I ma’ruza: Kompyuter kommunikasiyalari: kommunikasion kanal va aloqa prosessori

Monokanal  topologiya  tarmog„i  barcha  kompyuter  tarmog‗ini  birlashtiruvchi 

bitta  aloqa  kanalidan  foydalanadi.  Topologiya  tarmog‗ida  eng  keng  tarqalgan  uslub  bu 

eltuvchi chastotani va ixtiloflarni aniqlovchi kirish uslubidir (CSMA/CD). 

 

Bunda  avvalo  tarmoqning  kirish  uslubida  kommunikatsiya  kanali  bо‗yicha 

ma‘lumotlarni  jо‗natishdan  oldin  kanal  tinglab  kо‗riladi  va  u  uning  bо‗sh  ekanligiga 

ishonch  hosil  qilgandan  sо‗nggina,  paket  jо‗natiladi.  Agar  kanal  band  bо‗lsa,  uzel 

tasodifiy vaqt oralig‗ida paketni uzatishga qayta urinib kо‗radi. Bitti tarmoq uzeli orqali 

uzatiladigan  ma‘lumotlar  barcha  uzellarga  yetib  boradi,  ammo  bu  ma‘lumotlar  uchun 

mо‗ljallangan uzelgina ularni aniqlaydi va qabul qiladi. 

 

Kanal  bandligi  oldindan  eshitilib  kо‗rilsa-da,  ikkita  uzel  orqali  paketlarni  bir 

vaqtda uzatish paytida ixtilof paydo bо‗lishi mumkin. Bu shu narsa bilan bog‗liqki, signal 

---

21 

 

kanal  bо‗ylab  о‗tayotganda  vaqtinchalik  ushlanib  qolishi  mumkin:  signal  yuborilgan, 

lekin eshitib kо‗riladigan uzelgacha yetib bormagan bо‗ladi, natijada uzel kanalini bо‗sh 

deb hisoblab, uzatish boshlanadi. Bunday kirish uslubiga ega tarmoqqa Ethernet tarmog‗i 

misol  bо‗la  oladi.  Ethernet  tarmog‗ida  lokal  tarmoqlar  uchun  ma‘lumotlarni  uzatish 

tezligi sekundiga 10 Mbitga teng (Mbit/s). 

 

Kichik  EHM,  mikro  EHM  va  nihoyat  shaxsiy  kompyuterlarning  paydo  bо‗lishi 

ma‘lumotlarni  qayta  ishlash  tizimini  tashkil  etishga  zamonaviy  axborot  texnologiyasini 

yaratishga  yangicha  yondashuvni  talab  etadi.  Ayrim  EHMlarning  ma‘lumotlarini 

markazlashgan  holda  qayta  ishlash  tizimidan  taqsimlangan  holda  qayta  ishlashga  о‗tishi 

borasida mantiqiy asoslangan talab paydo bо‗ladi.