I қисм. Машинасозлик технологияси асослари I боб. Машиналарни ишлаб чиқариш

8.2. Элемент усули

Т

8.3-расм. Технологик жа-раёнларнинг учта таннарх-ларини солиштириш. Кам ха-ражатли майдон штрихланган
ехнологик жараёнларнинг вариантларини ўзаро солиштиришда уларнинг таннархини янада аниқроқ ҳисоблаш усули элемент усули ёки таннархнинг барча ташкил этувчиларини тўғридан тўғри ҳисоблаш усули бўлиб ҳисобланади. Айрим ҳолларда барча солиштирилаётган вариантларда доимий қийматга эга бўлган ҳаражатларни ҳисобга олмасдан, фақат солиштирилаётган технологик жараёнларга хос бўлган ҳаражатларни ҳисобга олган ҳолда таннархни ҳисоблаш мумкин. Бундай тўлиқ бўлмаган, фақат технологик жараён вариантининг ҳаражатларини ҳисобга олинган таннарх С_т технологик таннарх дейилади.
Умуман олганда, тўлиқ технологик таннарх цех таннархига тўғри келади ва у қуйидаги элементлардан ташкил топади:
С_ТқС_иҚС_с.иҚС_эҚС_ёҚС_кесҚС_ўҚС_жҚС_аҚС_мҚС_бҚС_умҚС_{даст.хом.} (8.4)
бу ерда С_и  асосий ишчиларнинг иш хақи; С_с.и  созловчиларнинг иш хақи; С_э  электр энергияси учун сарфланган ҳаражатлар; С_ё  ёрдамчи материаллар учун сарфланган ҳаражатлар; С_кес  универсал ва махсус кесувчи асбобларни таъмирлаш, чархлаш ва уларнинг амортизацияси учун сарфланган ҳаражатлар; С_ў - универсал ва махсус ўлчов асбобларини таъмирлаш, чархлаш ва уларнинг амортизацияси учун сарфланган ҳаражатлар; С_ж – жиҳозларнинг амортизацияси учун сарфланган ҳаражатлар; С_а  дастгоҳларни таъмирлаш ва модернизациялаш учун сарфланган ҳаражатлар; С_м  универсал ёки махсус мосламаларни таъмирлаш ва амортизация учун сарфланган ҳаражатлар; С_б - ишлаб чиқариш биноларининг амортизацияси, уларни таъмирлаш, иситиш ва ёритиш учун сарфланган ҳаражатлар; С_ум - цехнинг умумий ҳаражатлари(ёрдамчи ишчиларнинг, муҳандис-техник ходимларнинг ва хизматчиларнинг иш ҳақи; цехдаги барча ёрдамчи жиҳоз ва инвентарларни таъмирлаш ва амортизацияси учун сарфланган ҳаражатлар; меҳнатни муҳофаза қилиш учун ва бошқа ҳаражатлар); С_{даст.хом.} - дастлабки заготовканинг нархи.
Таннархни ҳисоблашнинг элемент усули барча маъсулиятли ҳолларда, айниқса, оммавий ва йирик серияли ишлаб чиқариш шароитларида технологик жараёнларнинг тежамлилигини солиштиришнинг асосий усули бўлиб ҳисобланади.