Бошкарув тизими модели. Бошкарув тизими узининг таркибий нуктаи назаридан куп сонли функционал моментлардан (бошкарув вазифаларидан) иборат булиб, бошкаришнинг тулик даврини намоён килади. Булар: бошкарувни башоратлаш, режалаштириш, дастурлаш, ташкиллаштириш, меъёрлаш, кайд этиш, назорат, тахлил этиш ва тартибга солиш(1.7-раем).
Куйидаги учта асосий бошкарув даражаси фаркланади.
Юкори даража тизимнинг каттарок ёки кичикрок маълум бир истикболга мулжалланган асосий йулини (режалаштириш контурини) белгилаб беради.
I(V) — ташки мухитнинг стационар шарт-шароитлари хакидаги ахборот;
I(b) — ташки таъсирлар хакидаги ахборотлар;
I(r) — бошкариладиган объект харакатлари тугрисидаги ахборот;
I(j) — бошкарилгдиган объект полати тугрисидаги ахборот;
I(a) — тахлилий ахборот;
I(y) — хисобот ахбороти
I(q) — башоратлаш ахбороти;
1(к) — назорат ахбороти;
1(н) — меъёрий ахборот;
W(n) — режа ахбороти;
W(m) — дастурий ахборот;
W(v) — тартибга солувчи ахборот;
W(o) — ташкилий ахборот
Урта даражада берилган стратегик йуналишни амалга оширувчи таркиби шаклланади ёки куринишини узrapтиради(ташкил этиш контуры). Куйи даражада юзага келган огишларни бартараф этган холда, тизимнинг тегишли режимда була олишини таъминлайди.
Мазкур моделда бошкарувчи кисм ва бошкарув объектининг узаро алокаси аник номоён булади. Улар уч хил куринишдаги буйрук олади, яъни: хеч бир курсатмасиз бажариладиган дастур; маълум бир эхтимолий вокеалар содир булган холларда бажариладигаи ташкилий коидалар; атроф-мухитнинг тахминий таъсири ва тизим фаолиятининг меъёрий режимдан чалгиш билан боглик булган бошкарув буйрукдари. Куйида тулик бошкарув даври фаолиятининг амалий мохиятини куриб чикамиз.
1. Башоратлаш — бу ташки мухитнинг юзага келиши мумкин булган холатини, бошкариладиган объектнинг узини тутишини аниклаш максадида маълумотларни кайта ишлаш хамда улар хар бирининг эхтимолигини бахолашдан иборат.
2. Режалаштириш — бу тизимнинг келажакдаги орзу килинган холатини ишлаб чикиш(режали моделини ишлаб чикиш) ва ушбу холатта эришиш учун маблагларни таксимлашга нисбатан карорлар кабул килишдан иборат. Режалаштириш максад ва мезонларни танлашни уз ичига олади. Шу максад ва мезонга нисбатан бошкарув самарадорлиги бахоланади.
3. Дастурлаш режасини амалга ошириш, яъни тизим фаолиятининг алгоритмини ишлаб чикиш учун бошкариладиган харакатлар кетма-кетлиги хамда узаро алокзсини баён этувчи дастурларни ишлаб чикишдан иборат.
4. Ташкил этиш — мустахкам (бардошли) объектлар ёки жараёнлар тузилмасини узгартириши ёки куришдан, яъни маълум бир холатларида бошкариладиган объектлар фаолиятини регламентлаштиришда фойдаланиладиган у ёки бу коида, процедура, усул, алгоритмларини белгилаш ёки узгартириш демакдир.
5. Меъёрлаппириш — тизимнинг хусусиятларини ифодаловчи статистик маълумотларни доимий равишда йигиш ва улар асосида тизимнинг бир меъёрда фаолият курсатишини таъминлаб туриш.
6. Хисобга олиш бошкзриладиган объект ва ташки мухит параметрлари мажмуини кайд этишдан иборат. У яна келадиган маълумотларни дастлаб кайта ишлаш,
жумладан, таснифлаш, гурухлаш ва хоказо арифметик хамда мантией операцияларни уз ичига олади.
7. Назорат килиш — бошкдриладиган объектларнинг меъёрида ишлашидан чалгиши тугрисидаги маълумотлар мазмунини аниклашдан иборат.
8. Бошкариш — тасодифий таъсирлар сабабли тизим ишининг меъёрий режасидан четлашишини бартараф этиш максадида карор кабул килиш, яъни кайта алока асосида тузатиш, олинадиган самаранинг сифат ва микдор улчовлари узгаришига кура бошкарилувчи объектга таъсир курсатишидир.
9. Тахдил — тизимнинг жорой холатини урганишда иш самарадорлигини ошириш учун унинг имкониятларини тахдил этишдан иборат.
1.4. АХБОРОТ ТИЗИМЛАРИ
Ахборот тизимлари ахборот ва ахборот технологиялари каби жамият пайдо булган вактдан буён мавжуд, чунки унинг хар кандай ривожланиш боскичида бошкаpyвra эхтиёж булади. Бошкарув учун эса тизимлаштирилган, олдиндан тайёрланган ахборот талаб килинади.
Do'stlaringiz bilan baham: |