I. N. Ismanov, J. X. Kambarov, M. M. Turdaliyeva korxonalarda inqirozga qarshi boshqaruvni tashkil etish

1.6-rasm. Inqirozlarning bo‘lishi mumkin bo‘lgan oqibatlari

Rasmdan ko‘rinadiki, inqiroz oqibati korxona darajasida ko‘p hollarda salbiy ta’sirlar qoldiradi. Ba’zi hollardagina, undan yumshoq chiqish mumkin.

Iqtisodiy-moliyaviy inqiroz oqibatlarini korxona miqyosida ixtisoslashtirilganda quyidagi oqibatlarga olib kelishi mumkin:

• 
  Aylanma mablag‘lar debitor va tayyor mahsulot sifatida turib qolishi;
  
• 
  Debitorlik va kreditorlik qarzdorligini proporsional oshib ketishi;
  
• 
  To‘lov muddati 3 oydan o‘tib ketgan kreditorlik qarzlarini ortishi;
  
• 
  Operatsion va moliyaviy faoliyatdan sof pul oqimlarini kamayishi;
  
• 
  Moliyaviy ta’minotning sustlashuvi;
  
• 
  Korxona byudjeti rejasini xarajatlar ko‘payib ketishi hisobiga bajarilmasligi;
  
• 
  Majburiyatlarni joriy aktivlardan ortib ketishi;
  
• 
  Korxona majburiyatlarini o‘z mablag‘lari hisobiga qoplay olmasligi;
  
• 
  Investitsion faollikni pasayishi;
  
• 
  Asosiy vositalarning eskirgan qismini ko‘payishi;
  
• 
  Tartibsizliklar va talon-tarojning vujudga kelishi va sh.k.
  

Sanoat korxonalari faoliyatiga havf solyotgan inqirozni o‘z vaqtida oldi olinmasa, uning oqibatlari ijtimoiy darajadagi muammolarni ham olib keladi.
O‘tkazilgan tadqiqotlar va olib borilgan ishlardan ko‘rinadiki, korxona faoliyatini bir qadar insonning korxonadagi harakatiga bog‘lash mumkin. Korxona faoliyati bevosita inson hayoti bilan o‘xshash tomonlari ham mavjud. Bu bo‘yicha tadqiqot olib borgan olimlardan E.P. Jarkovskiy va B.E. Brodskiylarni fikricha¹ inson hayoti va korxona faoliyati o‘rtasida ma’lum tomondan bog‘lanish mavjud. Bu bog‘lanish 10 ta bosqichga bo‘lib ko‘rsatilgan. Uni quyidagi jadval yordamida ifodalash mumkin (1.1-jadval).
1.1-jadval
Inson hayoti va korxona faoliyatining bosqichlari