I. K. Choriyev "Amaliy matematika va informatika" kafedrasi

Berilganlar bazasining «faol server» 
arxitekturasida, tijorat mantig`ining 
qarama-qarshiliklari server tomonidan nazorat qilinadi. Tijorat mantig`ining 
funksiyalari mijoz va server tomonlari orasida taqsimlanadi. Umumiy funksiyalar 
saqlanuvchi proseduralar sifatida tayyorlanadi. Berilganlar bazasidagi hodisalarni 
kuzatish uchun triggerlar mexanizmi kiritiladi. Hodisa yuz bersa SQL operatori 
bajariladi yoki triggerga bog`liq saqlangan prosedura chaqiriladi. 
Berilganlar 
taqdimoti 
Funksional 
ishlov 
Berilganlarni 
boshqarish 
Tijorat-
mantiq 
BBBT 
BB 

---

Saqlanuvchi proseduralar va triggerlar BB bilan ishlovchi ixtiyoriy mijoz 
ilovalar tomonidan foydalangan bo`lishi mumkin. Bu programma kodlarini 
nusxalashni kamaytiradi va har bir so`rovni kompilatsiya qilish zaruratidan xalos 
etadi. Arxitekturaning kamchiligi server yuklamasining ortishi bilan bog`liq bo`ladi. 
Bunday arxitekturani ba’zan «
nozik
» 
mijozli model, 
deb atashadi. Avvalgi 
arxitekturalarning hammasini «
semiz
» 
mijozli model, 
deb atashgan, chunki unda 
mijoz tomonidan ko`pgina funksiyalar amalga oshirilgan.
Trigger – bu BBBT yadro tomonidan bajariladigan programma bo`lib, ular BB 
jadvallarini tiklashdan oldin va keyin bajariladi. Ya`ni triggerlar BB jadvalini 
tiklashda oldin va keyin, BBBT yadrosi tomonidan bajariladigan programmalardir. 
Ular berilganlar bazasini butunligi avtomatik ravishda taminlab beradi.
BB serveri modelini ORACLE, Sybase, Informix, Ingress, Progress kabi BBB 
tizimlari ta`minlaydi. 
Berilganlar bazasining faol server arxitekturasining afzalliklari: 
•
bu BBBT asosida yaratilgan tizimlar yuqoriishlab chiqarishga ega, chunki 
shinalar bo`yicha faqat SQL so`rovlari va bajarish natijalari uzatiladi; 
•
BBBT taqsimlangan qayta ishlashni ta`minlaydi; 
•
bu BBBT doirasida juda ko`p server programmalar bo`lib, ular ilovalar 
yaratishni yengillashtiradi. 
Kamchiligi: 
•
ular oldingi sinf BBB tizimiga nisbatan qimmat, o`zlashtirish qiyin; 
•
ularni samarali ishlashi uchun yuqori tezlikli server va tarmoqlar talab 
etiladi.