I. Kirish 3 II. Asosiy qism II

II.4 Milliy hisoblar tizimida tasniflar turlari, oddiy va murakkab statistik guruhlashning ahamiyati Oddiy yoki bir o’lchamli guruhlash - bir belgi asosida, murakkab yoki ko'p o'lchamli guruhlash esa ikki va undan ortiq belgilarga qarab tuziladi.





II.4.1- jadval¹¹

Guruhlash bir yoki bir necha belgilar asosida tuzilishi mumkin. Bir belgi asosida tuzilgan guruhlash oddiy yoki bir o'lchamli, ikki va undan ortiq belgilar asosida qurilgan guruhlash murakkab yoki ko'p o'lcharnli guruhlash deb ataladi. Bir omil belgi asosida tuzilgan analitik guruhlash o'rganilayotgan omil bilan natijaviy belgi orasidagi bog'lanishni aks ettirsa ham, ammo bu bog'lanish sof holda yuzaga chiqmaydi, chunki omilning o’zi boshqa omillar ta' siri ostida shakllanadi va shu sababli natijaviy belgi o’zgaruvchanligi bevosita o'rganilayotgan omil ta'siridan tashqari yana yot «shovqin»ga ham bog'liqdir. Bu rnasalani oydinlashtirsh uchun quyida 50 mikro firmalar va kichik korxonalaming ishchilar soni va ulaming o'rtacha ishlash stajiga qarab guruhlash jarayoni tasvirlangan ( II.4.1- jadval ).

Yuqoridagi jadvalda ishchilar soni, o'rtacha ishlash staji, yalpi qo'shilgan qiymat berilgan rna' lumotlardir, boshqa rna'lumotlar hisoblash yo' Ii bilan olingan, jumladan barcha ishchilar staji (kishi/yil) ishchilar sonini stajiga ko 'paytirishdan, 1 ishchiga olingan rnahsulot esa yalpi qo'shilgan qiyrnatni ishchilar soniga bo'lishdan hosil bo'lgan. Barcha 50 korxonalar dastlab ishchilar soniga qarab uch guruhga bo'lingan. Buning uchun guruh oralig' i quyidagicha belgilangan:

ishchilarga ega bo'lgan korxonalarni o'z ichiga oldi. ladvalda ular 1 jami, 2 jarni, 3 jarni degan qatorlarda keltirilgan.

So 'ngra har bir guruh doirasida korxonalar uchta guruhchalarga bo'lingan. Hamma guruhlarda guruhchalar oralig' i bir xiI bo' lishini ta'rninlash uchun (aks holda rna'lurnotlar taqqoslab bo'lmaydi) yana o'sha tartibdan foydalanilgan, ya 'ni eng katta stajdan (korxona №50) eng kichik staj (korxona № 1) olinib uchga bo' lingan:

Natijada quyidagi oraliqli guruhchalar har bir guruh ichida barpo etilgan:

1. 
   gr = 1,0-6,3 yil b)gr = 6,4-11,6 yil v) gr = 11,7-17,0 yil
   

Pirovardida ikki belgi birikmasi asosida tuzilgan rnurakkab guruhlashga ega bo'lingan. Agarda uchta guruhlar bo 'yicha rnuayyan guruhchalarga tegishli rna'lumotlarni qo'shsak, u holda ikkinchi belgi (staj) asosida tuzilgan oddiy guruhlash vujudga keladi. Quyida II.4.2- jadvalda har qaysi belgiga qarab tuzilgan guruhlashlarning natijalari qayd qilingan. Ishchilar soniga qarab guruhlashda korxona miqyosi oshgan sari mehnat unumdorligi ham oshib bormoqda. Oldingi guruhga nisbatan keyingi guruhlarda ishchilar soni bir kishiga ko 'payganda o'rtacha bir ishchiga to'g'ri keladigan mahsulot necha so'mga ko'payishini hisoblaymiz.