I. O’quv materiallar 1

Kimyoviy tarkibi.
Arslonquyruq o’simligining kimyoviy tarkibi hali etarli 
o’rganilgan emas. O’simlik tarkibida flavonoidlar, 2,01—9% gacha oshlovchi 
moddalar, 0,035—0,4% gacha alkaloidlar (o’simlik gullay boshlaganida), 0,05% 
efir moyi, n-qumar kislota, vitamin S, iridoidlar, saponinlar, achchiq, qand va 
boshqa moddalar borligi aniqlangan. 

---

107
Mahsulotning flavonoidlar yig’indisidan rutin, kverstitrin, giperozid, 
kverstetinni 7-glikozidi, kverstetin va kvinkvelozid, alkaloidlar yig’indisidan 
leonurinin akaloidi (mevasidan) va 0,4% gacha staxidrin ajratib olingan. 
Ishlatilishi.
Arslonquyruqning dorivor preparatlari tinchlantiruvchi vosita 
sifatida (valeriana preparatlaridek) gipertoniya, nerv qo’zgalishi va ba’zi yurak 
kasalliklari (yurak nevrozi, kardioskleroz)ni davolash uchun ishlatiladi. 
Dorivor preparatlari.
Damlama, nastoyka, suyuq ekstrakt. Mahsulot 
tinchlantiruvchi choy-yig’malar va Zdrenko yig’masi tarkibiga kiradi. 
Arslonquyruq o’simligini o’stirish texnologiyasi
O’zbekistonning sug’oriladigan (sho’rlangan tuproqlardan tashqari) barcha 
erlarida ekib o’stirish mumkin. 
Arslonquyruqdan yuqori hosil etishtirish uchun uni unumdor suv bilan 
yaxshi ta’minlangan erlarga ekishni tavsiya qilamiz. Haydab ekilayottan 
ekinlardan bo’shagan erlarga ekish maqsadga muvofiq bo’ladi. 
Arslonquyruq yog’ochlangan ildizpoyali, ildiz tizimi yuza, ya’ni tuproqning 
20 sm qatlamida tarqalgan ko’p yillik o’tsimon o’simlik bo’lganligi uchun uni 
kuzda va erta bahorda ham ekish mumkin. 
Erlarni kuzda haydashdan oldin gektar hisobiga 30 tonna go’ng va 50 kg 
superfosfat o’g’iti bilan oziqlantirib 20—25 sm chuqurlikda haydab qo’yiladi. 
Arslonquyruq asosan urug’dan ko’paytiriladi. Kech kuzda quruq urug’lar 
gektariga 12—18 kg dan ekiladi va erta bahorda 7—8 kg dan stratifikastiya 
qilinib 1,5—2 sm chuqurlikda ekiladi. 
Sug’oriladigan erlarga urug’ ekilgandan keyin 60—70 sm oraliqda 
sug’orish egatlari olinadi va ketma-ket sug’oriladi. 
Urug’ni go’ngga yoki daraxt qipig’iga aralashtirib ekilsa bahorda 
yog’adigan yomg’irlardan qatqaloq hosil bo’lmaydi va urug’lar to’liq unib 
chiqadi. Urug’ ekilgandan 15—20 kun keyin maysa chiqa boshlaydi. 
Arslonquyruqni birinchi yili parvarish qilishda, qo’lda o’toq qilinadi, 
oralari yumshatiladi, ya’ni kultivastiya qilinadi va o’simliklarni oralarini 
siyraklashtirish uchun yagana qilinadi. 
O’simliklar oralig’i 15—20 sm dan qilib va har bir uyaga 1—2 tadan 
o’simlik qoldiriladi. To’pbarg gul chiqargandan keyin kultivastiya qilish bilan 
birga gektar hisobiga 50—60 kg dan azot va 20 kg dan kaliy o’g’iti bilan 
oziqlantiriladi va sug’oriladi. Ikkinchi va uchinchi oziqlantirish shonalash va 
gullash fazalarida gektariga 30 kg azot, 20 kg fosfor va 30 kg kaliy o’g’iti bilan 
oziqlantiriladi. Bu davrda o’simlikning o’g’itga bo’lgan talabchanligi eng yuqori 
bo’ladi va poyalari 2—2,5 metrga etib qoladi. Vegetastiya davomida 

---

108
arslonquyruq 7—8 marta sug’oriladi va jami 110 kg azot, 80 kg fosfor va 60 kg 
kaliy o’g’iti beriladi. 
Uning xomashyosi barg, gul shonalari bilan birgalikda 40 sm uzunlikdagi 
poyasidir. Ko’pchilik o’simliklarda to’pgullari quyi qismlaridagi gullarining 
uchdan ikki qismi qiyg’os gullaganda,to’pgullarning yuqori qismi shonalayotgan 
davr xomashyoning to’la etilgan vaqti hisoblanadi. Urug’lari to’liq etilganida 
xomashyo sifati buziladi. 
Xomashyoni poyasini 35—80 sm oralig’ida qirqish imkonini beradi, ya’ni 
uning vositasida arslonquyruq poyasini o’rtacha 50 sm balandlikda qirqish 
mumkin. Xomashyoni qayta jihozlangan kombaynlarda yig’ish mumkin. 
Birinchi yili uning hosildorligi gektariga o’rtacha 25 stentnerni, keyingi yillarda 
35 stentnerdan hosil yig’ib olish mumkin. Urug’larning hosildorligi o’rtacha 
gektariga 5—6 stentnerni tashkil qiladi. Bir dalada arslonquyruqni 3—4 yil 
saqlash mumkin. Uning xomashyosi soya erda quritiladi.