I. K. Choriyev "Amaliy matematika va informatika" kafedrasi

Flash-filmlar yaratishning umumiy sxemasi . Asosiy tushunchalar. 
Flash redaktor birinchi o`rinda Web-sahifa yaratishga mo`ljallangan 
bo`lishiga qaramasdan, u bilan ishlovchilar Web-sahifaning teg, atribut, sahifa kabi 
terminlariga kamdan kam duch kelishadi. Flashda filmlar yaratish texnologiyasida
butunlay boshqa tushuncha va terminlar qo`llaniladi. Flashni yaxshi o`rganish 
uchun birinchi, unda qo`llaniladigan terminlar bilan tanishib chiqish maqsadga 
muvofiqdir. 

---

Har qanday Flash-filmni yaratishda unga obyektli yondashishga to`g`ri 
keladi. Buni - filmning hamma elementi har xil tipli obyektlar kabi interpretatsiya 
bo`lishi va unda mavjud har bir obekt o’zining bir qancha amallarni bajaruvchi, bir 
qancha xususiyatlariga egaligi bilan tushuntirish mumkin. Masalan, “Tекст” obyekti 
uchun simvollar o`lchami , rangi, shrift turi kabi xususiyatlari berilgan bo`lishi 
kerak. Yana “Teкст” ustida tahrirlash, nusxa olish, qirqib olish, unga giperssilka 
qo`yish kabi amallarni bajarish mumkin. Xuddi shu kabi, grafik tasvirlarning ham, 
ovozlarning ham o’ziga hos xususiyatlari va uslublari mavjud.
Flash da ishlash paytida ba’zida “Obyekt ” tushunchasi bilan birgalikda 
simvol (SyBBil) termini ham qo`llaniladi. Bu ikki termin orasidagi farq bilan 
tanishib chiqsak. 
Simvolni - o’zining aniq bir xususiyatlariga ega bo`lgan obyektning bir shabloni 
sifatida tushunish mumkin. Simvol
maxsus kutubxona
(Library) da saqlanadi va 
undan nafaqat bitta, balki, bir nechta filmlarda foydalanish mumkin. Simvolning 
filmda joylashuvchi har bir nusxasi 
simvol nusxasi
(Instance) deb yuritiladi. Simvol 
nusxasi o’zini asl nusxasida mavjud barcha xususiyatlarni o’zida saqlaydi va ular 
orasida bog’liqlik bo`ladi: agar simvolning asl nusxasidagi biror xususiyatga 
o’zgartirish kiritilsa qolgan barcha uning avlodlari(simvol nusxalari)ning ham shu 
xususiyatlari avtomatik tarzda o’zgaradi. Bunday yondishish film muallifining vaqti 
va kuchini tejashini, hamda film hajmini kichkina bo`lishini ta’minlaydi. Bundan 
tashqari, agar muallif filmning biror qismida simvol nusxasi xususiyatini 
o’zgartirishi kerak bo`lib qolsa, bu o’zgarishni simvolning asl nusxasiga hech 
qanday ta’sir ko`rsatmasdan amalga oshirish mumkin.
Flash-filmlarda dinamika qandaydir vaqt oralig’ida simvol nusxasini ba’zi 
xususiyatlarini(masalan, rangi, kordinatasini, o`lchamini va h.) va holatini 
o’zgarishini ta’minlaydi. Simvol nusxasining har bir holati filmning alohida 
freym
(Frame)lari bilan bog`langan. Simvol holatini o’zgarishiga mos keluvchi 
freym – kalit freymi(Qeyframe) deb ataladi. Kalit freymi - foydalanuvchi 
o’zgartirishi mumkin bo`lgan ob`yekt husuyatlarini shu freymga to`g’ri kelishi yoki 
kelmasligini o’zi tekshiradi. Kalit freymlari uchun mo`ljallangan maxsus funksiya 
va buyruqlar bo`lib, ular haqida keyingi boblarda alohida to`xtalamiz. Filmda 
freymlarni almashtirish dinamikasi vaqt diagrammasi(Timeline) yordamida amalga 
oshiriladi,vaqt diagrammasi parametrlari sifatida – freymlarni almashinish 
chastotasini, obyektni harakatlantirishni boshlash va tugatish vaqti kabilarni 
ko’rsatish mumkin. 
Filmda bir qancha obyektlardan foydalanish mumkin. Ularni har birining 
holati boshqasiga bog’liq bo`lmagan holda o’zgarishi yoki o’zgarmasligi mumkin. 
Masalan, agar biror obyektdan fan sifatida foydalanilsa uning holatini film 
oxirigacha o’zgarmaslikka to`g’ri keladi. Film elementlarini bir-biriga xalaqit 
bermasligini ta’minlash maqsadida ularni alohida-alohida qatlam(Layer)larga 
joylashtiriladi. Flash dasturchilari foydalanuvchi uchun qulay bo`lishini nazarda 
tutgan holda har bir qatlamni shaffof oyna sifatida bo`lishini ta’minlaganlar. Bu 
tasvirda obyektlarni bir-biri bilan qay holatda joylashitirishni, ular ustida alohida-
alohida ish olib borishni osonlashtiradi. Bir necha playerlarda, lekin bitta freymda 
joylashgan obektlar bir butun tasvirni va bu tasvirlar jamlanmasi film sahna

---

35-betga keldim 
ko`rinishini ifodalaydi. 
Sahna
(Scene) – bu Flash bilan ishlashda foydalaniladigan 
terminlardan biri. Har bir sahna ko`rinishi qatlamlarda tasvirlangan elementlar 
birlashmasidan tashkil topadi. Oddiy ko`rinishga ega bo`lgan filmlarda bitta 
qatlamga ega bo`lgan bitta sahna yaratish va tasvirlash etarli bo`ladi. Murakkabroq 
filmlar uchun bir nechta sahnadan foydalanishga to`gri kelishi mumkin. Bir 
sahnadan boshqasiga o`tish uchun endi vaqt diagrammasidan foydalanib bo`lmaydi, 
buning uchun boshqacha mehanizmlardan foydalaniladi. Oddiy holda filmlarni 
bajarolishi(namoyon bo`lishi) ularning joylashish ketma-ketligi bo’yicha boradi. 
Nisbatan qiyinroq bo`lgan holatlarda ActionScript tilidan foydalanishga to`g`ri 
keladi. 
Murakkab sahnali filmlarni yaratishda yana bir asosiy tushuncha – k
lip
(Clip 
yoki Mivie Clip) dan foydalaniladi. Klip – bu simvolning maxsus tipidir. Uni 
o`zining vaqt diagrammasi yordamida yaratilgan va o’zining his parametrlariga ega 
bo`lgan(masalan, freymlarni almashishinish chastatasi) ochiq ko`rinishli film deyish
mumkin.