I kirish psixodiagnostik testlarda standartlashtirish tushunchasi

2. STANDARTLASHTIRISH BOSQICHLARI VA MEYORLARI

Standartlashtirish bosqichlari quyidagilardan iborat.

1- bosqich:

Test o’tkazishning bir hildagi jarayonini yaratish. U quyidagilardan iborat. Diagnostik (xolat) momentlarini aniqlashdan, test o’tkaish sharoitlaridan (joy, yorug’lik va boshqa tashqi omillar).

- Qo’llanma (insturuktsiya) mazmuni va taqdim etish xususiyatlari (ovoz toni, pausa; nutq tezligi va h.k).

-Standart stimul materialning mavjudligi (masalan RORSHAX kartalari.)

Maskur testni ochishning vaqt chegarasi, maskur testni ochish uchun standart blankasi, holatlardagi omillarning test jarayoniga va natijalariga tasirni hisobga olish, tashxis qo’yilayotgan shaxsning xatti harakatlarini test jarayoni va natijalariga ta’sirini hisobga olish, sinovdan o’tayotganlarning testdan o’tishlaridagi tajribasini ta’sirini hisobga olishdan iborat.

2-bosqich:

Testni yechishning bir xildagi baholash mezonini yaratish, olingan natijalarning standart talqinini (interpretatsiya) va olindan standart qayta ishlab chiqish. Bu bosqichda olingan ko’rsatkich shu yoshdagilar uchun maskur testni yechish me’yorlari bilan qiyoslanadi.

3-bosqich:

Testni yechish me’yorlarini aniqlash, me’yorlar turli yoshlar, kasblar, jinslar va h.k lar uchun ishlab chiqiladi. Z-standart ko’rsatkich.

Dastlabki baholarni o’rtacha kvadratik og’ishlar yordamida markazlshtirish va me’yorga keltirish eng keng tarqalgan qayta tashkillash hisoblanadi. Me’yorga keltirish jarayoni (pratsedura) o’lchovning boshqa birliklariga o’tishdan iborat.

Me’yorga keltirish funksiyasi sifatida odatda Z-ko’rsatkich (standart ko’rsatkich) namoyon bo’ladi. U individual natijalarni standart og’ishga propartsional birlikdagi “X” og’ishni namoyon etadi. Normal qonunga mos yoki yaqinligi bo’yicha taqsimlash dastlabki ko’rsatkichlarni chiziqli va nochiziqli qayta tashkillash asosida hisoblaydigan standart ko’rsatkichlar psixodiagnostikada juda keng tarqalgan. Bunday hisobda baholarni Z- qayta tashkillash o’tkaziladi. z-standart ko’rsatkichni aniqlash uchun individual dastlabki natijani normal guruh uchun o’rtacha darajasi o’rtasidagi farq aniqlanadi keyin esa bu farqni “б” me’yoriy tanlovga bo’lishadi.

X – xomaki ball, (bajarilgan vazifalar miqdori)

Mx – butun tanlov bo’yich bajarilgan vazifalarning o’rtacha kattaligi.

б – o’rtacha kvadratik og’ish (xorij psixalogiyasida SD.)

Ikkita sinovdan o’tayotganlarni hisobni chiqaramiz faraz=qilaylik; X – individual natija, Mx = 60, б=5, Z=(X-M) /б . Bunda agar individual natija 65 bo’lsa, Z – ko’rsatkich =(65-60)/ 5 = + 1,0. Agar individual ko’rsatkich 58ga teng bo’lsa, z-ko’rsatkich =(58-60)/ 5=-0.4 Matematik olim Karl Gauss normal taqsimlashni tasvirlovchi (ko’rsatuvchi) funksiyani taklif qilgan. Normal taqsimlash tenglamasining grafigi --- simmetrik uni modal qo’ng’iroq sifat egri ( yoki taqsimlash egriligi ). O’rtacha arifmetikni Mx deb, standart o’g’ishni б ( kichik sigma ) deb ataylik⁵. Normal taqsimlashda barcha o’rganilayotgan

kattaliklar Mx + - 5 б oralig’ida bo’ladi. Bu esa nechta holat o’rta arifmetikdan ( va standart o’g’ishga nisbatan ) ma’lum bir uzoqlikda joylashgan bo’lishini oldindan hisobini olish imkonini beradi. Mx + - б oralig’ida 68,26 % (foiz) yotadi, qolgan 31,74 % (foiz) 15,87 bo’yicha simmetrik joylashgan.

Mx + - 2 б oralig’ida 95,44 % yotadi.

Mx + - 3 б oralig’ida 99,72 % yotadi.