I. O’quv materiallari 1-modul. Menejment nazariyasi asoslari

fanning predmeti, maqsad va vazifalari.  

«Menejment»  so’zi  ingliz  tilidan  olingan  bo’lib,  Oksford  (rus-ingliz)  lug’atida 

menejmentning  juda  keng  va  har  tomonlama  mazmuni  keltirilgan:  odamlar  bilan 

muloqotning usul va yo’llari; boshqarish hokimligi va san’ati; o’ziga xos ma’muriy 

malaka  va  bilimlar,  tashkilotlar  ishini  yo’naltiruvchi  va  nazorat  qiluvchi  odamlar, 

hamda boshqaruv personali va h.k. 

Adabiyotlarda  «menejment»  va  «boshqaruv»  iboralari  o’xshash  va  bir  –  birini 

o’rnini  to’ldiruvchi  tushunchalardir.  Lekin,  «boshqaruv»  bizning  ongimizda 

ma’muriy  tizim  bilan  bog’liq  ravishda  yuqoridan  pastga  qarab  shakllangan, 

buyuruqlarga asoslangan, byurokratik boshqaruv tizimi sifatida namoyon bo’ladi.  

Menejment  bozor  iqtisodiyoti  sharoitida    iste’molchiga  yo’naltirilgan,  uning 

ehtiyojlarini qondirish orqali tashkilotning foyda olishi va samarasiga bevosita ta’sir 

etadigan  iqtisodiy  tizimni  boshqarishni  nazarda  tutadi.  Shuning  uchun  menejment 

biznes,  tadbirkorlik,  raqobat  kabi  tushunchalar  bilan  bog’langan.  Menejment  –  bu 

bozor iqtisodiyoti sharoitida aniq korxona va tashkilotlarni boshqarishdir. Boshqarish 

---

6

ko’proq  keng  ma’noda  qo’llaniladi.  Masalan,  davlatni  boshqarish,  mehnatni 

boshqarish, siyosatni boshqarish, turli inson faoliyatini boshqarish va h.k. 

Bazi  mutaxassislar  boshqaruv  nazariyasiga  tanqidiy  yondashib,  uni  shakl  va 

usullarning  zamonaviy  tashkilotlariga  tadbiq  etib  bo’lmaydi  deb  ta’kidlashadi.  Bu 

noto’g’ri albatta. 

Rejali iqtisodiyot davrida shakllangan boshqaruv nazariyasi va amaliyoti, davlat 

mulkchiligi  davriga  mos  tamoyil  va  usullarga  ega  edi.  Lekin  uning  ko’p  jihatlari 

bozor iqtisodiyoti davriga ham mos keladi va uni tegishli korxona, firma, muassasaga 

uning maqsad va vazifalaridan kelib chiqqan holda qo’llanilishi kerak.