I. K. Choriyev "Amaliy matematika va informatika" kafedrasi

CGI DAN FOYDALANIB DASTURLASH
CGI haqida tushuncha.CGI — bu serverdagi dasturlar web-server orqali
klentlarga uzatishni belgilivchi qoidalar to`plamidir. CGI Spetsifikatsiya 
NTML va NTTR larga yangi xarakteristikalar, yangi formalar kirita olishiga 
olib keldi. Agar CGI dasturlarga klentlar ma‘lumotlar yubirilsa, forma klentga
dasturlar uchun ma‘lumot yuborishga imkon beradi. Endi foydalanuvchi Joriy 
vaqtni ko`rib qilmasdan o’zgartirishi ham mumkin! CGI formalari Web
dunyosida chinakam interaktivlik uchun eshik ochdi. Keng tarqalgan CGI
amaliy dasturlarni o‘z ichiga oladi. Dinamik HTML. Butun bir saytlar bitta
CGI-p dastur tomonidan generatsiya qilishi mumkin. Foydalanuvchi bergan
so’zlar asosida hujjatlarni tipishga imkon beruvchi qidiruv mexanizmlari. 
Mehmonlar kitoblari va foydalanuvchilar o‘z ma‘lumotlarini qildirishi mumkin 
bo‘lgan e’lonlar taxtalari. Byurtmalar blankalari. Anketalar. Serverda
joylashtirilgan ma‘lumotlar bazasidan kerakli ma‘lumotni ajratib olish.CGI
to`rtta usul yordamida CGI-darstur va web-server orasida hamda shunga
ko`ra Web klient orasida ma‘lumotlar almashadi: Atrof muhit o’zgaruvchilari. 
Komanda satri. Kiritish standart qurilmasi. 

---

✓
Chiqarish standart qurilmasi. 
Bu to`rtta usul yordamida server klent uzatgan hamma ma‘lumotlarni, CGI-
dasturga uzatadi. Keyin CGI-dastur o‘zishini bajarib, chiqish ma‘lumotlarini
serverga, u bo‘lsa klentga yuboradi. 
Server CGI-dasturni bajarganda, avvalambor unga atrofmuhit o’zgaruvchilari
shaklida ishlash uchun ba’zi ma‘lumotlarni yuboradi. Spetsifikatsiyada rasmiy
ravishda o`n yettita o’zgaruvchilar ta’riflangan, lekin norasmiy ravishda quyidagi 
HTTP (nec) zams/n mexanizmi yordamida programma ko`proq ishlatiladi. 
CGI-dastur bu o’zgaruvchilarga, komanda satirini ishga tushirishga komanda
protsessorining ixtiyoriy o’zgaruvchisiga murajaat qilgani kabi murajaat qiladi. 
Komanda protsessori ssenariyasida, masalan, atrof-muhit o’zgaruvchisi FIOga
*FIO sifatida murajaat qilishi mumkin. Bu o’zgaruvchilar CGI-dasturi tomonidan
foydalanishi va hatto o’zgartira olishi mumkin. Lekin bu o’zgartirishlar dasturni 
ishga tushirgan web-serverga ta’sir qilmaydi. 
CGI argumentlari CGI-dasturga komanda satri satrlar shaklida uzatadi. Bu usul
amaliyotda kam qo‘llanadi, shuning uchun biz unga batafsil to‘xtalib
o‘tirmaymiz. Bu usul mazmuni shundan iboratki, o‘zgaruvchi birma-bir doiraga 
tushib qolsa yani buni quyidagi ko`rinishda yozib olamiz QUERY STRONG “=” 
simvolni o‘z ichiga olmasa, CGI-dastur QUERY STRING dan qilingan komanda
satri parametrlari bilan bajariladi. Masalan, http: // www. myserver. com/cgi-
bin/finger? root satr finger root ni www. myserver. com da ishga tushiradi.