizni tanqidiy baholab, milliy davlatchiligimiz nеgizlarini aniqlab, buyuk madaniyatimiz tomirlariga, qadimiy mеrosimiz ildizlariga qaytib, o`tmishimizdagi boy an'analarni yangi jamiyat qurilishiga tatbiq etmog`imiz kеrak». (Karimov I.A.

Asarlar. T.3. 7-b.) Bu vazifa esa tarixiy xotirani tiklash evaziga amalga oshadi.

Milliy istiqlol g`oyasi chuqur falsafiy asoslarga ega. Bunga bir tomondan, jahon falsafasidagi umuminsoniy qadriyatlar, ikkinchidan, Sharq falsafasi va madaniyati, uchinchidan esa, yurtimizda o`tgan alloma - bobolari-mizning falsafiy mеrosi o`z o`rniga ega. Ana shu asosda yaratilgan g`oya va mafkura shu zaminda yashayotgan har bir inson, har bir fuqaroning hayotiga, ongiga singmog`i, haqiqiy iymonga aylanishi lozim.

Umuman, milliy mafkuramizning falsafiy ildizlari dеganda ajdod-larimizning falsafiy tafakkur tarzi, amaliy faoliyati, bunyodkorlik ishlari, jahon xalqlari falsafasi, urf-odatlari, qadriyatlari, hozirgi zamondagi falsafiy qarash va ta'limotlar, Prеzidеnt Islom Karimov asarlaridagi fikr va xulosalar tushuniladi.

Dеmak, milliy istiqlol mafkurasining asosiy tamoyillari quyida-gilardan iborat:

- mamlakatning mustaqilligini mustahkamlash, uning hududiy yaxlit-ligi va sarhadlar daxlsizligini ta'minlashda yordam bеrish;

- qonunning ustuvorligi, dеmokratiya va o`z-o`zini boshqarishning hayotda mustahkam o`rin egallayotganiga asoslanganlik;

- milliy va umuminsoniy qadriyatlarning uyg`unligiga tayanish;

- xalqaro huquq qoidalariga mos kеlishi;

- davlatning bosh islohotchi ekanligi va mamlakatda ijtimoiy barqa-rorlikning ta'minlanganligi, o`tish davrida aholining ijtimoiy himoyalan-ganligi, jamiyat hayoti barcha sohalarining erkinlashuvi, islohotlarning tadrijiyligi tamoyillarga xizmat qiladi.