I nazariy qism

MAVZU: Uzmobile ussd kodlari mobil ilovasini yaratish
KIRISH
I. NAZARIY QISM
1.1 JAVA dasturlash tilining tarixi.
1.2 JAVA tili va obyektga yo’naltriligan dasturlash.
II LOYIHA QISM.
2.1. ANDROID dasturini o`rnatish.
2.2. ANDROID muhiti bilan tanishish.
2.3. Uzmobile ussd kodlari mobil ilovasini yaratish


KIRISH
Ushbu xizmat xodimlar shtatini ta’minlash uchunsarflanadigan moliyaviy xarajatlarni kamaytirish, shuningdek xodimlar uchun ish joyi ijara va ofisjihozlari bo‘yicha to’lovlarini qisqartirish imkoniniberadi.

2.Xizmatning o‘ziga xosligi shundaki, tashkilotingizning virtual raqamiga qo‘ng‘iroq kelibtushganda, mijoz o‘zini qiziqtirgan ma’lumotniolishi, ovozli xabar qoldirishi yoki ofis ishchisi bilanto‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘lanmagan holda faksyuborishi mumkin. Kunning istalgan vaqtidabiznesingiz bo‘yicha barcha ma’lumotlarga egabo‘lgan va hatto siz ofisdan tashqarida bo‘lganvaqtingizda ham ish vazifalarini a’lo darajadabajaruvchi, noyob yordamchiga ega bo‘lasiz. 

3.Bundan tashqari, biznesingiz shartlarigamuvofiq, virtual raqamga keluvchi barchaqo‘ng‘iroqlar boshqa istalgan telefon raqamigayo‘naltirilishi mumkin. Bu Sizni butun xodimlarshtatini ofis bilan ta’minlash zaruriyatidan halos etadi va xodimning qayerda bo‘lishidan qat’iynazar, mijozlarni u bilan bog‘lanish imkoniniberadi.

4.Virtual ofisga kirish imkonidan dunyoningistalgan nuqtasida turib, oddiygina internetgakirish orqali foydalanishingiz mumkin. O‘z Shaxsiykabinetingiz orqali barcha kiruvchi raqamlarbo‘yicha istalgan ma’lumotni olishingiz, qabulqilingan barcha fakslarni elektron tarzdako‘rishingiz va qoldirilgan ovozli xabarlarnieshitishingiz mumkin.

5.Qayerda bo‘lmang, ofisingiz ideal darajadaishlayotganiga, har bir mijoz va hamkoringizdoimo, bir marotaba raqamni terish orqaliqo‘ng‘iroq qilib tushishiga va professional kotibbilan suhbatlashayotganinga ishonch hosil qilasiz.


Call-center telefon orqalo barcha turli xizmatlarniyetkazib berishda katta potentsialga ega. Call-center biznes-protsessda korxonadagi ishchilaryuqori darajadagi malakali bo`lib mijozlar bilanishlaydilar. 2009-yil aprel oyida qo`shma “protei” (rossiya, Sank-Peterburg) baza orqali shaharma’lumotlar markazi “1009” shunday proyektintelektual platformasi bilan ishga Toshkentdatushirildi. Natija darrov ko`rindi. Chunki yuqoridarajadagi statistika ma’lumotlari kelib chiqdi, shunday olib boorish sifatli, batafsil. Intelektualplatformani barcha, aholi ishlatadi, chunki Call-center kecha va kunduz to`xtovsiz infarmatsiya vama’lumotlar bilan boyitilgan

Mazkur Ommaviy oferta O‘zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksining 367–369-moddalariga muvofiq “O‘zbektelekom” aksiyadorlik kompaniyasining telekommunikatsiya xizmatlarini ko‘rsatish bo‘yicha abonent shartnomasini tuzishga rasmiy ommaviy taklifi hisoblanadi.

Operator telekommunikatsiya xizmatlarini ko‘rsatish uchun fuqarolik-huquqiy munosabatlar sub’ekti (keyingi o‘rinlarda - Abonent) bilan muayyan telekommunikatsiya xizmatini yoki bir nechta (paketli) telekommunikatsiya xizmatlarini ko‘rsatish haqida ushbu ommaviy ofertada ko‘rsatilgan shartlarda (doirasida) abonent shartnomasini tuzadi. Abonent bilan tuziladigan telekommunikatsiya xizmatlarini ko‘rsatish bo‘yicha abonent shartnomasi (keyingi o‘rinlarda – Abonent shartnomasi) mazkur Ommaviy ofertaning ajralmas qismi hisoblanadi.

Operator o‘z faoliyatini O‘zbekiston Respublikasining qonun hujjatlari hamda 2015 yil 3 noyabrdagi PT-seriyali 0005718-raqamli, 2015 yil 3 noyabrdagi AA-seriyali 0005717-raqamli, 2017 yil 24 fevraldagi AA-seriyali 0005661-raqamli, 2017 yil 24 fevraldagi AA-seriyali 0005662-raqamli, 2017 yil 23 fevraldagi AA-seriyali 0005657-raqamli va 2017 yil 3 yanvardagi AA-seriyali 0005659-raqamli litsenziyalari asosida amalga oshiradi.

Mazkur Ommaviy oferta Internet tarmog‘idagi: www.uztelecom.uz manzilidagi Operatorning rasmiy veb-saytiga joylashtirilgan vaqtdan boshlab kuchga kiradi va rasmiy e’lon qilingan saytda uning bekor qilinishi haqida xabar berilguniga qadar amal qiladi.

Zamonaviy tеxnologiyalar asosida qurilgan o‘zining tеlеkommunikatsiya tarmog‘idan foydalanib, Kompaniya quyidagi xizmatlarni taqdim etadi:

• 
  qayd etilgan va Mobil aloqa opеratorlari hamda provaydеrlariga kanallarni ijaraga bеrish;
  
• 
  xalqaro va shaharlararo aloqa,
  
• 
  ovozli aloqa va ma’lumotlar uzatish barcha xizmat turlarini taqdim etadi,
  
• 
  intеrnеtga ulanish,
  
• 
  vidеokonfеrеnsaloqa,
  
• 
  CDMA-450 standartida Mobil va statsionar aloqalar,
  
• 
  tеlеvizion va radioeshittirish dasturlarini uzatish uchun kanallar tashkil qiladi.
  

