I-мавзу. Кириш. "Стандартлаштириш асослари" фанининг иқтисодиётдаги ўрни ва аҳамияти. Стандартлаштиришнинг қисқача тарихи

5.5-расм. Геометрик прогрессиянинг графиги.

Мавжуд қатор учун ҳар бир махсус 2, 3 ёки n-чи қаторлар танланмани ҳосил қилишда рухсат этилган. Асосий қатордан таркиб топган нинг ҳар учинчи қиймати биринчи, иккинчи ёки учинчи қийматидан бошланганлиги сабабли R10/3 қатори ҳосил бўлади, маслан:

Махсус қаторлар билан геометрик прогрессиянинг  махражини қаторнинг турли оралиқларида ҳосил қилиш мумкин. Стандартлаштиришда геометрик прогрессия қаторлари ўзининг фойдали хусусиятлари билан аҳамиятлидир.
1. Қаторнинг деярли бир-бирига ўхшамас исталган барча элементлари доимий боғлиқ бўлади. Бу хусусият Билан геометрик прогрессия ўзини табиатини ёритиб беради. Масалан, 1 –2 – 4 – 8 – 16 – 32 – 64 - … қаторида  = 2 билан прогрессиянинг бошқа исталган навбатдаги элементлари 100% га катта.
2. Прогрессияни исталган элементини бошқа бир сонга кўпайтириш ёки бўлиниши ҳосил бўлган сон ҳам шу прогрессияни элементи бўлиб ҳисболанади. Бу хоссадан битта афзал сонлар қатори чегарасида стандартлаштирилган параметраларни ўзаро бағлашда фойдаланилади. Келишилган параметралар стандартларни сифатли ишлаб чиқишда асосий мазон бўлиб ҳисобланади. Геометрик прогрессия параметрлар ўзаро келишишда фақат чизиқли эмас, балки квадратик ва кубик боғланишда ҳам бўлади.
ГОСТ 8032 бўйича техникавий асосланган ҳолларда R асосий қатор ўрнида афзал сонлар атрофида R^{ ва} R^ қаторларни қўллашга рухсат этилган.
Радиоэлектроникада Е қатордан ташкил топган афзал сонлар қисман фойдаланилади. Улар халқаро электротехника комиссияси (МЭК) томонидан ўрнатилган бўлиб ва геометрик прогрессияни қуйидаги қийматлар билан алмаштирилган:
Е3 қатор учун  = ;
Е6 қатор учун  = ;
Е12 қатор учун  = ;
Е24 қатор учун  =
Компьютернинг тезкор хотира микросхемалари - компьютернинг вақтинчалик хотираси (11.6-расм). У дастурлар ишлаш жараёнида зарур бўлган маълумотларни сақлаш учун фойдаланади.