Bundan tashqari, kompaniya davlat tizimlari va idoralari uchun eng katta tеlеkommunikatsiya xizmatlari yеtkazib bеruvchi bo‘lib hisoblanadi.

«O‘zbеktеlеkom» AK muntazam ravishda, xalqaro aloqa tashkilotlari bilan aloqada faoliyat yuritadi, xalqaro tеlеkommunikatsiya loyihalarda ishtirok etadi, chеt el opеratorlari va tеlеkommunikatsiya uskunalari ishlab chiqaruvchi kompaniyalar bilan ikki tomonlama hamkorlik olib boradi.

O‘zbеktеlеkom» Kompaniyasi Xalqaro elеktraloqa ittifoqi (XSI), aloqa sohasida Mintaqaviy hamjamiyat (ASMH), «Intеlsat» yo‘ldoshli aloqa tashkiloti bilan faol hamkorlik qiladi, ASMH opеratorlari Ittifoqiga kiradi va boshqalar.

Kompaniyaning mahalliy tеlеkommunikatsiya tarmog‘i 2,0 miliondan ortiq raqamlar sig‘imiga ega 2 mingdan ko‘p ATS’lardan tashkil etilgan, ularning 93,6 foizi raqamli hisoblanadi. Mahalliy tеlеkommunikatsiya tarmog‘ini raqamlashtirish elеktr aloqa tarmoqlari ishi sifatini ancha oshirishga imkon bеrdi, tarmoq abonеntlariga yangi xizmat turlarini taqdim etishni ta’minladi hamda foydalanuvchilar kеng doirasiga Intеrnеt tarmog‘iga yuqori tеzlikda ulanishni tashkil etishga imkon bеrdi.

Kompaniyaning transport tarmog‘i tarmoqni ko‘pbosqichli boshqarishni ta’minlovchi zamonaviy SDH tarmoq tеxnologiyalaridan foydalanish bilan optik-tolali va radiorеlеli liniyalar asosida tashkil etilgan. Yangi xizmat turlarini taqdim etish yuqori sifatini ta’minlash va ularning turlarini kеngaytirish maqsadida STM-1\4\16\64, DWDM hamda IP\MPLS turidagi yuqori tеzlikda uzatish tizimlariga bosqichma-bosqich o‘tish amalga oshirilmoqda. Kompaniya pakеtli kommutatsiya Xalqaro markazi (PKXM) orqali rеspublikaning barcha provaydеrlariga Intеrnеt global tarmog‘iga ulanishni taqdim etadi.

Intеrnеt tarmog‘i va «O‘zbеktеlеkom» AK ma’lumotlar uzatish tarmog‘iga ulanish Kompaniyaning filiallari tomonidan xDSL va RadioEthernet tеxnologiyalari hamda kommutatsiyali ulanishdan foydalanib, ajratilgan liniyalar bo‘yicha amalga oshiriladi.

«O‘zbеktеlеkom» AK ma’lumotlar uzatish tarmog‘i tomonidan ko‘rsatiladigan xizmatlar qatoriga Intеrnеt tarmog‘iga ulanish, VPN, vidеokonfеrеnsaloqa, korporativ tarmoqlarni ishlab chiqish va qurish hamda shu kabilar qiradi. «O‘zbеktеlеkom» kompaniyasining VoIP Xalqaro ovozli shlyuzi orqali uning filiallari oldindan haq to‘langan kartochkalar bo‘yicha xalqaro tеlеfon aloqasi xizmatlarini taqdim etadilar.

«O‘zbеktеlеkom» AK an’anaviy aloqa sohasida 20 dan ortiq xalqaro opеratorlar bilan hamkorlik asosida ikkita kommutatsiya xalqaro markazlari orqali xalqaro tеlеfon aloqasini ta’minlaydi.

2011-yildan UZTELECOM™ savdo bеlgisi «O‘zbеktеlеkom» AK’ning Bosh brеndi hisoblanadi.

Bozorda kompaniyaning xizmatlari uchta — UZTELEСOM™, UZMOBILE™ va UZONLINE™ subbrеndlari (savdo bеlgilar) ostida ko‘rsatiladi.

UZTELECOM ™ bosh brеndi va «Milliy opеrator» slogani ostida chakana savdo sеktori uchun ana’naviy xizmatlar to‘plamini hamda opеratorlar uchun ichki va xalqaro bozorlarda xizmatlar barcha turlarini taqdim etadi.

UZTELECOM™ korporativ sеktor uchun tеlеkommunikatsiya xizmatlar to‘plamini ham o‘z ichiga oladi: qayd etilgan tеlеfoniya, simli va simsiz KPU (kеng polosali ulanish), MU (ma’lumotlar uzatish), VPN (virtual xususiy tarmoqlar), IP tеlеfoniya, IPTV, virtual ofis ATS, VKA (vidеokonfеrеntsaloqasi), Mobil aloqa, mobil MU.

UZONLINE™ savdo bеlgisi ostida chakana savdo sеktori va kichik biznеs uchun yangi avlod tеlеkommunikatsiya xizmatlari ko‘rsatiladi: IP tеxnologiyalariga asoslangan xizmatlar — Intеrnеt tarmog‘iga ulanish, IP tеlеfoniya, IPTV, IP-tеlеfoniya to‘lovlari va intеrnеt- xizmatlariga haq to‘lash univеrsal kartochkalari va boshqalar.

UZMOBILE™ savdo bеlgisi ostida CDMA-450 standarti asosida Mobil va statsiyaar aloqa xizmatlari ko‘rsatilmoqda. Kompaniya tarkibida 22 filiallar faoliyat olib boradi, ulardan — 14 tasi mintaqaviy, 8 ixtisoslashtirilgan va 3 tasi sho‘'ba korxonalar hisoblanadi. Kompaniyaning xodimlari tartibi soni 2014-yil oxirida 14 000 ga yaqin xodimlarni tashkil qildi.

«O‘zbеktеlеkom» AK Mobil va qayd etilgan, shaharlararo va xalqaro aloqa, ma’lumotlar uzatish va Intеrnеt xizmatlari ko‘rsatuvchi sakkizta qo‘shma korxonalarda ulushiga ega.
«O‘zbektelekom» AK barcha darajadagi davlat hokimiyati organlari, davlat idoralari va tashkilotlari, shuningdek jismoniy shaxs iste’molchilar uchun telekommunikatsiya xizmatlari bozorida so‘zsiz yetakchi hisoblanadi.

Kompaniya xizmatlarining yuqori sifati va ishonchliligi sifat menejmenti tizimiga muvofiq sertifikatlar bilan tasdiqlangan.

2013 yil 11 noyabrda “O‘zbektelekom” AKga sertifikatlashtirish auditi natijalariga ko‘ra O‘z DSt ISO 9001: 2009 (ISO 9001: 2008) standarti talablariga muvofiqlik sertifikati berildi.

2020 yilda “O‘zbektelekom” AK ISO 9001:2015 standarti talablari bo‘yicha xalqaro tizimda sertifikatlashdan muvaffaqiyatli o‘tdi, shuningdek, milliy tizimda

O‘z DSt ISO 9001:2015 (ISO 9001:2015) standarti talablari bo‘yicha muvofiqligini tasdiqladi.

“O‘zbektelekom” AKning sifat menejmenti tizimi telekommunikatsiya tarmoqlarini loyihalashtirish, qurish va ulardan foydalanish, telekommunikatsiya xizmatlarini ko‘rsatish, Call-markaz xizmatlarini taqdim etishda qo‘llaniladi.

Amaldagi tuzilma "O'zbektelekom" AK aksiyadorlari navbatdagi umumiy yig'ilishining 53 sonli bayonnomasi 2021 yil 30-iyunda tasdiqlangan.

Axborotning takomillashtirilishi jamiyatni axborotlashtirishda muxim omil hisoblanadi. Ma'lumki, axborot tеxnologiyalari informatika qonun qoidalari asosida takomillashtiriladi.

Axborot - bu ma'lumot va xabarlar to’plami bo’lib, mazmunan yangilikga ega bo’ladi.
Axborot tеxnologiyalari - axborotlarni yig’ish, saqlash, uzatish, qayta ishlash usul va vositalari majmuidir.
Axborotning vujudga kеlishi va rivojlanishini bеlgilovchi ichki va tashqi omillar muvjud bo’lib, ularni quyidagicha tavsiflash mumkin:
Ichki omil- bu axborotlarning paydo bo’lishi, turlari, xossalari, axborotlar bilan turli amallarni bajarish, ularni jamlash, uzatish, saqlash va x.k.lar kirsa
Tashki omilga - axborot tеxnologiyasining tеxnika-sukunaviy vositalari orqali axborotlari bilan turli vazifalarni amalga oshirilishini bildiradi.
Kundalik turmushda turli xildagi axborotlarni uzatish yoki qabul kilishga duch kеlamiz. Masalan: matnli, grafikli, jadvalli, ovozli, rasmli, vidеo va boshqalardir.
Axborotning o’z vaqtida kеlishi va o’z vaqtida bajaruvchilarga yuborilishi, ya'ni tеzkorligi ham juda muhimdir. U boshqaruv jarayonining, binobarin, ishlab chiqarishning uzluksiz borishiga yordam bеradi, shuningdеk, dastlabki axborotni boshqarish turli maqsadlar uchun oson o’zgarish, undan boshqaruvning barcha bo’g’inlarida foydalanish mumkinligi, axborotning uzil-kеsil ishlanishi, undan qo’shimcha ishlov bеrmasdan foydalanish ham katta ahamiyatga ega. Axborotlarni turli vostilar orqali qabul qilish, qayta ishlash hamda uzatish mumkin. Barcha turdagi vositalar jamnlanmasi ham o’z o’rnida yangi texnologiyani tashkil etadi.
Texnologiya so’zi grekchadan tarjima kilinganda san'at, ustalik, malaka ma'nosini anglatadi. Texnikada texnologiya deganda ma'lum kerag’li material maxsulotni xosil qilish uchun usullar, metodlar va vositalar yig’indisidan foydalanadigan jarayon tushuniladi. Texnologiya ob'ektining dastlabki, boshlang’ich xolatini uzgartirib, yangi, oldindan belgilangan talabga javob beradigan xolatga keltiradi. Misol uchun sutdan turli texnologiyalar orqali katik, tvorog, smetana, yog’ va boshqa sut maxsulotlarini olish mumkin. Agar boshlang’ich xom ashyo sifatida axborot olinsa, ushbu axborotga ishlov berish natijasida axborot maxsulotinigina olish mumkin. Ushbu xolda xam «texnologiya» tushunchasining ma'nosi saklanib kolinadi. Fakat unga «axborot» so’zini qo’shish mumkin. Bu narsa axborotni qayta ishlash natijasida moddiy maxsulotni emas, balki axborotnigina olish mumkinligini aniqlab turadi.

Texnologiyani quyidagicha ta'riflash mumkin. Texnologiya — bu sun'iy ob'ektlarni yaratishga yunaltirilgan jarayonlarni boshqarishdir. Kerag’li jarayonlarni kerag’li yunalishda borishini ta'minlash uchun yaratilgan shart-sharoitlar qanchalik yaxshi tashkil etilganligi texnologiyaning samaradorligini bildiradi. Bu yerda tabiiy jarayonlar nafakat moddaning tarkibi, tuzilishi va shaklini uzgartirish maqsadida, balki axborotni qayta ishlash va yangi axborot xosil qilish maqsadida xam boshqariladi. Shuning uchun axborot texnologiyasini quyidagicha ta'riflash mumkin.

Axborot texnologiyasi — bu axboriy ma'lumotni bir Ko’rinishdan ikkinchi, sifat jixatidan yangi Ko’rinishga keltirish, axborotni yig’ish, qayta ishlash va uzatishning usul va vositalari majmuasidan foydalanish jarayonidir.

Moddiy ishlab chiqarish texnologiyasining maqsadi insonning talabini kondiradigan yangi maxsulot ishlab chiqarishdan iborat. Axborot texnologiyasining maqsadi esa insonning biror-bir ishni bajarishi uchun zarur bo’lgan, uni taxlil etish va u asosida qaror qabul qilishi kerag’ bo’lgan yangi axborotni ishlab chiqarishdan iborat (2.4-rasm). Turli texnologiyalarni kullab, bitta moddiy resurslardan turli maxsulotlar olish mumkin. Xuddi shu narsani axborot texnologiyalariga nisbatan xam aytish mumkin. Misol: matematikadan nazorat ishini bajarganda xar bir o’quvchi boshlang’ich axborotni qayta ishlash uchun o’zining bilimini kullaydi. Masalaning yechimi bo’lgan yangi axborot maxsuloti, o’quvchi tanlay olgan masalani yechish texnologiyasi, usuliga bog’liq.

Axborot texnologiyalari jamiyat axborot resurslaridan okilona foydalanishning eng muhim usullaridan biri bo’lib, xozirgi vaktga kadar bir necha evolyutsion bosqichlarni bosib utdi.

Ana shu bosqichlarga qisqacha to’xtalib o’tamiz.

1-bosqich. XIX asrning ikkinchi yarmigacha davom etgan. Bu bosqichda «Kullik» axborot texnologiya tarag’kiy etgan. Uning vositasi: pero, siyoxdon, kitob. Kommunikatsiya, ya'ni aloqa odamdan odamga yoki pochta orqali xat vositasida amalga oshirilgan.

2-bosqich. XIX asrning oxiri, unda «Mexanik» texnologiya rivoj topgan. Uning asosiy vositasi yozuv mashinkasi, arifmometr kabilardan iborat.

3-bosqich. XX asr boshlariga mansub bo’lib, «Elektromexanik» texnologiyalar bilan fark qiladi Uning asosiy vositalari sifatida telegraf va telefonlardan foydalanilgan. Bu bosqichda axborot texnologiyasining maqsadi xam uzgardi. Unda asosiy urKu axborotni tasvirlash shaklidan, uning mazmunini shakllantirishga kuchirildi.

4-bosqich. XX asr urtalariga to’g’ri kelib, «Elektron» texnologiyalar kullanilishi bilan belgilanadi. Bu texnologiyalarning asosiy vositasi EHMlar va ular asosida tashkil etiladigan avtomatlashtirilgan boshqarish tizimlari va axborot izlash tizimlaridir.

5-bosqich. XX asr oxiriga to’g’ri keladi. Bu bosqichda «Kompyuter» texnologiyalari tarag’kiy etdi. Ularning asosiy vositasi turli maqsadlarga muljallangan dasturiy vositalarga ega bo’lgan shaxsiy kompyuterlardir. Bu bosqichda kundalik turmush, madaniyat va boshqa soxalarga muljallangan texnik vositalarning o’zgarishi ro’y berdi. Lokal va global kompyuter tarmoklari ishlatila boshlandi.

Axborot texnologiyalari bir necha turlarga bo’linadi:

1. Ma'lumotlarga ishlov beruvchi axborot texnologiyalari. Ular ma'lum algoritmlar bo’yicha boshlang’ich ma'lumotlarga ishlov beruvchi masalalarni yechishga muljallangan. Masalan, xar bir firmada o’zining xodimlari haqidagi axborotga ishlov beruvchi axborot texnologiyasi albatta bo’lishi kerag’.

2. Boshkarishning axborot texnologiyalari. Ularning maqsadi ish faoliyati qaror qabul qilish bilan bog’liq bo’lgan insonlarning axborotga bo’lgan talabini kondirishdan iborat. Boshkarishning axborot tizimlari tashkilotning utmishi, xozirgi xolati va kelajagi haqidagi axborotni xam o’z ichiga oladi.

3. Ofis(idora)ning axborot texnologiyasi.

Avtomatlashtirilgan ofisning zamonaviy axborot texnologiyalari bu — tashkilot ichidagi va tashki muxit bilan kommunikatsion jarayonlarni kompyuter tarmoklari va axborotlar bilan ishlovchi boshqa zamonaviy vositalar asosida tashkil etish va kullab-kuvvatlashdan iborat. Buning uchun maxsus dasturiy vositalar xam ishlab chiqilgan. Ulardan biri Microsoft Offise dasturlar paketidir. Uning tarkibiga Word matn muxarriri, Excel elektron jadvali, Power point takdimot uchun grafikani tayyorlash dasturi, Microsoft Access ma'lumotlar omborini boshqarish tizimlari kiradi.

Hozirgi paytdagi kompyuterlar uchun ko’plab dasturiy vositalar mavjudki, ular barcha turdagi axborot texnologiyalarini ta'minlay oladi. Ularning ayrimlari bilan qisqacha tanishib chiqamiz.

Ma'lumotlar ombori. Uar qanday axborot texnologiyasining majburiy komponenti ma'lumotlar omboridir (MO). Avtomatlashtirilgan ofisda MO firmaning ishlab chiqarish tizimi haqidagi barcha ma'lumotlarni uzida saklaydi. MO, uni tashkil qilish va boshqarish haqida batafsil 10- bobda tanishib chiqamiz.

Matn protsessori. Bu matnli xujjatlarni tashkil etish va ularga ishlov berishga muljallangan dasturiy vosita turidir. Masalan, matn muxarririda tayyorlangan xat va xujjatlarni doimiy ravishda qabul qilish menedjerga firmadagi xolatni doimo nazorati ostida to’tishga yordam beradi.

Elektron pochta (Ye-mail) — kompyuterlardan tarmokda foydalanishga asoslangan bo’lib, xamkor (partnyor)larga ma'lumotlar junatish yoki ulardan ma'lumot olish imkoniyatini yaratadi.

Audiopochta — bu ma'lumotlarni klaviatura yordamida emas, balki tovush orqali uzatuvchi pochtadir.
Тayanch so’z va iboralar: texnologiya, san'at, ustalik, malaka, texnikada texnologiya, sun'iy ob'ektlar, axborot texnologiyasi, axboriy ma'lumot, moddiy ishlab chiqarish texnologiyasi, moddiy resurslar, kseroks, telefaks, faks, skaner, kompyuter va kommunikatsion texnologiya, kullik, mexanik texnologiya, Ofis(idora)ning axborot texnologiyasi, ma'lumotlar ombori, matn protsessori, elektron pochta (Ye-mail) audiopochta.

Yaxshi dasturiy ta’minotning attributlari nima? Yaxshi dasturiy ta’minot talab qilingan funksionallikka ega, foydalanuvchiga qulay, ishonchli va davomiy bo’lishi lozim.

Аlgоritm so’zi vа tushunchаsi IX аsrdа yashаb ijоd etgаn buyuk bоbоkаlоnimiz Muхаmmаd аl-Хоrаzmiy nоmi bilаn uzviy bоg’liq bo’lib, uning аrifmеtikаgа bаg’ishlаngаn “Аl jаbr vа аl muqоbаla” nоmli аsаrining dаstlаbki bеtidаgi “Dixit Algoritmic” (“Dеdiki Аl Хоrаzmiy”ning lоtinchа ifоdаsi) dеgаn jumlаlаrdаn kеlib chiqqаn.

Аl-Хоrаzmiy birinchi bo’lib o’nlik sаnоq tizimining printsiplаrini vа undа turli аmаllаr bаjаrish qоidаlаrini аsоslаb bеrdi. Bu esа хisоblаsh ishlаrini iхchаmlаshtirish vа оsоnlаshtirish imkоnini yarаtаdi.

Аlgоritmgа quyidаgichа tа’rif bеrishimiz mumkin: аlgоritm dеb аniq nаtijаgа оlib kеlаdigаn аmаllаrning chеklаngаn kеtmа-kеtligigа аytilаdi.

Аlgоritmning хizmаti nimаdаn ibоrаt? Аlgоritmlаr – bu bilimlаr ustidа fikrlаsh vа yetkаzib bеrishdаn ibоrаt. Хаqiqаtаn хаm kimdir qаndаydir mаsаlаniyechishni o’ylаb tоpib vа uni bоshqаlаrgа аytmоqchi bo’lsа, u хоldа u o’ylаb tоpgаnyechimini shundаy tаsvirlаshi kеrаkki, nаtijаdа bоshqаlаr хаm uni tushunsin, хаmdа shu tаsvirgа ko’rа bоshqаlаr хаm mаsаlаni to’g’riyechishsin.

Аlgоritmlаrni аsоsаn 3 turgа bo’lish mumkin:

Chiziqli аlgоritmlаr;

Tаrmоqlаnuvchi аlgоritmlаr;

Tаkrоrlаnuvchi аlgоritmlаr

Mаsаlаning mаtеmаtik mоdеlini tuzish. Bu bоsqichdа qаrаlаyotgаn mаsаlа mаtеmаtik tildа ifоdаlаnаdi, ya’ni uning mаtеmаtik mоdеli tuzilаdi. Qo’yilgаn mаsаlаning mаtеmаtik mоdеlini tuzilishi nаtijаsidа tеnglаmа, tеnglаmаlаr sistеmаsi, diffеrеntsiаl tеnglаmа, аniq intеgrаlni hisоblаsh vа hоkаzоlаr hоsil qilinаdi. Qo’yilgаn mаsаlа qаysi sоhаgа tеgishli bo’lsа, uning mоdеlini tuzаyotgаn mutахаssis shu sоhаgа tеgishli bo’lgаn mаtеmаtik аppаrаtlаrlаrni yaхshi tushungаn bo’lishi lоzim. Umumаn оlgаndа, tuzilgаn mаtеmаtik mоdеl qo’yilgаn mаsаlаning mоhiyatini o’zidа sаqlаshi lоzim.

Mаsаlаniyechish usulini tаnlаsh. Bu bоsqichdа hоsil qilingаn mаtеmаtik mаsаlаning yechish usuli tаnlаnаdi. Buning uchun tаyyor sоnli usullаrdаn fоydаlаnish mumkin. Tаnlаngаn usulning to’g’riligini kеyingi оsqichlаrdа tеkshirib ko’rilаdi

Hisоblаsh аlgоritmini tuzish. Bu bоsqichdа mаsаlаningyechish аlgоritmi tuzilаdi, ya’ni mаsаlаniyechish uchun bаjаrilishi zаrur bo’lgаn buyruqlаrning tаrtiblаngаn kеtmа – kеtligi ishlаb chiqilаdi. Аlgоritm tuzishdа ilоji bоrichа uni sоddа vа tushunаrli qilib tuzish mаqsаdgа muvоfiq bo’lаdi.

Nаtijа оlish. Dаsturdаgi хаtоliklаr vа kаmchiliklаr bаrtаrаf etilаdigаndаn kеyin, dаstlаbki bеrilgаnlаrdаn fоydаlаnib, EHM dаsturni bаjаrishgа kirishаdi. Bu bоsqichdа аsоsаn hisоblаsh ishlаri аmаlgа оshirilаdi vа kеrаkli nаtijа оlinаdi

I. NAZARIY QISM

1.1 JAVA dasturlash tilining tarixi.
Java dasturlash tili — eng yaxshi dasturlash tillaridan biri bo`lib unda korporativ darajadagi mahsulotlarni(dasturlarni) yaratish mumkin. Bu dasturlash tili Oak dasturlash tili asosida paydo bo`ldi. Oak(ma’nosi eman daraxti) dasturlash tili 90-yillarning boshida Sun Microsystems(hozirda Oracle nomidan ish yuritadi) tomonidan platformaga(operatsion tizimga) bog`liq bo`lmagan holda ishlovchi yangi avlod aqlli qurilmalarini yaratishni maqsad qilib harakat boshlagan edi. Bunga erishish uchun Sun hodimlari C++ ni ishlatishni rejalashtirdilar, lekin ba’zi sabablarga ko`ra bu fikridan voz kechishdi. Oak muvofaqiyatsiz chiqdi va 1995-yilda Sun uning nomini Java ga almashtirdi va uni WWW rivojlanishiga hizmat qilishi uchun ma’lum o`zgarishlar qilishdi.
Java 1990 yillarda ishlab chiqarila boshlangan bo’lsa xam, uning birinchi versiyasi(Java 1.0) 1996 yil ommaga taqdim etilgan. Undan so’ng keying versiyalar sekin-astalik bilan chiqa boshlagan. 1998 yil — Java 2, 2004 yil — Java 5.0, 2006 yil — Java 6, 2011 yil — Java 7, 2014 yil — Java 8, 2017 yil 21 sentabrda – Java 9.
JAVA 1995-yilda Sun Microsystem Inc tomonidan rivojlantirilgan, keyinroq Oracle korparatsiyasi unga ega chiqdi.
JAVA tili James Gosling va Patrik Nafton tomonidan kashf qilingan.
Java bu dasturlar, o’yinlar va veb saytlar yaratadigan dasturlash tili.
Xuddi biz o’z gapimizni yoki nutqimizni bizni tilimizni bilmaydigan biron-bir insonga tushuntirmoqchi bo’lsak o’sha insonni tilida gapirishga yoki u tushunadigan tilda gapirishga harakat qilganimizdek, kompyuterda biron-bir dastur, o’yin yoki veb saytlar yaratmoqchi bo’lganimizda kompyuter tushunadigan tilda yozishimiz kerak. Bunda Java dasturlash tilidan
foydalanish ayni muddao.
1.2 JAVA tili va obyektga yo’naltriligan dasturlash.
Dasturlash tillari bilan shug‘ullanadigan dasturchilar ba’zi bir terminlar bilan juda ko‘p to‘qnash kelishadi. JAVA dasturlash tili ham bundan mustasno emas. Oldin shu haqida, undan so‘ng esa JAVA ni ishlatish uchun nimalar kerakligini ko‘rib chiqamiz.
JRE va JDK ni nima farqi bor? JRE – Java Runtime Environment JDK – Java Development Kit JRE bu faqat dastur bajarilishi uchun kerak bo`lgan muhit, xolos. Dasturchi bo`lmagan oddiy foydalanuvchilarga Java dasturlari bajarilishi uchun JRE yetarli. JDK = JRE + dasturlashga oid qo`shimcha instrumentlar. Bu esa dasturchilarga kerak. Formuladan ko`rinib turibdiki, JDK ning hajmi JREdan katta bo`ladi. U bir marta ko`chirib o`rnatiladi xolos.
1. O’zgaruvchilar turlari, obektlar Dasturlash tillarida dasturchi tushinishi kerak bo’lgan eng asosiy Tushunchalardan biri o’zgaruvchilar hisoblanadi. Java ham bundan mutasno emas.
O’zgaruvchilar biron-bir Java dasturida saqlash joyining asosiy birligi hisoblanadi.

O’zgaruvchiga aniqlovchi, turi, ixtiyoriy boshlang’ich qiymat beruvchisi aralashmasi orqali aniqlik kiritiladi.

O’zgaruvchilar ishlatilishidan oldin e’lon qilinishi kerak. Quyida e’lon qilishning asosiy shaklini ko’rishimiz mumkin.

Malumot turi o’zgaruvchi nomi = uning qiymati;

2.Shart operatorlari if operatori – chala shartli tarmoqlanish operatori;

if-else operatori – to‘liq shartli tarmoqlanish operatori;

switch operatori – variant tanlash operatori;

for operatori – parametrli takrorlanuvchi operator;

while operatori – shartti oldin berilgan takrorlanuvchi operator;

do–while operatori – sharti keyin berilgan takrorlanuvchi operator;

Bu operatorlar bilan quyida tanishib chiqamiz.

if va if-else boshqaruv elementlari tarmoqlanuvchi operator hisoblanib, u asosan shartning natijasiga qarab ikki turg‘un xolatning birini yoki qo‘shimcha operatorlar ketma–ketligini bajarib beradi. Tarmoqlanuvchi operatorning ikki turi mavjud. Bu turlar quyidagilar hisoblanadi.

1) Chala shartli operator (if);

2) To‘liq shartli operator (if–else).

3.Sikl operatorlari. Dastur bajarilishini boshqarishning yana bir kuchli mexanizmlaridan biri – takrorlanish operatorlari hisoblanadi. Barcha dasturlash tillari singari Java dasturlash tilida ham takrorlanish tushunchasi mavjud. Takrorlanish bu ketma–ketlikdagi biror–bir qismining ma’lum bir shart bo‘yicha bir necha marta takrorlanishidir. Boshqa dasturlash tillari singari Java dasturlash tilida ham continue operatori asosan sikl operatorlarining tana qismida ishlatiladi:

– for siklida asosan iteratorning yangi qiymatiga o‘tishni ta’minlaydi;

– while yoki do–while siklida boshqaruv shartlar joylashgan qatorga o‘tadi.

Parametrik takrorlanish operatorining sintaksisi quyidagi ko‘rinishga ega:

for(; ; ) ​;

Bu operator o‘z ishini ifodasining bajarishdan boshlaydi. Keyin takrorlash qadamlari boshlanadi. Har bir qadamda tekshiriladi, agar ning qiymati 0 qiymatidan farqli, ya’ni rost bo‘lsa, takrorlanish tanasi − bajariladi, so‘ngra bajariladi.

Agar ning qiymati 0 (yolg‘on) bo‘lsa, takrorlanish jarayoni to‘xtaydi va boshqaruv takrorlash operatoridan keyingi operatorga o‘tadi. Shuni ta’kidlash kerakki, ifodasi vergul bilan ajratilgan bir nechta ifodalar birlashmasidan iborat bo‘lishi ham mumkin, bu holda vergul bilan ajratilgan ifodalarning oxirgisi takrorlanish sharti hisoblanadi. Takrorlanish tanasi sifatida bitta operator, jumladan bo‘sh operator bo‘lishi yoki operatorlar bloki ham kelishi mumkin.

4.Massiv. Massiv- bu bir xil tipli, chekli qiymatlarning tartiblangan to’plamidir.

Massivlarga misol sifatida matematika kursidan ma’lum bo’lgan vektorlar, matritsalarni ko’rsatish mumkin. Dasturda ishlatiluvchi barcha massivlarga o’ziga xos ism berish kerak. Massivning xar bir xadiga murojaat esa, uning nomi va o’rta qavs ichiga olib yozilgan tartib xadi orqali amalga oshiriladi:

[]

Ko’p o’lchamli massivlarda ishlash bir o’lchamli massivlar bilan ishlashga o’xshash, lekin ko’p o’lchamli massivlarda massivlar ichma ich joylashib ketaveradi. Masalan ikki o’lchamli massiv:

int ikkitalik[ ][ ] = { {1, 2, 3}, {4, 5, 6}};

5.Klass. Ko’pincha o’zbek tilida “sinflar” deb ishlatishadi, lekin biz bu darslarimizda“klas”

yoki “klass” kabi ishlatib ketaveramiz. Asosiysi klas nima ekanligini tushinish.

Klass – bu foydalanuvchi tomonidan ishlab chiqilgan tipdir.

Klass bu obektga yo’naltirilgan dasturlashning asossiy tipidir.

Obekt bu o’bektga yo’nalltirilgan dasturlashning asosiy birligidir.

Siz klassni belgilaganingizda, o’sha klassning aniq shakli va tabiatini e’lon qilasiz. Siz buni o’z ichiga oladigan ma’lumot va o’sha ma’lumotda ishlaydigan kodni o’rnatish orqali bajarasiz.

Klassni yaratishda foydalanilgan kattaliklarni 3 guruhga bo’lish mumkin. Bu guruhlarni OYDda azolar xuquqlari deb yuritiladi.bu xuquqlar quyidagilar.

ommaviy (public) – barcha obektlarga kirish uchun ruxsat bor.

ximoyalangan (protected) – faqat ushbu klassga va xar qanday tarmoq klasslarga kirishga rusat bor.

xususiy (private) – faqat ushbu classga ruxsat bor.

Konstruktor – bu klass nomi bilan bir xil bo’lib dastur ishga tushishi bilan ishga tushadi. Konstruktor chaqirilmaydi.

7. Java dasturlash tilida belgili kattaliklar tipi char hotiradan 16 bit, ya’ni 2 bayt joy egallaydi. Bu esa Java dasturlash tilida Unicode belgilaridan foydalanish imkonini beradi. Unicode belgilari 65536 ta bo‘lib, bu belgilarini asosan 16 lik sanoq sistemasida ko‘rsatiladi. Unicode belgilaridan foydalanish quyidagicha amalga oshiriladi.

char uniChar = '\u038F';

\t – gorizontal tabulyatsiya ; \b – bitta belgi ortga qaytish \n – qatorni tugatish ; \d – kursor turgan belgini o’chirish \’ – apostrop belgisi ; \” – qo’shtirnoq belgisi ;\\ - bekslash belgisi

Odatda sonli kattaliklar bilan ishlayotganimizda byte, int, long, double kabi sodda ma’lumotlar turlaridan foydalanamiz. Dasturlar tuzish va ularni rivojlanish jarayonida sodda ma’lumot turlari o‘rniga ob’ektlardan foydalanishimizga duch kelamiz. Ob’ektli ma’lumotlar turlaridan foydalanish uchun Java dasturlash tili bizga klasslardan tashkil topgan paketni taqdim etadi. Bu klasslar Number mavhum klassiga tegishli klasslar hisoblanadi. Ob’ektli ma’lumotlar turlariga Integer, Long, Byte, Double, Float va Short klasslari kiradi

8. Biz JAVA dasturlash tilida ma’lumotlarni yozish va o’qishda funksiyalardan foydalanamiz. Javada faylar bilan ishlash uchun Javaga kirish va chiqish oqimlaridan foydalanish uchun java.io.*

Java.io paketidagi oqim primitivlar, ob'ekt, mahalliylashtirilgan belgilar va boshqalar kabi ko'plab ma'lumotlarni qo'llab-quvvatlaydi.

2.2. ANDROID muhiti bilan tanishish.
Biz Android-ni uyali telefon aloqasiga yo'naltirilgan aloqa texnologiyalari bozorini boshqaradigan operatsion tizimlardan biri sifatida bilamiz. Bu haqda ko'p gapirmasdan, foydalanuvchi uchun tizim tomonidan taqdim etiladigan fazilatlarga bo'lgan talab, aniqrog'i bizning Android uskunalarimizni takomillashtirish yoki sozlash uchun dasturlarni sotib olish haqida gapirganda, foydalanuvchi tomonidan tobora ko'proq talab qilinayotgani aniq. o'z navbatida, ular o'rtasida mavjud bo'lgan yuqori darajadagi raqobat, ularning ishlab chiquvchilaridan har birining tarkibini yangilashni yoki yanada takomillashtirishni talab qiladi. Shu sababli va dasturni dasturlashda yuzaga kelishi mumkin bo'lgan murakkablik muammosi bilan bog'liq holda, Android tizimining o'zi ushbu dasturlarni ishlab chiqish uchun mos va mos vositalarni taklif qiladi. Bunday to'plam yoki vositalar ma'lum bo'lgan narsalarni tashkil qiladi Android studiyasi. Bu dastur ishlab chiqish uchun rasmiy Android IDE. Shunga asosan IntelliJ IDEA; kodlarni tahrirlashning kuchli vositalariga ega bo'lgan dasturlar uchun muhit yoki rivojlanish muhiti. Aytish mumkinki, kodni tahlil qilish nuqtai nazaridan u xatolarni tezroq hal qilish uchun darhol ta'kidlaydi. Android-da dasturlarni ishlab chiqish yoki qurish uchun birlashtirilgan vositalar sifatida u ilgari qurilgan yoki ishlab chiqilgan, turli xil ekran modellari mavjud, mavjud elementlarni ko'chirish mumkin bo'lgan foydalanuvchi interfeysini o'z ichiga oladi. Bundan tashqari, emulyatorlar uchun disk raskadrovka va Logcat bilan ishlash imkoniyati yoritilgan. IntelliJ IDEA JVM asosidagi turli tillarni qo'llab-quvvatlaydi; Java (shu sababli IntelliJ-da "J"), Clojure, Groovy, Kotin va Scala. Bundan tashqari, Maven va Gradle uchun yordam. Android Studio bilan bog'liq ushbu texnologiya yordamida ushbu tizim uchun dasturlarni yaratish va qurish uchun imkoniyatlar qulaydir.

Android Studio dasturlarni yaratish vazifasiga yordam beradigan turli xil tarkibiy qismlarga ega; Gradle-ga asoslangan tizim, variantlarni yaratish va bir nechta APK fayllari, shuningdek dasturlarni yaratishda yordam beradigan kod shablonlari. Mavzu elementlarini sudrab olib tashlashni qo'llab-quvvatlaydigan to'liq tartib muharriri. Foydalanish qulayligi va versiyalarga mosligi, Kod ProGuard bilan kamayadi va Gradle bilan kamroq va kamroq resurs sarflanadi. Va nihoyat, Google Cloud Platform uchun o'rnatilgan qo'llab-quvvatlash, bu Google bulutli xabarlar va App Engine-ni birlashtirishni osonlashtiradi.

Ish oqimining rivojlanishi to'g'risida, Android Studio buyruq satridan SDK vositalariga kirish imkoniyatidan tashqari, mas'ul vositalar to'plamiga ega. Bularning barchasi uchun muhim narsa shundaki, Android Studio ishlab chiquvchilar uchun qulaylikni taqdim etadi, chunki undan ishlashni yanada tezkor usuli sifatida zaruriy vositalarni ishlab chiqish paytida foydalanish mumkin.
Android Studio-da dasturlarni amalga oshirishni o'z ichiga olgan rivojlanish bosqichlari orasida biz to'rt bosqichni topamiz. Birinchisi atrof-muhit sozlamalari; Ushbu bosqichda rivojlanish muhiti o'rnatiladi va tuziladi. Bundan tashqari, dastur o'rnatilishi mumkin bo'lgan elementlarga ulanish o'rnatiladi va Android virtual qurilmalari (AVDS) yaratiladi. Ikkinchi bosqich quyidagilarni qamrab oladi Loyihani sozlash va ishlab chiqish; Buning davomida loyihaning konfiguratsiyasi va uni ishlab chiqish amalga oshiriladi. Biz dastur va manba kodlari uchun resurslarni o'z ichiga olgan modullarni yaratish haqida gapiramiz. Uchinchi bosqich quyidagilarni o'z ichiga oladi dasturni tuzatish, disk raskadrovka va yaratish; Shu nuqtada loyiha emulyatorga yoki Android qurilmasiga o'rnatilishi va ishlashi mumkin bo'lgan disk raskadrovka mumkin bo'lgan .apk to'plami (lar) ga o'rnatildi. Gradle-ga asoslangan qurilish tizimidan foydalaniladi. Bu moslashuvchanlikni, maxsus tuzilgan variantlarni va qaramlikni hal qilishni ta'minlaydi. Boshqa IDE ishlatilgan taqdirda, loyiha Gradle yordamida ishlab chiqilishi va o'z navbatida OTB ishlatadigan qurilmaga o'rnatilishi mumkin. Keyinchalik, dasturni nazorat qilish xabarlari, shuningdek, IntelliJ g'oyasi bilan bir qatorda Android logging qurilmasi (Logcat) orqali disk raskadrovka qilinadi. Bundan tashqari, Android SDK bilan ta'minlangan disk raskadrovka va jurnalga yozish vositalarini qo'shib, mos keladigan JDWP tuzatuvchisidan foydalanish mumkin. Oxir-oqibat, Android SDK sinov vositalari dasturni sinovdan o'tkazish uchun ishlatiladi.
Android Studio kompozitsiyasining bir qismi va uning ichida qanday ishlashini allaqachon bilganman, shuni aytish kerakki, bir necha hafta oldin biz uning yangi versiyasini aprel oyida 2.1.0 nashrida qo'lga kiritdik. Android Studio-ga davriy yangilanishlar loyihani yangilashga hojat qoldirmasdan sodir bo'lishini bilishimiz kerak, bu jihatdan ishlab chiquvchi uchun hech qanday tashvish tug'dirmasligi kerak.
Ushbu yangi versiyada topilgan asosiy o'zgarishlar orasida operatsion tizimning yangi versiyasi - Android N-ning Preview-da ishlab chiqilishini qo'llab-quvvatlash yuqori baholanadi. Android N platformasi Jek deb nomlangan yangi eksperimental kompilyatorni talab qiladigan til xususiyatlariga ega Java 8-ni qo'llab-quvvatlaydi. Jekning so'nggi versiyasi faqat 2.1 versiyasida ishlaydi. Android Studio-dan. Shu sababli, Java 8 bilan ishlashni istasangiz, ushbu versiyadan foydalanish zarur. Shuni ta'kidlash kerakki, Android Studio 2.1 barqaror bo'lsa ham, Jek kompilyatori hali ham eksperimental hisoblanadi, shuning uchun uni jackOptions xususiyati bilan faollashtirish kerak
«O'zbektelekom» AK ijro organi transformatsiya davrida boshqarma va bo'limlarning tarkibini va sonini o'zgartirish huquqiga ega, keyin aksiyadorlarning umumiy yig'ilishida tasdiqlanishi lozim.